Stankiewicz (Mogiła-Stankiewicz) Jan (1862–1945), pułkownik armii rosyjskiej, generał brygady Wojska Polskiego.
Ur. 4 IV w Wilnie, był synem Franciszka i Pelagii z domu Sienkiewicz.
S. ukończył w r. 1880 korpus kadetów i w r. 1882 Pawłowską Szkołę Wojenną w Petersburgu, po czym rozpoczął służbę w p. grenadierów gwardii cesarskiej, a 13 IV r.n. awansował na porucznika. Dn. 11 III 1886 przeszedł na własną prośbę do straży granicznej i w l. 1887–1909 dowodził tą formacją w Rydze; dosłużył się wówczas stopnia pułkownika. Podczas pobytu w Rydze był czynny w życiu społeczno-towarzyskim tamtejszej Polonii, wraz z żoną zajmował się pracą oświatową, w jego domu mieściło się tajne polskie przedszkole, prowadzone przez Józefa i Bronisławę Beków (rodziców przyszłego ministra spraw zagranicznych RP, Józefa Becka). Dn. 1 XII 1909 przeszedł w stan spoczynku i po sprzedaniu posiadłości ziemskiej Awocin na Łotwie, przeniósł się wraz z rodziną do Wilna, gdzie zakupił kamienicę. Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej i od 20 VII 1914 do 6 VIII 1916 dowodził mińskim 368. baonem piechoty pospolitego ruszenia, a następnie od 4 I 1917 – 107. baonem saperów. W okresie służby w armii rosyjskiej otrzymał ordery: św. Stanisława III kl. (1894) i II kl. (1907), św. Anny III kl. (1901) oraz św. Włodzimierza IV kl. z mieczami (1915).
Po zdobyciu władzy w Rosji przez bolszewików S. złożył 1 I 1918 dymisję i 28 II otrzymał uwolnienie ze względu na wiek. Przedostał się wówczas do Smoleńska, gdzie połączył się z ewakuowaną rodziną i wraz z nią powrócił latem t.r. do Wilna. Administrował domem, w którym w sierpniu 1919 kwaterował Józef Piłsudski; na jego polecenie został 17 IX t.r. przyjęty do WP jako zastępca dowódcy 3. p. straży granicznej. Dn. 7 II 1920 został dowódcą 4. p. straży granicznej w Świeciu nad Wisłą (dekret z 12 III) i pełnił tę funkcję do 1 V r.n., kiedy to przeniesiono go w stan spoczynku. W r. 1922 Komisja Kwalifikacyjna Dowództwa Okręgu Korpusu nr III w Wilnie uznała prawo S-a do odpłatnego otrzymania ziemi w ramach ustawy o nadaniu ziemi byłym żołnierzom WP. W listopadzie 1923 został zweryfikowany w stopniu generała brygady (ze starszeństwem od 1 VI 1919). W r. 1936 wraz z rodziną przeniósł się do Milanówka pod Warszawą i zamieszkał w willi «Zosin». Zmarł 4 XII 1945 w Milanówku i został pochowany na tamtejszym cmentarzu parafialnym.
W małżeństwie zawartym w r. 1886 z Marią Odrowąż (zm. 1945) miał S. dwie córki: Adelę (1891–1976), w l. 1917–18 siostrę miłosierdzia najpierw w Polskim Komitecie Pomocy Sanitarnej w Mińsku, potem w Szpitalu Głównym I Korpusu Polskiego w Bobrujsku, Jadwigę, zamężną za Bohdanem Butrymem, właścicielem majątku Jodkany pod Poniewieżem, oraz syna Stanisława Adolfa (8 I 1900 – 26 II 1990), który służył w Legionie Oficerskim I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego w r. 1918 i w 14. p. Ułanów Jazłowieckich podczas wojny polsko-sowieckiej 1920 r., za dokonanie wyjątkowych czynów na polu bitwy został mianowany podporucznikiem 1 VIII r.n., potem awansował w WP do stopnia majora, walczył w kampanii wrześniowej 1939 r., w l.n. był jeńcem w obozie Murnau, po zakończeniu wojny służył jeszcze w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, a w r. 1950 wyemigrował do USA; był odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Krzyżem Niepodległości i papieskim Krzyżem Laterneńskim (1931). Podobizna wnuka S-a, Zbigniewa Butryma, żołnierza 12. Pułku Ułanów Podolskich II Korpusu Polskiego, posłużyła do wykonania przed bitwą pod Monte Cassino znanego plakatu z napisem «We will return» zachęcającego żołnierzy polskich do walki.
