INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Joachim Potocki h. Pilawa      "Portret Joachima Potockiego", frag. obrazu olejnego z XVIII w. ze zbiorów Lwowskiej Galerii Sztuki.

Joachim Potocki h. Pilawa  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1984-1985 w XXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Potocki Joachim h. Pilawa (zm. 1764), starosta lwowski, poseł na sejmy, generał lejtnant wojsk kor. Był starszym synem Stefana, marszałka nadwornego kor. (zob.), i Konstancji z Denhoffów.

Dn. 8 VIII 1729 ojciec scedował P-emu star. grodzkie lwowskie i wyrobił przyznanie pełnoletności. Nowo mianowany starosta złożył przysięgę na zamku we Lwowie 5 XII t. r. wobec woj. ruskiego Jana Jabłonowskiego. Po śmierci ojca został 14 VIII 1730 rotmistrzem chorągwi pancernej. P. odbył w r. 1733 poselstwo do Francji z notyfikacją śmierci Augusta II (miał audiencję u Ludwika XV w dn. 30 III). Zwiedził wtedy Francję, Włochy i Niemcy (K. Niesiecki). Po powrocie przebywał w Gdańsku, po zajęciu którego przez Rosjan, został aresztowany wraz z prymasem Teodorem Potockim i więziony jeszcze w marcu 1735. Związany ze stronnictwem «patriotycznym» Potockich, nie zaliczał się do czołowych działaczy. W l. 1738–50, gdy stronnictwo to udaremniało podejmowane przez dwór królewski i Czartoryskich próby przeprowadzenia reform wojskowo-skarbowych, P. kilkakrotnie sprawował funkcję posła na sejmy. Nie brał jednak w obradach sejmowych aktywnego udziału i diariusze nie zawierają jego wypowiedzi. W r. 1738 był posłem z woj. bełskiego na sejm walny warszawski, podczas którego wybrano go na deputata do konstytucji. Przed sejmem 1744 r. został powołany na posła sejmiku wiszeńskiego do prymasa Krzysztofa Szembeka i bpa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego ze skargą na duchowieństwo z powodu zatargów o dziesięciny i nadużyć ze strony jurysdykcji duchownej. Następnie uczestniczył w obradach sejmu grodzieńskiego t. r. jako poseł z ziemi lwowskiej z instrukcją zalecającą aukcję wojska. Dn. 25 X 1745 został mianowany pułkownikiem artylerii kor. W r. 1746 sprawował funkcję posła bełskiego na sejm zwycz. w Warszawie, a następnie posłował na sejm nadzwycz. w r. 1750 z ziemi halickiej. Rezydent francuski w Warszawie L. A. Duperron de Castera w sporządzonym przez siebie spisie posłów na ten sejm zaliczył P-ego do 46 «dobrych» posłów, tj. reprezentujących obóz Potockich. Tenże rezydent sporządził również wtedy wykaz 12 głównych fortun w rodzie Potockich, określając roczny dochód P-ego na sumę 10 000 dukatów (przedostatnie miejsce pod względem majątkowym). W istocie na cały dziedziczny majątek P-ego składały się dobra Czortków i Białobożnica w ziemi halickiej. W zamku czortkowskim zapoczątkował P. zbiór obrazów, głównie portretów.

W r. 1750 P. uzyskał nominację na stanowisko generała majora wojsk kor. Przebywał głównie na kresach południowo-wschodnich Rzpltej jako komendant generalny fortec pogranicznych podolskich i ukraińskich. W r. 1751 otrzymał od Stanisława Potockiego jako generalnego regimentarza polecenie, aby porozumiewał się z nim w sprawach dotyczących garnizonów pogranicznych. Gdy urząd hetmana w. kor. objął Jan Klemens Branicki, P. przesyłał mu regularnie wiadomości z pogranicza tureckiego i rosyjskiego oraz raporty z garnizonu kamienieckiego. Ułatwiał też stronnictwu Potockich utrzymywanie stałych stosunków z Turcją za pośrednictwem baszów chocimskiego i benderskiego, z którymi «patrioci» prowadzili korespondencję. P. uważał, że stanowisko komendanta fortec pogranicznych wymaga ponoszenia znacznych kosztów. Prosił więc wielokrotnie Branickiego o protekcję u dworu, a zwłaszcza u ministra Henryka Brühla, aby nadano mu jakiś wakujący urząd kor. lub starostwo. W styczniu 1754 na próżno zabiegał o miecznikostwo kor. Otrzymał natomiast 8 VII t. r. patent na szarżę generała lejtnanta wojsk kor. W r. 1755, gdy Francja spodziewała się rozpoczęcia nowej wojny, książę Conti zalecił F. M. Durandowi, francuskiemu ministrowi pełnomocnemu w Polsce, pozyskanie osób, które miały większe znaczenie w armii. Zaliczając do nich P-ego, uważał zarazem, że okazując mu uprzejmość należy wstrzymać się ze świadczeniem mu dowodów hojności króla Francji do czasu zajęcia stanowiska zgodnego z interesami francuskimi, gdyż choć P. był w Warszawie w czasie ostatniego sejmu, odgrywał rolę neutralną.

