INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jan Władysław Spinek h. Prus  

 
 
brak danych - 1766-03-08
Biogram został opublikowany w 2002 r. w XLI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Spinek Jan Władysław h. Prus (zm. 1766), agent dyplomatyczny w służbie polskiej i francuskiej. Był synem Michała, szlachcica z woj. rawskiego, i jego drugiej żony Marianny z Kowalkowskich, córki Aleksandra h. Przeginia. S. używał w korespondencji skrótu «m.r.» obok nazwiska, co można rozszyfrować zarówno jako miecznikowicz rawski, jak i miecznik rawski. Wg źródeł francuskich był siostrzeńcem (zapewne dalszym) Stanisława Hozjusza, biskupa poznańskiego (zob.).

W młodości S. dosłużył się stopnia kapitana w armii pruskiej, następnie, z początkiem r. 1733, został zwerbowany do służby francuskiej przez ambasadora Francji A. F. de Monti. T.r., po śmierci króla Augusta II, jeździł na zlecenie Montiego (na sejmik elekcyjny) do Prus Królewskich, aby przeciwdziałać kandydaturze cudzoziemca na tron Rzpltej. Na sejmiku generalnym w Grudziądzu 20 VII 1733 zdołał skłonić zebranych do przysięgi o wyłączeniu od tronu cudzoziemskich kandydatów. Informacje Kazimierza Waliszewskiego, że sam S. został posłem z Prus Królewskich, nie znajdują potwierdzenia w spisach. Po elekcji Stanisława Leszczyńskiego był zatrudniony przy rekrutacji regimentu w Gdańsku, a podczas oblężenia miasta dostał się do niewoli rosyjskiej. Po uwolnieniu pozostał w kraju i był ponoć nakłaniany przez stryja do przejścia na stronę Wettynów. Jednak pozostał przy swych sympatiach; był tym kapitanem gwardii prymasa Teodora Potockiego, który wiosną 1737 jeździł z jego polecenia do Królewca, gdzie w związku z pogłoskami o wojnie rosyjsko-tureckiej prowadził rozmowy m.in. z de Tourville, chargé d’affaires francuskim w Prusach, w sprawie powiększenia wojsk Rzpltej i szans powrotu Stanisława Leszczyńskiego na tron. S. zapewniał go, że większość Polaków, licząc na Turcję, pragnie skonfederować się przeciw Augustowi III, uważanemu za uzurpatora i że prymas Teodor Potocki z trudem powstrzymywał ich od tego, bojąc się zemsty ze strony Rosji. W końcu r. 1737 przebywał S. z prymasem w Skierniewicach; sam uważał siebie za jednego z domowników T. Potockiego. Utrzymywał też bliskie stosunki z rodziną nieżyjącego już marszałka nadw. kor. Stefana Potockiego, wdową Teresą z Kątskich i synem Joachimem. Podjął w r. 1744 współpracę z L. A. Duperron de Castéra, wysłannikiem Francji (w randze chargé d’affaires), a potem agentem «sekretu królewskiego», czyli tajnej dyplomacji Ludwika XV, który w ukryciu przed własnymi ministrami wspierał pomysł zdobycia tronu polskiego dla Ludwika Franciszka ks. Conti. Współpracował z Antonim Potockim, woj. bełskim, jednym z inicjatorów «sekretu»; w r. 1747 z nim i z hetmanem polnym kor. Janem Klemensem Branickim brał udział w zabiegach o poparcie Francji dla pomysłu wystawienia pułków konnicy za francuskie pieniądze. Na polecenia Castéry obserwował m.in. ruchy wojsk rosyjskich, przemierzających tereny Rzpltej w drodze na zachód (w r. 1748) i organizował na sejmikach i sejmach sprzeciwy w tej sprawie. W maju 1748 wraz z Grzegorzem Orlikiem, A. Potockim i Michałem Dzierżanowskim brał udział w naradzie niewielkiego grona inicjatorów zawiązania konfederacji w oparciu o Francję, Prusy, Szwecję i Turcję; projekt upadł wobec preliminariów pokojowych latem 1748 w Akwizgranie.

Z początkiem r. 1750 wyjechał S. do Paryża na zlecenie A. Potockiego, by kontynuować jego starania o poparcie przez Francję kandydatury Franciszka Salezego Potockiego do buławy polnej koronnej i prowadzić sprawy majątkowe wojewodziny bełskiej, Marii Ludwiki z Sapiehów Potockiej. Przez S-a prowadził Potocki korespondencję z Wersalem. W r. 1751 otrzymał S. od Ludwika XV patent podpułkownika piechoty. Był, obok Andrzeja Mokronowskiego i Wojciecha Jakubowskiego, agentem «sekretu», pobierającym gratyfikację od Ludwika XV (np. 1 X 1753 otrzymał 1 tys. franków). Ze swej działalności w kraju przesyłał raporty francuskim agentom «sekretu», np. J. P. Tercierowi m.in. listę rzekomych postulatów dworskich przed sejmem 1752 r., oraz niepełny i zawierający parę błędów spis posłów na ten sejm, z określeniem ich sympatii politycznych. W l. 1752 i 1753 jeździł do Mołdawii i na Podole, by zapewnić bezpieczeństwo kurierom francuskim na odcinku od Rzpltej do Stambułu.

