Potocki Jan h. Pilawa (zm. 1675), poseł na sejm, wojewoda bracławski, pułkownik królewski. Był najmłodszym synem Stefana, woj. bracławskiego (zob.), i Marii Mohilanki, bratem star. śniatyńskiego Piotra (zob.) i historyka Pawła (zob.).
P. rozpoczął naukę w szkołach Nowodworskich w Krakowie przed r. 1638. Dla uczczenia wjazdu Władysława IV z Cecylią Renatą do Krakowa uczniowie pod kierownictwem prof. Stanisława Ossędowskiego napisali i ogłosili w listopadzie t. r. zbiór ód sławiących parę królewską; jednym z autorów był P., wówczas student retoryki. W r. 1638 wpisał się do albumu Uniw. Krak. Następnie wyjechał za granicę i długo przebywał na peregrynacji po Europie Zachodniej. W maju 1646 należał do najbliższego otoczenia Bogusława Radziwiłła i razem z nim przebywał w Brukseli; tutaj także spotkał się z Janem i Markiem Sobieskimi.
W r. 1647 powrócił P. do kraju. W r. 1648 uczestniczył w walkach z Kozakami, a nawet miał wówczas odbyć legację do Bohdana Chmielnickiego (na sejmiku ziemi halickiej z 21 III 1661 poparto jego prośbę o zwrot kosztów na «legacyą do Chmielnickiego», a 8 X 1664 postulowano wypłacenie P-emu na ten cel 20 000 złp.). Jako poseł woj. bracławskiego był P. na sejmie koronacyjnym Jana Kazimierza w r. 1649 w Krakowie. Na sejmiku ziemi halickiej 15 III t. r. został wybrany na rotmistrza powiatowej chorągwi kozackiej i wziął udział w wyprawie zborowskiej. Sejmik halicki 6 X 1649 domagał się, aby wyrównano mu straty w związku z utrzymaniem tej chorągwi i służbą «przy boku JKM» na wyprawie zborowskiej. Natomiast z instrukcji sejmikowej ziemi halickiej z dn. 31 X 1650 wynika, że P. – idąc pod Zborów – otrzymał od Jana Kazimierza list przypowiedni na komputową chorągiew kozacką. Domagano się, aby wyłożona przez P-ego suma 6000 zł została pokryta w całości przez skarb publiczny. Wobec niewypłacenia przez komisję lubelską żołdu chorągwi P-ego za dwie przesłużone ćwierci i zajechania jego dziedzicznych majętności przez nieopłacone towarzystwo tej chorągwi domagano się, aby albo wypłacono na nią żołd, albo majętności P-ego: Buczacz i Barysz z przyległościami, uwolniono do lat 6 od wszelkich podatków oprócz czopowego i podymnego. Sprawa wrócenia P-emu sum wydatkowanych na opłacenie swej chorągwi ciągnęła się jeszcze przez lata.
P. wziął udział w wyprawie beresteckiej 1651 r. zapewne na czele chorągwi powiatowej, gdyż dopiero od 1 I 1652 posiadał chorągiew kozacką w kompucie kor. pod por. Wilczogórskim (miał ją do końca życia; w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych dowodził nią por. Jerzy Stetkiewicz). Brał udział w kampanii żwanieckiej, jego chorągiew wchodziła wówczas w skład pułku hetmana polnego kor. Stanisława «Rewery» Potockiego (za udział w tej kampanii otrzymał od króla w obozie pod Żwańcem wsie: Nazawizow, Hrynowce, Królewskie Pole i Bratkowce w ziemi halickiej). Uczestniczył w składzie dywizji «Rewery» Potockiego w walkach na Ukrainie w r. 1655; podczas bitwy pod Gródkiem w dn. 29 IX 1655 dostał się do niewoli kozackiej. Już w instrukcji kapitulacyjnej m. Krakowa z 7 X 1655 domagali się Polacy od Karola X Gustawa, aby trzymanych w Krakowie jeńców moskiewskich wymienił m. in. na P-ego. Podczas rozmów z delegacją mieszczan Lwowa w okresie oblężenia miasta przez Kozaków właśnie P., wraz z sieradzaninem Bykowskim, miał poświadczyć, że wojsko kor. poniosło klęskę pod Gródkiem. Po bitwie pod Jezierną woj. bracławski Piotr Potocki wymusił na B. Chmielnickim wypuszczenie z niewoli m. in. P-ego, którego miał zastać już przywiązanego do dział kozackich. P. uczestniczył następnie w zawiązaniu konfederacji tyszowieckiej w grudniu 1655; podpisał się pod jej aktem. W okresie wojny ze Szwecją uczestniczył m. in. w wyprawie zimowej Stefana Czarnieckiego w r. 1656, bitwie warszawskiej (28–30 VII t. r.), w pościgu za armią Jerzego II Rakoczego, zakończonym walkami pod Międzybożem i Czarnym Ostrowiem (lipiec 1657). W regestrze chorągwi biorących udział w zimowej kampanii Czarnieckiego, podanych przez J. Teodorczyka, zakończonej bitwą pod Gołębiem (18 II 1656), występuje jako «Jan Karol», wojewodzic bracławski. Jest to jednak pomyłka, gdyż Potocki «na Potoku i Buczaczu» nigdy nie używał imienia Karol. Natomiast pod imionami «Jan Karol» bardzo często występuje wymieniony w tym regestrze rtm. Karol Potocki, podczaszy podolski.
