Meszczeryn Jan Józef h. Pogoń tatarska (zm. po r. 1661), cześnik smoleński, pułkownik wojska litewskiego. Był synem Iwana (zob.) i Tatiany Polibianki. Wykształcenie odebrał w smoleńskim kolegium jezuickim. Pod wpływem jezuitów przeszedł następnie wbrew woli rodziców na katolicyzm. Służył jako dworzanin pokojowy królowi Władysławowi IV, a w r. 1644 wyruszył w orszaku królewny Anny Katarzyny Konstancji Wazówny do księstwa jej męża Filipa Wilhelma Neuburga, palatyna Renu, i jeszcze w t. r. odznaczył się, służąc w armii bawarskiej pod wodzą Jana de Werta, w walkach z armią francuską. Po powrocie do kraju osiadł w Smoleńszczyźnie. Otrzymał po śmierci ojca w r. 1654 godność cześnika smoleńskiego, brał udział w obronie Smoleńska w r. 1654, a po jego upadku przeniósł się na tereny pozostające we władzy Rzpltej. Prawdopodobnie w r. 1655 w okresie najazdu szwedzkiego wyruszył przez Królewiec i Amsterdam do księcia Filipa Wilhelma Neuburga. Na początku 1657 r. został regimentkwatermistrzem w regimencie (pieszym? rajtarskim?) Jerzego Lubomirskiego, uczestniczącym w oblężeniu Krakowa. Prawdopodobnie w jego szeregach brał udział w działaniach przeciw Jerzemu Rakoczemu. Po kapitulacji Rakoczego M. udał się na Ukrainę do swego szwagra Konstantego Wyhowskiego z wieściami o zwycięstwie oraz w tajnej misji, której celem było doprowadzenie do obrania na wakującą prawosławną stolicę metropolitalną w Kijowie kandydata życzliwego dla Rzpltej i w dalszej przyszłości oderwanie Kozaków od cara.
Do Kijowa przybył M. 18 VIII 1657, po czym postrzygł się w Brackim Monasterze na prawosławnego mnicha i przybrał imię zakonne Józef. Wkrótce potem otrzymał wysoką godność archimandryty czernihowskiego. Utrzymywał żywe kontakty z Andrejem Wasiljewiczem Buturlinem, carskim okolniczym i wojewodą kijowskim, dostarczając mu wieści o wydarzeniach w Koronie, a innego okolniczego carskiego, Fedora Michajlowicza Rtiszczewa, prosił w liście pisanym w języku polskim o wyrobienie mu audiencji u cara. Występował jako jeden z kandydatów do godności metropolity, a 28 X t. r. brał udział w Św. Sofii kijowskiej w nieudanych wyborach metropolity. Metropolitę obrano dopiero w grudniu t. r., został nim Dionizy Bałaban, życzliwie ustosunkowany do Rzpltej. Był to także sukces misji powierzonej M-owi. Po zawarciu ugody z Kozakami przybył M. w r. 1659 z Konstantym Wyhowskim i Jerzym Niemiryczem do Warszawy w celu potwierdzenia unii hadziackiej. W akcie tym jednak ważniejszej roli nie odegrał. Zabiegał wówczas o nagrodę za oddane Rzpltej usługi. Wziął udział w radzie kozackiej w Perejasławiu (luty 1659). Od Chytrowa, wysłannika carskiego, dostał sobole, aby namawiał starszyznę uczestniczącą w radzie, by się nie rozjeżdżała. Jako adiutant Jerzego Lubomirskiego wziął udział w oblężeniach Grudziądza i Malborka (sierpień 1659 – styczeń 1660), jako kapitan regimentu pieszego Lubomirskiego w działaniach przeciw Szeremietiewowi, jesienią 1660 i następnie już w dywizji wojska litewskiego lewego skrzydła w walkach na Białorusi w r. 1661 (?). Zmarł po r. 1661.
Kojałowicz, Compendium, s. 228, 229, 232; Niesiecki; Uruski; – Hruševs’kyj, Istorija, (New York 1958 X); – Akty Juž. i Zap. Ross., IV 7, 41, 44, 46, 100, 1892 XV 379; Archeografičeskij sbornik dokumentov otnosjaščichsja k istorii Severo-Zapadnoj Rusi, Vil’na 1904 XIV 19.
Tadeusz Wasilewski