Wielokrotnie przebywał S. we Francji, starając się o gratyfikację, bowiem powierzone jeszcze przez Casterę misje wypełniał na własny koszt. W końcu listopada 1753 przedstawił A. Potockiemu i jego adherentom sprawozdanie ze swych rozmów z ministrem F. D. de Saint Contest w Paryżu; wynikało zeń, że ambasador Ch. F. de Broglie otrzymał rozległe pełnomocnictwa do rozmów z «republikantami», m.in. w sprawie konfederacji, a jego bierność nie wynikała z instrukcji. Zaproszony przez Potockiego 22 XII de Broglie zaprzeczył zarzutom i odmówił przyjęcia sporządzonego przez «republikantów» memoriału dla władz francuskich. Zarzucił S-owi nieznajomość francuskiego i niezrozumienie intencji Saint Contesta; z Francji nadeszło potwierdzenie, że to S. opacznie zrozumiał słowa ministra. Warto może dodać, że ortografia polskich listów S-a także budzi wątpliwości co do jego sprawności językowej.

Po usilnych staraniach w r. 1754, otrzymał S. od króla Francji Krzyż św. Ludwika. W l. 1755–6 utrzymywał korespondencję z Tercierem. Między majem 1755 a grudniem 1756 zamawiał w Aubisson gobeliny na zlecenie Franciszka Salezego Potockiego, wówczas woj. wołyńskiego. Zapewne S. przekazał manufakturze rysunki herbów do zamówionej do Krystianopola serii „Historia Aleksandra Wielkiego”. W sierpniu 1754 włączył się w długotrwały proces, prowadzony przez Łukasza Konopkę z władzami Torunia, o zwrot tysiąca dukatów (wraz z odsetkami) pożyczonych jeszcze w r. 1670 przez toruńskiego ławnika Szymona Behema od Kazimierza Kowalkowskiego, stryja matki S-a. Wraz z Konopką pozwał S. Toruń do Trybunału Kor. i 11 III 1756 uzyskał korzystny dla siebie wyrok, przewidujący m.in. banicję miasta. Po reasumpcji trybunału, przewagę wśród deputatów uzyskali Czartoryscy i spowodowali odesłanie sprawy do sądu asesorskiego, który 8 XI 1757 w całości odrzucił pretensje S-a i Konopki i skasował wcześniejsze dekrety przeciw Toruniowi. Przysądzono im jedynie niewielkie odszkodowanie za zabicie brata Konopki podczas najazdu na dobra miejskie w r. 1742.

Dalsze losy S-a są mało znane; pośredniczył w kontaktach A. Potockiego i J. K. Branickiego z pruskim rezydentem G. Benoitem, pobierał wynagrodzenie z Francji także w czasach wojny siedmioletniej (1756–63), np. w lutym i w październiku 1759 dostał po 75 dukatów. Był w Polsce w r. 1761 i załatwiał w Trybunale Kor. w Piotrkowie jakieś sprawy dla Adama Małachowskiego, krajczego koronnego, w r.n. z kolei służył w Lublinie Joachimowi Potockiemu, gen. lejtnantowi wojsk kor., i przesyłał jakieś informacje prymasowi Władysławowi Łubieńskiemu, dotyczące stosunków z Tatarami i z Turcją. Potem prawdopodobnie zamieszkał we Francji. W poł. l. sześćdziesiątych pensja S-a wynosiła 2200 liwrów. Pod koniec życia ciężko chorował, a opiekę nad nim sprawował Tercier, który czuwał także nad zabezpieczeniem papierów S-a. Zaległych poborów za lata 1764–6 postanowiono nie wysyłać jego rodzinie w kraju. Po długiej i ciężkiej chorobie S. zmarł 8 III 1766 w Paryżu. Jest zapewne tożsamy z Aleksandrem, miecznikiem rawskim, zmarłym bezżennie w Paryżu, wymienionym w „Herbarzu” Kaspra Niesieckiego (uzupełnienia Ignacego Krasickiego). Wg tegoż herbarza miał trzy siostry, z których jedna była zamężna za Żurawskim, druga za Borowskim, trzecia zmarła panną w r. 1780.

 

PSB (Potocki Antoni); – Niesiecki; – Dygdała J., Życie polityczne Prus Królewskich u schyłku ich związku z Rzecząpospolitą w XVIII wieku, W. 1984; Hennel-Bernasikowa M., Gobeliny XV–XIX wieku w Zamku Królewskim na Wawelu, Kr. 2000 s. 198; taż, Une tenture de l’historié d’Aleksandre le Grand au château royal du Wawel à Cracovie, w: Bulletin du CIETA (Centre international d’étude des textiles anciens), Lyon 1995–6 nr 73; Konopczyński W., Mrok i świt, W. 1911; tenże, Polska a Turcja, W. 1936; tenże, Polska w dobie wojny siedmioletniej, Kr. 1909–11; Morawski K. M., Źródło rozbioru Polski, P. 1935; Waliszewski K., Potoccy i Czartoryscy, Kr. 1887; Wałęga S., Bitwa rychnowska milicji toruńskiej w r. 1742, „Roczn. Tor.” T. 20: 1991 s. 234–6; tenże, Z dziejów praktyki sądowej XVII i XVIII wieku, „Zapiski Hist.” T. 34: 1969 z. 2 s. 40; Zdzitowiecka H., Projets de rétablissment du roi Stanislas en Pologne pendant son séjour à Luneville (1737–1766), Paris 1915 s. 20–1, 49; – Correspondance sècrete du comte de Broglie avec Louis XV 1756–1774, Wyd. D. Ozanam, M. Antoine, Paris 1956 I; – AGAD: Sigill. 28, s. 322; AP w Tor.: Kat. II, t. 3356 s. 538 (informacja o wypłaceniu odszkodowania w grudniu 1757 r.); B. Ossol.: rkp. 11838 s. 52, rkp. 13666 s. 229–232, rkp. 11838 s. 52; – Informacje Jerzego Dygdały z Tor.

Maria Czeppe

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Józef Klemens Czartoryski

1740-11-21 - 1810-02-15
polityk
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.