Wg instrukcji ziemi halickiej z 17 VI 1658, danej posłom na sejm walny, P. dostał się do niewoli mołdawskiej w następstwie zdrady, «zagnawszy się w granice mołdawskich państw», broniąc ziemi halickiej od «często napadających czat wszelakich». Zapewne wkrótce znalazł się P. na wolności; był bowiem marszałkiem sejmiku deputackiego w Haliczu w dn. 9 IX 1658. Na tymże sejmiku został zalecony do nagrody za zasługi wojenne, ale posłowie odłożyli do następnego sejmu sprawę przedstawienia go do gratyfikacji m. in. za przebytą niewolę w Mołdawii. P. przewodniczył również obradom na sejmikach ziemi halickiej w dn. 16 IX 1658 i 5 II 1659. Na sejmiku 25 II t. r. szlachta domagała się, aby P. za zasługi wojenne i «ledwie strzymane razy, kajdany i więzienia» otrzymał wreszcie wypłatę żołdu dla swej chorągwi z r. 1649. W związku z tym żądano, aby zatrzymane w skarbie 6 000 zł były mu wypłacone na przyszłej komisji skarbowej. Na sejmie marcowym 1659 r. uzyskał P. kasację kary infamii, nałożonej nań w Trybunale Kor. Wkrótce otrzymał także od podskarbiego kor. asygnację na 6 000 zł, której wypłatą zajął się sejmik deputacki ziemi halickiej (15 IX 1659).
P. marszałkował sejmikowi ziemi halickiej (3 VIII 1660). W t. r. uczestniczył w kampanii cudnowskiej w pułku jednego z Potockich. Jego chorągiew weszła do Związku Święconego (1661–3). Na sejmiku ziemi halickiej 21 III 1661 P. został obrany posłem na sejm walny warszawski. Zalecono go znowu do nagrody za zasługi wojenne. Na sejmie ostro występował przeciwko elekcji vivente rege wraz ze swym krewniakiem Andrzejem Potockim, star. halickim. Być może król próbował przeciągnąć go na swoją stronę, mianując 20 VI t. r. kaszt. kijowskim; P. nominacji tej nie przyjął, gdyż nadal występował jako wojewodzic bracławski. Na sejmie tym został wyznaczony do komisji do rozgraniczenia woj. podolskiego z ziemią wołoską. Na sejmiku ziemi halickiej 12 IX 1661 podpisał protest przeciwko uchwale sejmowej dotyczącej alienacji dóbr Rzpltej. Na sejmiku halickim w dn. 3–4 II 1662, któremu marszałkował, znowu powierzono mu poselstwo na sejm. Dn. 6 III 1662 otrzymał nominację na kaszt. sądecką po zmarłym Franciszku Mniszchu. W r. 1663 jako kaszt. sądecki, procesował się z poddanymi star. krośnieńskiego.