S. często bywa mylony z krótkotrwałym dowódcą II Korpusu Polskiego na Ukrainie w początku r. 1918, również oficerem armii rosyjskiej. Tym ostatnim był jednak wg jednych źródeł Gustaw (1860–1918), syn Mariana, urodzony w rodzinie szlacheckiej w gub. siedleckiej, pułkownik, zaś wg innych – Sylwester (1879?–1919), syn Leona, absolwent kijowskiej szkoły wojskowej, podpułkownik 13. Czarnogórskiego Pułku Strzelców w Odessie, uczestnik walk z powstaniem bokserów w Chinach (1900), w czasie wojny domowej w Rosji dowódca dywizji w armii gen. A. Denikina, który zginął w starciu z Armią Czerwoną w pobliżu Doniecka na Ukrainie.
Fot.: Mater. Red. PSB; – Enc. Wojsk., VII; Bielski, Generałowie; Kosk H. P., Generalicja polska, Pruszków 2001 II (fot.); Kryska-Karski–Żurakowski, Generałowie (fot.); Stawecki, Słown. gen. (pomylony z Gustawem Stankiewiczem); – Burchacki T., Generał brygady Jan Stankiewicz, „Stolica” 1989 nr 29 s. 15 (fot.); Pettyn A., Kiedy Milanówek był stolicą…, Milanówek 2000; Wyrobisz B., Z działalności niepodległościowej generała Jana Stankiewicza, Wil. 1936; – Dzien. Personalny MSWojsk., 1920 nr 11 poz. 387; Roczn. oficerski, W. 1923, 1924, 1928; – CAW: Ap. 19236, 28573 (akta personalne S-a); USC w Milanówku (akt zgonu S-a, nr 202/45); – Informacje wnuczki S-a, Ireny Stankiewicz z Milanówka przekazane Red. PSB.
Bibliogr. dot. Stanisława Stankiewicza: Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920, W. 1990 s. 214; – Dzien. Personalny MSWojsk. 1921 nr 38 s. 1409; Roczn. oficerski, W. 1923; – „Życie Warszawy” 1990 nr 56 (nekrolog).
Bibliogr. dot. Stankiewicza, dowódcy II Korpusu Polskiego (nota i bibliogr. w oprac. Red.): Vronskya J., Chugev V., The Biographical Dictionary of the Former Soviet Union, London 1992 (Sylwester); – Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920, W. 1990 s. 483, 493; Nicman Z., Generalski niewypał, „Mars” 1995 nr 3 s. 195 (Gustaw); – Obščij spisok oficerskim činam Russkoj imperatorskoj armii sostavlen po 1-e janvarja 1908 g., Pet. 1908 (Sylwester); – Dowbór-Muśnicki J., Wspomnienia, W. 2003; Hołówko T., Przez dwa fronty, W. 1931; Michaelis E., W zamęcie. „Burzy dziejowej” część trzecia, W. 1929 s. 29, 31–2, 37, 90, 103, 125, 127, 135, 137, 139, 141–2, 145–6, 150–3, 175, 178–9, 181–3, 186; – B. Jag.: sygn. 9853 III (Z. Sielużycki, Garść moich wspomnień) s. 30, 44, 46–7; – Mater. Red. PSB: Informacja pisemna o Gustawie z r. 2000 uzyskana w: Rossijskij gosudarstvennyj vojenno-istoričeskij archiv w Moskwie.
Henryk Korczyk