Strużanowska Janina z Kunigielów (1905–1984), lekarz, twórca polskiego teatru amatorskiego w Wilnie.
Ur. 7 XI w Czerwonym Dworze (pow. wileński), była córką Ignacego Kunigiela (1868–1931), zarządcy gorzelni, następnie intendenta szpitala św. Jakuba w Wilnie, w l. 1926–31 pracownika magistratu wileńskiego, oraz Walerii Wandy Aleksandry z Balcewiczów (1880–1972).
Po ukończeniu szkoły powszechnej w Czerwonym Dworze uczyła się Janina w Gimnazjum Sióstr Urszulanek w Wilnie. W l. 1924–31 studiowała na Wydz. Lekarskim USB. Dn. 17 V 1926 wyszła za mąż za Edmunda Mieczysława Strużanowskiego (Jastrzębiec-Strużanowskiego) i przeniosła się do Warszawy. W r. 1933 uzyskała dyplom lekarski na Uniw. Warsz., ale zajmując się rodziną, pracy w zawodzie nie podjęła. Po wybuchu drugiej wojny światowej, we wrześniu 1939, wyjechała z dziećmi do Wilna, gdzie od r. 1940 pracowała jako lekarz w stacji dezynfekcyjnej na Antokolu. Pomagała uchodźcom z terenów zajętych przez Niemców i oficerom polskim, internowanym przez władze litewskie. W czerwcu 1941, ostrzeżona przez znajomych Żydów, uniknęła zesłania w głąb ZSRR. Po zajęciu Litwy przez Niemców ukrywała w l. 1942–4 trzy Żydówki w swym domu przy ul. Piotra Skargi 12 (obecnie Žuvėdru 36). W tym samym domu od zimy 1943/4 Tadeusz Lara drukował na powielaczu gazetkę AK „Polska walczy!”. Latem 1944, podczas akcji «Ostra Brama», zorganizowała S. punkt opatrunkowy dla rannych żołnierzy AK. Po zakończeniu działań wojennych, mieszkając nadal w Wilnie, pracowała przez rok w ambulatorium na Antokolu, a następnie w przychodni ginekologicznej; równocześnie była zatrudniona w domu dziecka nr 12. W r. 1947 objęła stanowisko lekarza-laboranta w Inst. Przeciwgruźliczym; w r. 1954 została tam kierownikiem laboratorium przychodni. Wśród chorych wyszukiwała muzyków, śpiewaków i poetów; organizowała z nimi wieczory artystyczne, na które zapraszała także mieszkańców miasta. Ok. r. 1954 została aresztowana przez Komitet Gosudarstwiennoj Biezopasnosti (KGB) i przez tydzień była przetrzymywana w więzieniu. Straciła wtedy posadę; po wyjściu z więzienia pracowała dorywczo jako lekarz w domu dziecka i żłobku. W r. 1956 wróciła na swoje stanowisko w Inst. Przeciwgruźliczym.
W r. 1961, wraz z nauczycielką Janiną Pieniążkową oraz pracownikiem Archiwum m. Wilna Jerzym Ordą, założyła S. w Wilnie przy Klubie Pracowników Łączności Polski Zespół Dramatyczny i została jego kierownikiem artystycznym. Dn. 12 V 1963 odbył się pierwszy publiczny występ Zespołu pt. „Wieczór Satyry”; t.r. wystawiono m.in. jednoaktówkę Jerzego Szaniawskiego „Matka”. Od r. 1965 Zespół był afiliowany przy Klubie Pracowników Służby Zdrowia i wystawił sztuki: „Szczęście Frania” Włodzimierza Perzyńskiego (1966), „Niemcy” Leona Kruczkowskiego (1967) i „Świętoszek” Moliera (1968). W r. 1971 zrezygnowała S. z kierowania laboratorium, a w r. 1975 przeszła na emeryturę. Nadal zajmowała się Polskim Zespołem Dramatycznym wystawiając m.in. utwory literatury litewskiej: „Trzy ukochane” Julii Żemaite (1975), „Maniak” Kazysa Saji (1978), „Niby było, niby nie” Augustinasa Griciusa (1981). Dom S-iej stanowił «kolebkę powojennego polskiego życia kulturalnego i artystycznego w Wilnie» (J. Surwiło). S. zmarła 26 I 1984 w Wilnie, została pochowana na cmentarzu Antokolskim. Była wyróżniona Odznaką «Zasłużony dla kultury polskiej».