Po śmierci Andrzeja Potockiego otrzymał 8 V 1663 przywilej na woj. bracławskie. W 2. połowie t. r. przebywał we Lwowie; odbierał m. in. zaległe pieniądze na swą chorągiew, a także na regiment dragonii po zmarłym A. Potockim. Wziął udział w wyprawie zadnieprzańskiej Jana Kazimierza w r. 1663/4, m. in. uczestniczył 18 II 1664 pod Siewskiem w przyjmowaniu przez króla posła moskiewskiego i w radzie senatu. W okresie wojny domowej z Jerzym Lubomirskim (1665–6) chorągiew pancerna P-ego wzięła udział w konfederacji wojska kor. pod laską Adama Ostrzyckiego, a porucznik P-ego J. Stetkiewicz stanął na czele delegacji związkowców do Jana Kazimierza w lipcu 1665. Na sejmiku ziemi halickiej (30 VII 1665) przyobiecał P. wystawić własną chorągiew nadworną na obronę tej ziemi, na której utrzymanie szlachta przeznaczyła fundusze z uchwalonego czterokrotnego podymnego. W związku z opieką nad dobrami brata Pawła i jego syna Stanisława, pozostających od r. 1655 w niewoli moskiewskiej, popadł w konflikt z Zuzanną Konstancją Jarmolińską, 2. v. Szczawińską, starościną łęczycką, ciotką Stanisława, domagającą się powierzenia jej opieki nad dobrami siostrzeńca. Szlachta zgromadzona w Haliczu (22 IX 1666) poparła w tym toczącym się przed Trybunałem Kor. sporze swego wojewodę, domagając się, aby P. sprawował opiekę nad tymi dobrami do powrotu obu Potockich z niewoli. Podobne stanowisko zajął ten sejmik 3 III 1667. Pomimo przegrania procesu w t. r. nie wpuścił P. ludzi Szczawińskiej do dóbr bratanka Stanisława. W październiku t. r. dowodził P. samodzielną grupą jazdy, działającą poza obozem pod Podhajcami, zapewne na Podolu. W l. 1666–7 jego chorągiew wchodziła w skład pułku «Rewery» Potockiego, a następnie w skład pułku woj. krakowskiego Aleksandra Lubomirskiego. Na sejmikach ziemi halickiej 7 XII 1667 i przedsejmowym 29 VII 1668, m. in. za opłacanie z własnej szkatuły chorągwi stacjonujących na Podolu i obronę tej ziemi własnymi rotami nadwornymi, został P. zalecony do nagrody.
P. był obecny na zjeździe we Lwowie w lutym 1669. Należał do stronnictwa opowiadającego się za wyborem na tron polski Wilhelma, księcia neuburskiego; elekcję Michała Korybuta podpisał z woj. bracławskim. Był na sejmie koronacyjnym w Krakowie w r. 1669, uczestniczył też w sejmie warszawskim 1670 r. i został wyznaczony na rezydenta przy królu. Zapewne nie wziął udziału w wyprawie Jana Sobieskiego na Ukrainę kozacką w sierpniu 1671, w której uczestniczył jego pułk. Nie brał też udziału w walkach na Ukrainie kozackiej w lipcu 1672; działał tam jego pułk. P. zobowiązał się wobec króla, że zapewni ze swych dóbr prowiant dla twierdzy kamienieckiej, czego jednak nie wykonał, lub wykonał tylko w bardzo małym stopniu, skoro mimo krótkiego oblężenia zaczęło brakować żywności. Wobec rozpoczęcia wojny z Turcją, pozostawiwszy rodzinę w Buczaczu, przygotowywał obronę Podola. Wkrótce zamki podolskie, w których pozamykali się Potoccy ze swymi rodzinami, zostały oblężone przez siły turecko-tatarskie, a P. 15 IX 1672 przybył do Sobieskiego, prosząc o ratunek dla Buczacza, gdzie znajdowała się jego rodzina. Hetman miał mu poradzić, aby «pod imieniem cesarza nazad do Buczacza powrócił i stamtąd utrapioną swą, a tam zostawioną żonę eliberował». Ofiarowywał mu konwój, listy do chana, wezyra i własnych posłańców, lecz P. odmówił.
