Styczyński Jan, pseud. Rej (1917–1981), fotografik, publicysta.
Ur. 8 VII w Tarnowie, był synem Władysława, pracownika elektrowni, i Katarzyny z Rzepów. Miał starsze siostry: Stanisławę, zamężną Krzeptowską i Józefę, zamężną Ławnikową.
Przed wybuchem drugiej wojny światowej S. rozpoczął studia w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. W r. 1939 trafił do Wilna, gdzie pracował w składnicy intendentury, a po demobilizacji (29 IX t.r.) do r. 1941 w wileńskiej Kooperatywie «Ruta». Następnie przebywał w Warszawie i należał do ZWZ/AK; pod pseud. Rej działał w Wywiadzie Wschód («WW-72»): był pierwszym kurierem, a od r. 1942 kierownikiem jego komórki kurierskiej, podróżującym na tereny wschodnie jako dostawca lekarstw do aptek. Walczył w powstaniu warszawskim 1944 r.; został wówczas mianowany oficerem stanu wojny i dwukrotnie otrzymał Krzyż Walecznych. Po upadku powstania wyszedł z miasta z ludnością cywilną i przedostał się do Zakopanego, gdzie u szwagrostwa Krzeptowskich spędził kilkanaście miesięcy. Przeniósł się następnie na krótko do Łodzi, a w r. 1946 osiadł w Warszawie, gdzie podjął pracę w Min. Ziem Odzyskanych, a potem w Min. Informacji i Propagandy. Od r. 1947 był zatrudniony w wydz. wystaw i targów Związku Gospodarczego Spółdzielni RP «Społem», a w l. 1948–53 w Centrali Rolniczych Spółdzielni Samopomoc Chłopska. W tym okresie okazjonalnie uprawiał publicystykę gospodarczą i handlową.
Interesując się od dzieciństwa fotografią, S. zajął się nią w większym stopniu na początku l. pięćdziesiątych. W r. 1953 został członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików (ZPAF). Fotografował zawodowo i od r. 1954 regularnie publikował. W piśmie „Fotografia” zamieścił t.r. zdjęcie Kaj (nr 1) oraz Portret słonia wraz z felietonem Jak fotografowałem słonia (nr 2), a także Traktorzystkę, W sanatorium i Chlewmistrzynię (nr 3). W kwietniu t.r. wystawiał na IV Ogólnopolskiej Wystawie Fotografiki w Warszawie; eksponowaną tam Operację serca opublikowano t.r. w „Fotografii” (nr 5), po czym pokazano też na wystawach „Polsk Fotoutställning” w Szwecji (26 XI–5 XII) i „Polsk Foto Udstillning” w Danii (15–28 XII). W „Fotografii” opublikował również t.r. Studium portretowe prof. Tadeusza Kulisiewicza, Welon i Trojaczki (nr 12) oraz zdjęcia swoich ulubionych modeli zwierzęcych (nr 7); w r. 1955 pojawiły się na tych łamach jego prace Nuda, Orangutan, Puma i Tygrys wraz z felietonami Leśny człowiek i Zielone ślepia (nr 2). Fotografie zwierząt pokazał też na V Ogólnopolskiej Wystawie Fotografiki w Warszawie (maj–czerwiec 1955) oraz na wystawie „Puolan Volokuvataidetta” („Polsk Fotokonst”) w Helsinkach (23 V – 2 VI 1956). Na Wystawie Fotografii Współczesnej w Warszawie (grudzień 1956) eksponował zdjęcie Przez okno, wykonane w technice bromowej, a na ekspozycji „Ausstellung der polnischen Photographie” w Lipsku ponownie fotografie zwierząt. W r. 1956 opublikował swój pierwszy album Zwierzęta przed obiektywem (W., wyd. 2, W. 1957). W tym czasie zdjęcia S-ego wykorzystano w książce Aleksandra Kozłowskiego i Henryka Mościckiego „Warszawa w roku 1905” (W.). Dn. 23 IX t.r. został S. członkiem Prezydium Zarządu ZPAF, a następnie sekretarzem Związku.
W r. 1957 miał S. dwie wystawy indywidualne w Warszawie: 15 IV – 6 V t.r. w Galerii Kordegarda (w październiku przeniesiona do Sopotu), a w maju – w galerii ZPAF (w sierpniu i wrześniu pokazana również w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych). Uczestniczył też t.r. w kilku wystawach zbiorowych: „Photographie Artistique Polonaise”, w Warszawie w I Międzynarodowej Wystawie Fotografii Artystycznej (czerwiec) i VII Ogólnopolskiej Wystawie Fotografiki (zdobył III nagrodę) oraz w Jugosławii – „Izlozba Polske Fotografije” (czerwiec–grudzień). Na kolejnej warszawskiej ekspozycji „Z kamerą po świecie. Wystawa fotografików – członków ZPAF” (sierpień 1958) pokazał wykonane w technice bromowej fotografie z Jugosławii. T.r. uczestniczył również w ekspozycji „Ausstellung der polnischen Kunstphotographie” w Norymberdze. W r. 1958 opublikowano album Zwierzęta bliskie i dalekie (Lipsk, W.) z tekstem Jana Żabińskiego i zdjęciami S-ego (wyd. 2, 1959, także w wersji niemieckiej i rosyjskiej). S. został w marcu t.r. wiceprezesem ds. twórczych ZPAF (zrezygnował z funkcji niespełna rok później), a w r. 1959 wszedł w skład komitetu redakcyjnego seryjnego wydawnictwa „Almanach Fotografiki Polskiej” (W.). W grudniu t.r. uczestniczył w II Wystawie Fotografiki w Warszawie.
