Kraska Jan h. Belina (zm. ok. 1460), cześnik kaliski i starosta koniński. Pochodził z Łubnicy w Łęczyckiem (?); w młodości był dworzaninem królewskim. W r. 1423 bawił z królem na zjeździe z Zygmuntem luksemburskim w Kieżmarku, w r. 1425 świadkował na dokumencie królewskim w Żarnowcu, t. r. i w latach następnych występował kilkakrotnie w formułach ad relationem dokumentów królewskich. Należał w tym czasie najpewniej do grupy skupionej wokół królowej Zofii (Sonki), czwartej żony Władysława Jagiełły. W r. 1427 wraz z kilkoma innymi dworzanami oskarżony o romans z królową, przebywał jakiś czas w więzieniu, z którego wyszedł przed 13 VIII 1430 r. W r. 1431 towarzyszył już królowi podczas objazdu Rusi. T. r. naganiony w szlachectwie przez niedawnego towarzysza więzienia Jana Hinczę z Rogowa, oczyścił się przed sądem królewskim w Krakowie przysięgą świadków i własną. Jego szlachectwo w r. 1446 naganiono powtórnie, tym razem w Wielkopolsce; K. uwolnił się wówczas od zarzutów przed sądem namiestnika królewskiego na Wielkopolskę, Wojciecha Malskiego, przedstawiając wyrok z r. 1431. Pod h. Belina odnotowany został wraz z innymi przedstawicielami rycerstwa polskiego w piętnastowiecznej Bergshammarvapenboken.
W r. 1432 K. opuścił dwór królewski, uzyskując zapewne w dożywotnią dzierżawę najbogatsze w Wielkopolsce starostwo konińskie. Odtąd mieszkał w Koninie; dokupił w r. 1438 wójtostwo tamże. Przed r. 1440 K. ożenił się z Katarzyną, córką Doroty, wdowy po Piotrze z Wałdowa i Łobżenicy na Krajnie, właścicielką wsi Nakwasin, Osuchowo i Wałdowo oraz miasteczka Koźminek w pow. nakielskim (dla którego K. uzyskał w r. 1450 przywilej na dwa jarmarki). W r. 1440 wyjechał w orszaku Władysława III na Węgry i na ten cel zapewne sprzedał wójtostwo konińskie; pisał się wtedy również z królewskiego Samborowa (Szemborowa) pod Wrześnią. W r. 1441 był już znowu w Wielkopolsce, 15 X uczestniczył w sejmie piotrkowskim; na Węgrzech uzyskał od króla cześnikostwo kaliskie; z tytułem tym występuje od początku 1441 r. W r. 1444 posiadał sołectwo w Głowiewie, należącym do dzierżawy konińskiej, a w r. 1447 nabył sołectwo w Nowej Wsi. Jako starosta koniński toczył spory z sąsiadami, zwłaszcza z woj. brzesko-kujawskim Janem z Lichenia, którym kres przyniosło dopiero vadium w sumie 1000 grzywien, położone w r. 1441 przez namiestnika królewskiego Malskiego. W r. 1444 stawał K. przed Malskim, oskarżony, że «będąc starostą obowiązanym do wymierzania sprawiedliwości innym, sam łamał prawo, dokonując zbrojnego najazdu».
K. popierał, jak się zdaje, kandydaturę Kazimierza Jagiellończyka, przy którym pojawił się w połowie 1447 r.; nowemu królowi towarzyszył też w inauguracyjnym objeździe kraju. Dn. 4 VII t. r. uzyskał od króla przywilej inhibicyjny, wyłączający go od sądów ziemskich w sprawach dotyczących dzierżonych przezeń królewszczyzn. Rozliczne zasługi K-i wspomniał też król w wydanych dlań przywilejach w r. 1450 i 1453. W latach następnych K. nie brał, jak się zdaje, żywszego udziału w życiu publicznym, ograniczając się do pobytów na sejmach (1453, 1457, 1458).
K. zmarł między 1458 a 1460 r., a jego żona między 1470 a 1473 r.; jej majątek przeszedł na siostrzeńców: księcia Janusza raciborskiego i jego siostrę Annę, księżną głubczycką, widać więc, K. nie zostawił potomstwa. Nie jest znany bliżej związek K-i z bakałarzem Janem z Konina, zwanym Kraską, wykładającym w Krakowie w r. 1458, identycznym, być może, z późniejszym kanonikiem gnieźnieńskim i łęczyckim tego imienia (zm. 1498). Jednocześnie z K-ą występuje jego imiennik – biskup chełmski (zob.).
Boniecki; Gąsiorowski A., Urzędnicy wielkopolscy 1385–1500. Spisy, P. 1968; Korytkowski, Prałaci gnieźn.; – Heymowski A., Herby polskie w sztokholmskim Codex Bergshammar, „Studia Źródłoznawcze” R. 12: 1967 s. 95; Kozierowski S., Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, P. 1922 II 274; Sułkowska-Kurasiowa I., Polska kancelaria królewska w latach 1447–1506, Wr. 1967 s. 134; Tymieniecki K., Szlachta-mieszczanie w Wielkopolsce XV w., „Mies. Herald.” R. 15: 1936 s. 182; – Acta capitulorum, II; Cod. epist. saec. XV, III; Cod. epist. Vitoldi; Długosz, Historia, IV 348, 627, por. także V 346; Kod. Mpol., IV; Kod. Wielkiej Polski; Kod. Wpol., V; Matricularum regni Poloniae codices saeculo XV conscripti, Varsoviae 1914 I; Mon. Pol. Hist., III; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 2344, 2345, VII nr 344; Vol. leg., I 196; – AGAD: dok. nr 827; Arch. Państw. w P.: Księgi Kr. 1 f. 9v., 10, 75, Konin Z. 3 f. 181, Z. 4 f. 92, 105, 108v., 113, 130, 165, Z. 5 f. 5, Pyzdry Z. 10 f. 50, 81, 98v., Kalisz Z. 8 f. 15, 32, Z. 10 f. 102, Gr. 21 f. 54v., Gr. 27 f. 113v.–4, 298, Poznań Gr. 2, f. 4v., 199v. Gr. 5 s. 59, Gr. 91 f. 24.
Antoni Gąsiorowski