Dn. 25 IX t. r. P. zjechał do obozu pod Gołębiem i przyłączył się do konfederacji. Na tajnym consilium u króla 15 X postanowiono wyprawić silny podjazd (po 20 ludzi z każdej chorągwi) pod wodzą P-ego na rozpoznanie pod Złoczów, ale wobec braku ochotników nie doszedł on do skutku. Wrócono do tego zamiaru 16 X; P. wyruszył na czele 1000 koni ku Podkrzycom. W kole pod Gołębiem (31 X) otrzymał wieści o szczęśliwej obronie Buczacza. Sejm pacyfikacyjny 1673 r. powołał P-ego do rady wojennej przy hetmanach; nie jest pewne, czy P. uczestniczył w jego obradach, w każdym razie w połowie marca, a więc przed końcem sejmu, przebywał w Buczaczu. Kierował tu działalnością wywiadowczą skierowaną na obszary zajęte przez Turcję (m. in. w Kamieńcu), korespondował również w tym celu z hospodarami: mołdawskim i wołoskim, dostarczającymi mu informacji o wojsku tureckim. Zapewne współpracował w zakresie wywiadu z Gabrielem Silnickim, kaszt. czernihowskim. Wiadomo było na przełomie maja i czerwca, że Lipkowie i Turcy, najeżdżający pogranicze polsko-tureckie w rejonie Jazłowca i Jagielnicy, «bardzo czatują» na P-ego i Silnickiego. Dn. 23 VI P. był we Lwowie, skąd pisał do star. narewskiego Felicjana Wąsowicza, zaufanego króla Michała, domagając się obsadzenia wojskiem zamków pogranicznych, a szczególnie Buczacza. Od sierpnia P. posiadał w kompucie kor. chorągiew wołoską dowodzoną przez por. Andrzeja Jeżowskiego.
Na przełomie września i października 1673 P. przyjechał do Lwowa i złożył wizytę królowi; 9 X brał udział w uroczystości powitania Michała w obozie pod Skwarzawą i zapewne w radzie wojennej. Uczestniczył w wyprawie chocimskiej; był w otoczeniu Sobieskiego podczas audiencji udzielonej wysłannikowi tureckiemu Husseinowi adze 29 X pod Łuką. K. Górski myli się (jak o tym pisał już T. Korzon) twierdząc, że to P. dowodził grupą tworzącą skrajne lewe skrzydło armii kor. w bitwie pod Chocimiem (10–11 XI); wg większości wiarygodnych źródeł dowodził nią Andrzej Potocki, woj. kijowski. Jest jednak prawdopodobne, że pułk P-ego był w grupie jego krewnego i uczestniczył w szarży, w której jazda A. Potockiego i Dymitra Wiśniowieckiego pobiła grupę kawalerii tureckiej pod wodzą Husseina, czy raczej Solima baszy. Dn. 25 XI Sobieski skierował P-ego w 4 000 żołnierzy z obozu nad rzeką Zyzją (między Batuszanami a Suczawą) na Podole, z zadaniem blokady Kamieńca; siły jego, stopniowo powiększane, doszły w grudniu do 6 000. Stanowiły je garnizony, złożone głównie z piechoty i dragonii, w Chocimiu (1 500–2 000) i Żwańcu; w reszcie sił przeważała jazda; były to grupy w Studzienicy (do 1 000), w Dunajowcach i Satanowie (1 000), w Husiatynie (kilkuset), w Skale i Jagielnicy (kilkuset). Sam P. z siłą 1 000 wojska przebywał początkowo w Nowosiółce (pod Czarnokozińcami); był tu 12 XII, później, ale jeszcze w grudniu, przeniósł się do Jazłowca, gdzie jego partia stanowiła odwód dla zachodniej części blokady. Poszczególnymi grupami dowodzili wybitni oficerowie, jak G. Silnicki, kaszt. podlaski Stanisław Karol Łużecki, podstoli nowogródzki Marcin Bogusz. Ubocznym zadaniem sił P-ego było zapewnienie łączności z krajem działającej w Mołdawii dywizji chorążego kor. Mikołaja Sieniawskiego. Przynajmniej do końca stycznia 1674 starał się P. wykonywać rozkaz Sobieskiego z połowy grudnia 1673 dokonywania częstych wypadów w pobliże Kamieńca i niepokojenia tu przeciwnika (wg zarządzenia hetmana każda z podległych P-emu grup miała raz w tygodniu wysyłać podjazd pod twierdzę).