W małżeństwie z Edmundem Mieczysławem Strużanowskim miała S. dwoje dzieci: córkę Hannę (ur. 1931), lekarza medycyny, i syna Jerzego (ur. 1932), inżyniera. Mąż S-iej, Edmund Mieczysław ur. 2 III 1896 w Kurzanach koło Terespola (wg dokumentów wojskowych we Lwowie), był członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich, od 8 VIII 1914 służył w Legionach Polskich; walczył w szeregach II Brygady, m.in. pod Kostiuchnówką (1916). W r. 1918 został wcielony do armii austro-węgierskiej i wysłany na front włoski. Dn. 14 XI t.r. wstąpił do WP; uczestniczył w obronie Lwowa, następnie w wojnie polsko-sowieckiej 1920 r. oraz w III powstaniu śląskim (1921). W okresie międzywojennym służył kolejno w 5. pp, 1. pp, Korpusie Ochrony Pogranicza, 21. pp, Biurze Personalnym Piechoty MSWojsk. i Dowództwie Obrony Przeciwlotniczej MSWojsk. W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. był oficerem inspekcyjnym w Dowództwie Obrony Przeciwlotniczej Lublina; został ciężko ranny. Internowany na Węgrzech, w r. 1945 wrócił do Polski. Był członkiem Komendy Naczelnej Związku Legionistów Polskich, a po jego rozwiązaniu w r. 1947 działał dalej w środowisku legionowym w Krakowie, m.in. był zastępcą płk. Józefa Herzoga. Należał do inicjatorów powołanego w maju 1980 Komitetu Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego. W r. 1993 został Komendantem Naczelnym Związku Legionistów Polskich (reaktywowanego w r. 1990); był także wiceprzewodniczącym Rady Muz. Czynu Niepodległościowego. Z dn. 11 XI 1993 został awansowany przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę do stopnia generała brygady. Zmarł 21 XI 1993 w Krakowie, został pochowany 30 XI na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Niepodległości (1933), Krzyżem Walecznych (siedmiokrotnie), Krzyżem Kawalerskim (1936) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (1992) Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Medalem za Wojnę 1918–1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.
Jackiewicz M., Polacy na Litwie 1918–2000, W. 2002; – Srebrakowski A., Polacy w Litewskiej SRR 1944–1989, Tor. 2002; Surwiło J., Jesteśmy z Wilna spod znaku Reduty, W. 2000; tenże, Scena polska nad Wilią, Wil. 1995 s. 10–11, 15; tenże, Zostali tu z nami na dobre i złe, Wil. 2000 s. 265–72; Szostakowski J., Na 100-lecie urodzin Janiny Strużanowskiej. Założycielka pierwszego powojennego polskiego teatru amatorskiego w Wilnie, „Magazyn Wil.” 2005 nr 12 (fot.); – „Tyg. Powsz.” 1984 nr 26 (Z. T. Wierzbicki); – Lietuvos centrinis valstybės archyvas w Wil.: F. 604, Ap 20, B. 267, I 119v–120, nr 292; – Informacje i mater. Hanny Strużanowskiej-Balsienė z Wil.
Bibliogr. dot. Edmunda Mieczysława Strużanowskiego: Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939, Kr. 2006; – „Czas” 1993 nr z 1 XII, 10 XII, 24 XII; „Dzien. Pol.” 1993 nr z 9 XI, 12 XI, 1 XII; „Echo Krakowa” 1993 nr z 2 VI, 12–14 XI; „Polska Zbrojna” 1993 nr z 15 XI; – Arch. Muz. Czynu Niepodległościowego w Kr.: Teczka personalna S-ego; CAW: sygn. Tap. 176/668 (fot.), 26480, 27587, 27746 (Biuro Personalne MSWojsk. 1.300.18.96, Ap. 14258 KN 2.8.31); – Informacje Krystiana Waksmundzkiego z Kr.
Mieczysław Jackiewicz