Poczapowski Jeremiasz h. Kotwicz (zm. 1637), unicki biskup łucki i ostrogski. Pochodził z rodziny osiadłej w woj. nowogródzkim, miał na imię prawdopodobnie Michał. W młodości wstąpił do zakonu bazylianów i przyjął imię Jeremiasz. Po odbyciu nowicjatu został wysłany przez metropolitę Józefa Welamina Rutskiego do Rzymu, gdzie studiował teologię w Kolegium Greckim. Wr. 1621 został P. władyką łuckim. Aby objąć swój urząd i beneficjum, musiał pozbyć się pretendenta w osobie duchownego prawosławnego Izaaka Boryskowicza, konsekrowanego przez patriarchę jerozolimskiego Teofanesa w r. 1620/1 na biskupa łuckiego i ostrogskiego. Wg Boryskowicza P. usunął go z Łucka dopiero w r. 1623. Nie zakończyło to jednak walki o «dusze», a przede wszystkim o monastery i cerkwie wraz z ich uposażeniem, prowadzonej nie tylko na drodze legalnej, ale i z użyciem siły. W r. 1624 oskarżano P-ego o to, że utrzymuje w swej służbie «ludzi swawolnych», na których ciążyły zarzuty licznych przestępstw. Uczestniczył P. w pracach reformatorskich metropolity Rutskiego oraz w próbach zrealizowania jego planu zjednoczenia Kościoła unickiego z prawosławnym. Brał udział we wszystkich zjazdach i synodach mających przygotować owo zjednoczenie, a więc w Nowogródku (1624), Kobryniu (1626), Falimiczach (1629), gdzie występował jako gospodarz. Uczestniczył także w synodzie lwowskim (koniec października i listopad 1629), który unaocznił nierealność projektów Rutskiego w kwestii pojednania z prawosławiem.
P. brał również udział w życiu politycznym Rzpltej, zwłaszcza w niezwykle trudnej dla Kościoła unickiego sytuacji, jaka wytworzyła się po śmierci Zygmunta III. Był na elekcji 1632 r. i wraz z metropolitą Rutskim starał się nie dopuścić do przyjęcia przez królewicza postanowienia o restytuowaniu hierarchii prawosławnej w Rzpltej wraz z jej uprawnieniami majątkowymi («Puncta assecurationis obywateli Korony i W. Ks. Lit. ruskiego narodu wyznających grecką religię»). Restytucja ta uderzała bezpośrednio i w P-ego, miał on bowiem ustąpić katedrę i większość świątyń z ich uposażeniem władyce prawosławnemu, zadowalając się jedynie dożywotnio tytułem biskupa i archimandryctwem żydyczyńskim. Po oblatowaniu wspomnianego postanowienia P. pisał rozpaczliwe listy do Urbana VIII i Kongregacji Krzewienia Wiary oraz wnosił protestacje. P. przybył i na sejm koronacyjny, w czasie którego kanclerz lit. Albrycht Stanisław Radziwiłł, zobowiązany przez Władysława IV, próbował doprowadzić do pokojowego podziału świątyń i dóbr między nim a kandydatem prawosławnym na biskupstwo łuckie – Atanazym Puzyną (8 III 1633). P. obiecał, że podporządkuje się życzeniom króla, jeżeli tylko papież wyrazi na to zgodę. Puzyna, mając poparcie Władysława IV i wołyńskiej szlachty, nie zamierzał jednak czekać na decyzję Rzymu. W kilka tygodni później pozbawił P-ego części beneficjum; jako rekompensatę uzyskał P. 15 VI 1633 1 200 złp. z kiesy królewskiej. W związku z postanowieniami sejmu koronacyjnego, wg których zgodę na wydzielenie z dóbr, dotąd unickich, beneficjów dla biskupów prawosławnych uzależniono od papieża, P. został przez episkopat unicki wysłany do Rzymu, aby przeciwdziałać zabiegom posła królewskiego. Trudno stwierdzić, o ile jego starania wpłynęły na stanowisko Kurii rzymskiej, która nie wyraziła zgody na ustępstwa wobec prawosławnych. Po powrocie uczestniczył w sejmiku przedsejmowym łuckim i w sejmie zwycz. 1635 r. Sejm ten spowodował poprawę jego sytuacji; przywrócono mu sobory katedralne i dobra władyctwa z wyjątkiem 3 wsi pozostawionych Puzynie. Mimo to P. podpisał protestacje przeciwko konstytucji o religii greckiej, zatwierdzającej hierarchię prawosławną. P. zmarł 5 (15) X 1637 i pochowany został w klasztorze żydyczyńskim.
Niesiecki; Stebelski I., Zebranie arcybiskupów i biskupów ruskich wszystkich katedr w Koronie Polskiej i W. Ks. Litewskiem będących…, Script. Rer. Pol., Kr. 1878 IV 289–92; – Bendza M., Władysław IV a Kościół prawosławny (1632–1648), „Roczn. Teolog.” R. 20: 1978 s. 48, 61–2, 65; [Bulgakov] Makaryj, Istorija russkoj cerkvi, S. Pet. 1903 XI 299, 316, 365, 438, 440, 477, 543; Golubev S., Kievskij metropolit Petr Mohylja i jego spodvižniki, Kiev 1898 II (Priloženija) nr 24, 26; – Arch. Jugo-Zap. Rossii, č. 2 t. 1, č. 3, t. 1. č. 5. t. 1, č. 6. t. 1; Archeografičeskij Sbornik dokumentov, XIII; Litterae episcoporum historiam Ucrainae illustrantes, Ed. A. Velykyj, Romae 1972 I; Litterae nuntiorum apostolicorum historiam Ucrainae illustrantes, Ed. A. Velykyj, Romae 1961 V; Monumenta Ucrainae historica, Romae 1965 II; Radziwiłł, Memoriale, I–II; – B. Inst. Hist. Uniw. Warsz.: Dzięgielewski J., Polityka wyznaniowa Rzeczypospolitej w latach panowania Władysława IV, W. 1978 s. 130, 147, 150, 273, 276, 282 (mszp. pracy doktorskiej); B. Ossol.: rkp. 206 k. 51, rkp. 12750/II nr 74, 81.
Jan Dzięgielewski