Nadzieje P-ego na rychłą kapitulację Kamieńca, oparte na braku żywności w mieście (12 XII pisał do Sobieskiego: «nieprzyjaciele w Kamieńcu albo traktować, albo z siebie mogiłę usypać muszą»), okazały się jednak zbyt optymistyczne. P. miał za małe siły, by blokada mogła być szczelna. Już w grudniu Hussein basza z resztkami swych wojsk przedarł się z Kamieńca przez jej pierścień, zapewne między Dunajowcami a Husiatynem, do Baru, a stamtąd przez Raszków poszedł nad Dunaj. Na wiadomość o porażce zadanej chorągwiom Bogusza (z Dunajowiec?) przez wypad z Kamieńca, P. 14 I 1674 w Załuczu nad Zbruczem (18 km na południe od Skały) zebrał część swych sił (24 chorągwie, 2000 koni) i ruszył pod Kamieniec; tu 16 I dopadł wracający z wyprawy rabunkowej oddział Turków i Czeremysów i pobił go, ścigając aż do przedmieścia Kamieńca. Wziętych wówczas jeńców wysłano aż do Warszawy. Bitwa ta przyniosła mu wiele sławy. Opisał ją w rymowanej kronice stolnik latyczowski Stanisław Makowiecki pt. „Szczęśliwa ekspedycyja pod Kamieńcem z Turkami…” (1674). Pospieszny odwrót Sieniawskiego z Mołdawii po porażce 14 I pod Steneleszte (w rejonie Jass) zachwiał systemem blokady kamienieckiej. W lutym i marcu czambuły tatarskie, skierowane na tyły grup P-ego, rozdwajały ich uwagę i siły, zmniejszając skuteczność blokady. Turcy dowieźli w tym okresie znaczne zapasy żywności. Mamy wiadomości tylko o jednym przechwyceniu silniejszego konwoju; jakaś grupa P-ego zdobyła, być może w początku marca, Ścianę (28 km na południe od Jampola) i zabrała 600 wołów i sporo zboża. Natomiast Lipkowie, wsparci przez Turków z Kamieńca, dokonali w początkach marca udanego napadu na Skałę, pobili Silnickiego w Sidorowie (pod Husiatynem) i trzy chorągwie w Bilczy (przed 13 III). W drugiej połowie (?) marca P. zebrał większe siły i wyprawił je pod wodzą podkomorzego podolskiego Hieronima Lanckorońskiego pod Kamieniec, ale Turcy nie podjęli walki w otwartym polu. Mimo rozkazów Sobieskiego P. nie wysłał regimentu piechoty na pomoc Andrzejowi Modrzejowskiemu, blokującemu przez 2 tygodnie w lutym Bar, co zadecydowało o niepowodzeniu tych działań. Ponieważ P. brał udział w elekcji Jana Sobieskiego (19–21 V), zapewne najpóźniej w 2. połowie kwietnia opuścił pogranicze. W 2. połowie czerwca król przekazał dowództwo nad siłami P-ego Stanisławowi J. Jabłonowskiemu, woj. ruskiemu.
