Płatkowski Jan Szczęsny, pseud. De Cameron, J. S. Pobratymiec, Pobraty, Pobratymiec, Satanello (1863–1938), autor dramatów ludowych i utworów humorystycznych. Ur. 30 IX, był synem Maksymiliana i Antoniny. O wczesnych latach jego życia nic nie wiadomo, prawdopodobnie spędził je w Myślenicach koło Krakowa. Był w tym mieście przez lat kilkadziesiąt sekretarzem magistratu (z tego stanowiska odszedł na emeryturę), założył tu Tow. Gimnastyczne i był członkiem innych towarzystw myślenickich. Twórczość literacką uprawiał na marginesie pracy zawodowej i zapewne dlatego prawie cały swój dorobek literacki ukrył pod różnymi pseudonimami. Debiutował w r. 1884 jako humorysta i satyryk piszący prozą i wierszem. Prace swe publikował w czasopismach krakowskich, lwowskich i warszawskich („Diabeł”, „Ananas”, „Humor”, „Śmieszek”, „Chochlik”, „Różowe Domino”, „Ognisko Domowe”, „Mucha”, „Kolce”, „Kur. Warsz.” i in.), które chętnie drukowały drobne utwory P-ego, poruszające najczęściej aktualną problematykę społeczną, obyczajową, wychwytujące śmieszności życia codziennego i postaw ludzkich. Część tego dorobku zebrał P. w tomikach Figowe liście (Lw. 1892), Baraszki (P. 1908). Ten sam ton satyryczno-kpiarski dominował w popularnych Monologach, które P. pisał przez kilkanaście lat: seria I ukazała się w Poznaniu w r. 1900, a zebrane razem serie I–X w l. 1915–29 (tamże). Uprawiał ten gatunek i później (Monologi wojenne i … pokojowe, Lw. 1922, Hallo! Hallo! Radiomonologi. Gawędy beskidzkie, P. 1931, Na wesołej fali, monologi i dialogi, P. 1939). Pisał też P. szkice i obrazki prozą, które opublikował w zbiorach Urzeczona, szkiełka z kalejdoskopu (Złoczów 1892), Dziwna przygoda (Przemyśl 1925), zbiór opowiadań gwarą podhalańską Ich Kochanie. Obrazki z czasów wojny i pokoju (Grudziądz 1931).
Popularność zyskał jednak P. utworami scenicznymi: obrazkami dramatycznymi, sztukami ludowymi z tańcami i śpiewami, farsami. Najliczniejszą grupę stanowią sztuki ludowe, np. Pan Burmistrz z Wielkich Kozłowic („Roczn. Samborski” 1893/4, wyd. osobne P. 1905), W Gospodzie „pod sroką” (Lw. 1913), Lustracja u pana wójta (Lw. 1912), Górą spółdzielnie (P. 1930), największą wziętość zdobyły Zrękowiny u Druzgały (Lw. 1910), które jeszcze w r. 1945 i 1948 wystawiał Teatr Ziemi Rzeszowskiej. Niektóre sztuki ludowe napisane zostały w gwarze podhalańskiej (np. Grajcarkowe zaloty, P. 1930). Wśród utworów scenicznych P-ego znalazły się także obrazki o tematyce historyczno-patriotycznej, np. Gdzie odwaga i męstwo, Bóg daje zwycięstwo!… Epizod z walki o niepodległość w r. 1863 („Poradnik Teatrów i Chórów Włościańskich” 1913, osobno Lw. 1925), Nasi jadą! Epizod z czasów walk o oswobodzenie Polski w r. 1809 (Lw. 1913), Pod obuchem pruskim (P. 1927), Z pieśnią na ustach – w bój! (Lw. 1934). Utwory dramatyczne P-ego grane były wyłącznie w teatrach ludowych i na scenach amatorskich. W okresie międzywojennym napisał P. nadto kilka fars i krotochwil, m. in. Kozłowickie Sherloki Holmesy (Lw. 1925), Oj, te podatki, czyli Kalendarz człowieka poczciwego (P. 1929). Sporadycznie umieszczał swoje utwory w czasopismach, m. in. w „Tygodniku Polskim” 1928 (tu Rozwiązana zagadka, humoreska wyróżniona na konkursie literackim «Polonii»), „Wieku Nowym”, „Tempie Dnia”, „Ilustracji”. Pisał także na tematy krajoznawcze, np. artykuł Zamki myślenickie („Ziemia” 1927 nr 9) oraz ogłaszał przyczynki etnograficzne (w „Ludzie”). P. zmarł 29 IV 1938 w Myślenicach i został pochowany na miejscowym cmentarzu.
Fot. w tomiku P-ego Grajcarkowe zaloty; – Estreicher w. XIX; Bibliogr. dramatu pol., II; Gawełek, Bibliogr. ludoznawstwa (P. występuje jako Pobratymiec); Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1944/5–6, 1948; Enc. Org. (1898–1904); Roczn. Nauk.-Liter.-Artyst. (Okręta), W. 1905; – wb., Śp. Jan Szczęsny Płatkowski (Pobratymiec), „Piast” 1938 nr 22 s. 4; Wodnarowie E. i M., Polskie sceny robotnicze 1918–39, W. 1974; – Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1975 ks. 6; – „Lud” 1953 indeks T. 1–29; – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna; Urząd paraf. Rzymsko-Katol. w Myślenicach: Księgi zmarłych.
Cecylia Gajkowska