W kwietniu i maju 1960 w Łodzi miał S. wystawę indywidualną: „Koty w fotografii Jana Styczyńskiego” (w czerwcu pokazana w muz. w Pabianicach). T.r. ukazał się jego album Koty (W., edycja niemiecka, München 1962); w związku ze szczególnym upodobaniem do fotografowania kotów S. zyskał wśród kolegów żartobliwe przydomki «kotograf» i «kotolog». W r. 1963 wydano, również w Monachium, album S-ego Hunde vor dem Objektiv. W marcu 1964 w Galerii Kordegarda w Warszawie odbyła się wystawa jego fotografii zatytułowana „Psy”. W r. 1965 ukazał się kolejny album z tekstem Żabińskiego i fotografiami S-ego Koty przed obiektywem (W.); album Psy wydano w r. 1966 (W., wyd. 2, W. 1968) z tekstem Henryka Lisieckiego. W r. 1969 pojawił się autorski album S-ego Zwierzęta i my (W.). Fotografie S-ego wykorzystano w tym czasie w książkach: Lecha Grabowskiego „Wśród polskich mistrzów kamery” (W. 1964), Karoliny Beylin „Wędrówki po Warszawie” (W. 1965, wyd. 2, W. 1970) i Olgierda Budrewicza „To jest Warszawa” (W. 1968, wyd. 2, W. 1973). S. nadal publikował swe zdjęcia w „Fotografii” (m.in. portrety Władysława Broniewskiego, 1965 nr 5) oraz (w l. 1959, 1965 i 1967) we współredagowanym przez siebie „Almanachu Fotografiki Polskiej”.
Przez kilka następnych lat współpracował S. z wydawnictwem «Interpress»; w r. 1973 ukazała się tam, w wersji polskiej i angielskiej, dedykowana Broniewskiemu Wisła. Opowieść o rzece (W., wstęp: W. Górnicki). W albumie tym zamieścił S. bardzo osobiste słowo od autora, opisując swą trwającą całe życie fascynację Wisłą i blisko dwa lata pracy nad zdjęciami. W r. 1975 ukazał się album S-ego Ludzie areny (W., kilka wersji obcojęzycznych). Fotografie artystów polskich i obcych, przeważnie swych przyjaciół, uchwyconych w trakcie tworzenia, zebrał S. w albumie Twórca i dzieło (W. 1976) z tekstem Grażyny Hartwig. Po raz ostatni pokazał swe zdjęcia na ogólnopolskiej wystawie „Ewy” w Warszawie w lipcu 1975. We wszystkich fotografiach S-ego, zwłaszcza w zdjęciach zwierząt, przejawiał się jego refleksyjny stosunek do otaczającego świata, nierzadko zabarwiony poczuciem humoru.
Jeszcze w l. pięćdziesiątych, zainspirowany wystawą ceramiki Pabla Picassa (w r. 1946 we Wrocławiu), zainteresował się S. malarstwem na misach ceramicznych i rozpoczął ich zbieranie. Ok. r. 1973 zaczął podobne misy zamawiać u zaprzyjaźnionych malarzy (m.in. Jana Berdyszaka, Stefana Gierowskiego, Jana Lebensteina, Lucjana Mianowskiego, Kazimierza Mikulskiego, Henryka Stażewskiego, Jonasza Sterna, Jerzego Tchórzewskiego, Henryka Wańka); zbiór eksponowano pt. „Współczesne malarstwo na misach ceramicznych. Kolekcja Jana Styczyńskiego” w maju 1978 w warszawskiej Galerii Kordegarda. S. zmarł 27 V 1981 w Warszawie po długiej chorobie nowotworowej, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (tzw. Powązki Wojsk., kw. D12 rząd 1 grób 15).
W małżeństwie zawartym w r. 1947 z Ludwiką Danutą z Romanowskich, redaktorką pracującą w wydawnictwie artystyczno-graficznym «Wag», miał S. córkę Annę (ur. 1948), romanistkę, zamieszkałą we Francji.
Współczesne malarstwo na misach ceramicznych. Kolekcja Jana Styczyńskiego, W. 1978; – Eysymont J., Talerze zidentyfikowane, „Projekt” 1977 nr 6; Hniedziewicz M., Twórca, dzieło i fotograf, „Fotografia” 1978 nr 9; Pawlas J., Styczyński Jan: Ludzie areny „Nowe Książki” R. 23: 1975 s. 76; [Zakrzewska H.] Beda, Niepodległość będzie twoją nagrodą, W. 1994 II (liczne fot.); – „Foto” 1979 nr 1; – Arch. Okręgu Warsz. ZPAF: Ankieta personalna S-ego z r. 1953; – Mater w posiadaniu żony S-ego, Ludwiki Danuty z W. (m.in. dokument Komendy Likwidacynej AK, poświadczający nominację S-ego na oficera i nadanie mu Krzyża Walecznych oraz Księga pamiątkowa z jego wystaw).
Magdalena Skrejko