P. był dziedzicem rozległych dóbr na Podolu, m. in. Buczacza, warownego miasta z zamkiem, które po spaleniu w r. 1648 odbudował w r. 1672, miasteczka Barysza oraz Potoka, miasteczka z warownym zamkiem; w Potoku fundował kościół murowany (1672). W styczniu 1674 sejmik halicki prosił króla, aby P. w związku z utratą części swych dóbr podolskich otrzymał «należytą jego stanowi rekompensatę». Od r. 1668 pochłaniała P-ego sprawa otrzymania części spadkowych dóbr po zmarłym woj. sieradzkim Karolu Zygmuncie Przerembskim. Wg testamentu wraz z bratem Pawłem dziedziczyli pewną część majętności uścieckiej, stąd właśnie ożywiona korespondencja z Bogusławem Radziwiłłem, gdyż jego córka Ludwika Karolina była także spadkobierczynią części tego majątku. Sprawa podziału majętności nie została zakończona w r. 1669 na sejmie koronacyjnym Michała Korybuta; ciągnęła się dalej, o czym świadczy korespondencja P-ego ze stolnikiem W. Ks. Lit. Stanisławem Kazimierzem Radziwiłłem. W ziemi halickiej trzymał P. królewszczyzny: Hrynowce, Oryszkowce, Hadyńkowce, Królewskie Pole, Bratkowce i Nazawcow (Nazawizow). Na sejmiku halickim w l. 1667–8 szlachta postulowała, aby Hrynyowce, Oryszkowce i Hadyńkowce, określone jako «spustoszone», zostały nadane P-emu we władanie dziedziczne. W r. 1670 otrzymał w ramach posagu drugiej żony star. Czerwonogród, scedowane przez jej rodziców Mikołaja i Zofię Daniłowiczów. T. r. dostał na mocy cesji Stanisława Papieskiego dużą wieś Ładyżyn w woj. bracławskim. P. zmarł na przełomie kwietnia i maja 1675, gdyż w połowie maja t. r. otrzymał po nim chorągiew pancerną jego brat Paweł. (J. Woliński błędnie rozwiązał określenie «woj. bracławski» z senatus consultum 30 X–1 XI 1675 jako dotyczące P-ego, gdyż chodziło tu o jego następcę – Konstantego K. Wiśniowieckiego).
P. był żonaty dwukrotnie; jego pierwszą żoną (poślubioną przed r. 1660) była Teresa, córka kaszt. halickiego Aleksandra Cetnera (zob.), drugą – którą poślubił we Lwowie w styczniu 1667 – Urszula, córka star. czerwonogródzkiego Mikołaja Daniłowicza (zob.). Ona to, a nie pierwsza żona P-ego, jak mylnie np. u Żychlińskiego, została w r. 1672 oblężona przez Turków w Buczaczu. Dzieci pozostawił P. tylko z pierwszego małżeństwa, byli to: Dominik (zm. 1683), kanonik wileński, Stefan, woj. bełski (zob.) i Teresa, która była 1. v. żoną woj. pomorskiego Jana Gnińskiego (zob.), 2. v. – ordynata Tomasza Zamoyskiego, star. płoskirowskiego.
Estreicher; Enc. Wojsk., (Chocim); Dworzaczek; Kossakowski S. K., Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, W. 1860 II 218–19; Niesiecki; Żychliński, I, XIV 75; Elektorowie, 175; – Górski K., Historia jazdy polskiej, Kr. 1895 s. 334; tenże, Jan III pod Żórawnem (1676), „Bibl. Warsz.” 1896 t. 3 s. 72; tenże, Wojna Rzeczypospolitej Polskiej z Turcją w latach 1672 i 1673, W. 1890 s. 7, 42, 55, 58, 65 (zob. mapę nr 2); Jaworski M., Kampania ukrainna Jana Sobieskiego w 1671 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XI cz. 1 s. 95, 102, 129; Kersten A., Z badań nad konfederacją tyszowiecką, „Roczn. Lub.” T. 1: 1958 s. 116; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 III 403–4, 409, 464–5, 486; Kubala L., Wojna moskiewska r. 1654–1655, W. 1910; Matwijowski K., Pierwsze sejmy z czasów Jana Sobieskiego, Wr. 1976; Ochmann S., Sejmy lat 1661–1662, Wr. 1977; Przyboś A., Konfederacja gołąbska, Tarnopol 1936; Sygański