P. niejednokrotnie zwracał się do hetmana Branickiego z prośbą o poparcie na sejmie sprawy przyznania środków na naprawę fortyfikacji twierdzy kamienieckiej, zaopatrzenia jej w amunicję i powiększenia garnizonu (głównie w l. 1751–5, 1761–3) lub o uchwałę rady senatu w tej sprawie, ponieważ sejmy nie dochodziły. Starania te popierały instrukcje sejmikowe woj. ruskiego. W r. 1761 dzięki funduszom, uzyskanym na podstawie uchwały województwa, P. wzniósł w Kamieńcu Podolskim mury zamiast palisad. Podobnie zabiegał o poprawę zaopatrzenia fortecy w Białej Cerkwi. W r. 1762 instrukcja sejmiku przedsejmowego ziem woj. ruskiego w Sądowej Wiszni zobowiązywała posłów, aby zasługi publiczne P-ego zalecili królewskiej łasce rozdawniczej. W początkach 1764 r., po sejmikach konwokacyjnych, P. mimo pogorszenia stanu zdrowia rozpoczął na polecenie hetmana lustrację regimentów garnizonu w Kamieńcu Podolskim. «Gdy regiment buławy polnej stanął na placu, zwątlony słabością już wyjść nie mógł i nazajutrz dnia 17 lutego na usłudze publicznej z tym się pożegnał światem» („Kur. Warsz.”). Serce jego zostało złożone w kościele Dominikanów w Czortkowie 4 IV 1764. Z tej okazji Jerzy Wojakowski, kapitan regimentu artylerii kor., wygłosił mowę, wydaną współcześnie drukiem.

P. był żonaty od r. 1748 z Ewą z Kaniewskich, cześnikówną łucką (zm. po r. 1774). Z małżeństwa tego pozostawił syna Wincentego Gawła, członka Stanów Galicyjskich i rotmistrza austriackiego, oraz cztery córki: Krystynę, żonę Jerzego Dunina Wąsowicza, podstolego kijowskiego, Mariannę, żonę Ludwika Wilgi, woj. czernihowskiego, Franciszkę, zamężną za Sadowskim, oraz Konstancję, żonę 1. v. Józefa Małachowskiego, star. karaczkowskiego, 2. v. Aleksandra Potkańskiego.

 

Estreicher; Enc. Wojsk.; Repertorium der diplomatischen Vertreter aller Länder, Zürich 1950 II; Borkowski, Almanach, s. 730, 735; Dworzaczek, tabl. 142; Kossakowski S. K., Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, W. 1860 II 230; Niesiecki; Uruski; Żychliński, XIV 98; Maleczyński K., Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy, Lw. 1938; – Gębarowicz M., Portret XVII–XVIII wieku we Lwowie, Wr. 1969; Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedmioletniej, Kr.–W. 1909–11 I–II; Waliszewski K., Potoccy i Czartoryscy, Kr. 1887; – Akta grodz. i ziem., XXIII, XXV; Diariusze sejmowe z w. XVIII, II, III; Pamiętnik dziejów polskich…, Zebrał S. Barącz, Lw. 1855; [Potocki A.], Pamiętnik o powtórnej elekcji Stanisława Leszczyńskiego, „Niwa” 1892 nr 5–6; Recueil des instructions données aux ambassadeurs et ministres de France, Wyd. L. Farges, T. V. Pologne, Paris 1888; Skibiński M., Europa a Polska w dobie wojny o sukcesję austriacką, Kr. 1912 II; Teka Podoskiego, IV 428, 472; – „Kur. Warsz.” 1764 nr 12; Supl. do „Kur. Warsz.” 1764 nr 17; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V teka 281 nr 12242 (12 listów P-ego z l. 1746–62 do Radziwiłłów), Arch. Roskie, XVI/23, XVII/1 (371 listów P-ego z l. 1746–1763 do J. K. Branickiego), XXIX/57 (16 listów P-ego z l. 1754–1760 do K. Cieszkowskiego), XXX/2, XXXIX/54, LIX/89; B. Czart.: rkp 946; B. Kórn.: rkp. 434 k. 22, 390; B. Narod.: rkp. 3221, 3245, 3247; B. Ossol.: rkp. 13660, 13666, 13671, 13672, 13713,

Hanna Dymnicka-Wołoszyńska

 
 

Powiązane zdjęcia

   
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.