J., Historia Nowego Sącza…, Lw. 1901 I 233; Vossoedinenie Ukrainy s Rossiej 1654–1694. Sbornik statej, Moskva 1954 s. 297; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., IV, V s. 498–9, VI cz. 1 s. 230–1, VII cz. 2 s. 409–10, 424–5; Wojna polsko-szwedzka 1655–1660, W. 1973; Woliński J., Bitwa pod Lwowem 1675 roku, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 5: 1932 z. 2 s. 211, 233; tenże, Epilog Chocimia 1674 r., Zesz. Nauk. Wojsk. Akad. Polit., S. Hist. Nr 5 (21), W. 1961 s. 210–12; tenże, Oblężenie Kamieńca, tamże, Nr 14 (44), W. 1966 s. 184; tenże, Po Chocimie (1673–1674), „Przegl. Hist.” T. 37: 1948 s. 292–3, 299–301; Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, W. 1966 II 124–5 (zob. plan kampanii chocimskiej); Zieliński H., Wyprawa Sobieskiego na czambuły tatarskie, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 2: 1930 z. 1 s. 8; Zubrzycki D., Kronika miasta Lwowa, Lw., 1844 s. 355; – Akta grodz. i ziem., XXIV; Album stud. Univ. Crac, IV 182; Arch. Jugo-Zap. Rosii, IV 206, 260; Biblioteka starożytna pisarzy polskich, W. 1854 III 71–97; Chrapowicki J. A., Diariusz, Cz. I, W. 1978 s. 45 (błędnie jako A. Potocki); Cudzoziemcy w Polsce, Lw. 1876 (relacja U. Werduma); Diariusz kołowania i konfederacji pod Gołębiem i Lublinem w 1672 r…., Wr. 1972 s. 33, 64; Gawarecki S., Dziennik podróży po Europie Jana i Marka Sobieskich, W. 1883 s. 48, 50–1; Jemiołowski M., Pamiętnik, Lw. 1850 s. 247; Lustracja województwa ruskiego, Wr. 1976 III 32–5, 164–5; Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., X cz. 1 s. 243, XI cz. 2 s. 296, 298, XII cz. 2 s. 277, XV cz. 2 s. 228–30; Ojczyste spominki, Wyd. A. Grabowski, Kr. 1845 I 199–201, II 180, (201?), 207, 215–16, 219–22, 227, 262–3, 268–9, 284–5, 287–90, 294; Pisma do wieku Jana Sobieskiego, I, II oprócz indeksu także s. 1322–3, 1336, 1338, 1345, 1410, 1417–18; Radziwiłł B., Autobiografia, W. 1979; Tag-register von dem Feld-Zug… Anno 1671, Ulryka Werduma diariusz wyprawy Jana Sobieskiego z r. 1671, Script. Rer. Pol., Kr. 1878 IV 219; Temberski, Roczniki; Urkunden u. Aktenstücke, XII 402, 412–13; Vol. leg., IV 264, 530, 614, 719, V 46, 76, 103, 289; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. V t. 281 nr 12235 (korespondencja P-ego z l. 1664–73), Dz. II teka 11 nr 1447, ASW dz. 85 nr 89 s. 1–8, dz. 86 nr 41 s. 69v.–70, nr 123 s. 30, 20–21, 73, 75, 135–138, 153, nr 124 s. 21, ASK VI nr 4 s. 375, nr 6 s. 87, 141, 258, 273, nr 5 s. 794, nr 9 s. 90, 412, 446, 712, nr 11 s. 440, 491, nr 16 s. 241, 357, nr 17 s. 141, 250, nr 18 s. 86, Arch. Publ. Potockich, t. 45/II k. 488v., Metryka Kor. t. 203 s. 215–216, t. 364 s. 165–166, Sigillata t. 3 k. 41, 43, 70, 118, 240v., nr 5 k. 7v., 55v., 58v., 72v., nr 7 k. 26, 43, 44v., 55, 57v., 62, nr 11 k. 46v., 62, 103, 106 v.; Arch. Państw. w Kr. Oddz. na Wawelu: Arch. Sanguszków rkp. 170, 281–283, Arch. Potockich z Podhorców nr IX 1/2, Zb. Rusieckich IT. 363, «Pinocciana», 887–891; B. Czart.: Teki Naruszewicza, nr 146 s. 229–233, nr 162 s. 493–497, rkp. 398, 301–305v., 311–312, 313–314, rkp. 1957 s. 6–8; B. Gdań. PAN: N1. 563 nr 6 s. 50; B. Ossol.: rkp. 11906/III 1–8, rkp. 12806/I 50–55; B. PAN w Kr.: rkp. 395 s. 18–23, rkp. 1046 s. 203–205, rkp. 1052 s. 428–430, rkp. 1070 s. 677, rkp. 1404/III s. 419, 429, 442; WAP w Gd.: 300, 9/76 s. 237–238, 300 R/Ee, 19 s. 561–568.
Mirosław Nagielski