INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Józef Artur Rybak     
Biogram został opublikowany w latach 1991-1992 w XXXIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rybak Józef Artur (1882–1953), generał WP. Ur. 7 IV w Delatynie w pow. Nadwórna był synem Leona, lekarza, i Emilii z Goeblów.

Po ukończeniu niższego niemieckiego gimnazjum w Bielsku rozpoczął R. od r. 1897 naukę w szkole kadetów artylerii w Wiedniu. Dn. 18 VIII 1901 R. otrzymał promocję oficerską (chorążego) i przydział najpierw do 1. p. artylerii polowej w Krakowie (gdzie 1 XI 1902 otrzymał stopień podporucznika), a następnie został przeniesiony do Sarajewa do baterii górskiej. W l. 1905–7 był słuchaczem w Szkole Wojennej Sztabu Generalnego (SG) w Wiedniu. Dn. 1 XI 1907 awansował na porucznika i przydzielony został na stanowisko oficera SG w Komendzie w Zadarze w Dalmacji, gdzie dowodził artylerią nadbrzeżną. W połowie 1908 r. przeniesiono go na cztery miesiące na szefa sztabu twierdzy w Mostarze. Już jednak od dn. 1 XI t. r. rozpoczął pracę w Wiedniu w Biurze Kolejowym SG. Przygotowywal wówczas plany transportów wojskowych na wypadek mobilizacji okręgów korpusów we Lwowie, Przemyślu, Krakowie i Wiedniu. W dn. 1 III 1909 objął w Komendzie I. Korpusu w Krakowie szefostwo oddziału II wywiadowczego. Pełniąc to stanowisko obserwował, ale i ułatwiał, rozwój polskich organizacji niepodległościowych w Małopolsce, stykał się też z wieloma ich przywódcami, m. in. z Józefem Piłsudskim. Dn. 1 V 1911 awansował na kapitana SG i został mianowany również szefem oddziału III (operacyjnego) w tejże komendzie. Pełniąc te funkcje (tj. szefa oddziału II i III) miał obowiązek w razie wojny zarządzić osłonę mobilizacji w okręgu krakowskim i przygotować dywersję na tyłach przeciwnika. Dn. 20 VII 1914 został delegatem austriackiego SG Naczelnego Dowództwa do utrzymania łączności z polskimi oddziałami strzeleckimi.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej R. wydał 2 VIII 1914 Piłsudskiemu zezwolenie na przeprowadzenie mobilizacji oddziałów strzeleckich. Od 15 VIII do 1 XI t. r. był szefem oddziału II (informacyjnego) sztabu 1. Armii gen. V. Dankla w okresie walk w Król. Pol. Później zastępował szefa sztabu 57. dyw. piechoty (dp) walczącej na froncie serbskim, potem na froncie włoskim. Dn. 15 I 1916 przeniesiono go na stanowisko szefa sztabu 59. dp, która działała najpierw w Czarnogórze, a następnie na froncie włoskim w Tyrolu. W r. 1916 awansował na majora SG; na przełomie r. 1916 i 1917 przebywał na froncie rosyjskim w rejonie Kołomyi i na Bukowinie. Dn. 1 VIII 1917 został zastępcą szefa sztabu Generała-Gubernatora w Lublinie i na tym stanowisku po niecałym roku otrzymał kolejny awans na podpułkownika SG (1 V 1918). Dn. 1 IX t. r. przeszedł ponownie do linii i objął szefostwo sztabu 58. dp, stacjonującej na froncie włoskim nad Piawą. Po rozpadzie Austro-Węgier jesienią 1918, został R. szefem Polskiej Wojskowej Komisji Likwidacyjnej przy austriackim Min. Wojny w Wiedniu.

W dn. 10 XII t. r. przybył R. do Warszawy i po miesiącu objął stanowisko szefa oddziału VI, później nazwanego II (informacyjnym) w SG. Zły stan zdrowia spowodował, że R. 10 III 1919 został przeniesiony do Departamentu I (mobilizacyjno-organizacyjnego) Min. Spraw Wojskowych jako szef tegoż Departamentu. W r. 1919 był również przewodniczącym specjalnej komisji do dokonania reorganizacji armii gen. Józefa Hallera. Ponadto wykładał organizację wojskową w Wojennej Szkole SG. Dn. 13 VIII t. r. został mianowany dekretem Naczelnego Wodza pułkownikiem SG. Dn. 15 IV 1920 wyznaczony dowódcą grupy operacyjnej swego imienia, brał udział w wyprawie na Kijów w składzie 3. armii dowodzonej najpierw przez marszałka J. Piłsudskiego, następnie przez gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. Grupa R-a zajęła Owrucz i Malin, a później broniła przyczółka mostowego w Kijowie. W okresie odwrotu wojsk polskich spod Kijowa grupa ta stanowiła straż tylną 3. armii; przez krótki czas był R. podporządkowany gen. Władysławowi Sikorskiemu, po czym grupa została rozwiązana. Od 17 VII t. r. był szefem sztabu 4. armii dowodzonej przez gen. Leonarda Skierskiego. Stanowisko to zajmował podczas odwrotu tej armii, następnie w okresie zwycięskich jej walk podczas kontrofensywy i pościgu w bitwie niemeńskiej. W dn. 18 X 1920 został mianowany szefem Delegacji Polskiej do Komisji Porozumiewawczej w Baranowiczach, a osiem dni później szefem Delegacji Polskiej do Komisji Rozjemczej w Mińsku. Komisja ta załatwiała wszelkie sprawy łączące się z pasem neutralnym, dzielącym na szerokość 30 km oddziały WP od oddziałów Armii Czerwonej podczas rokowań pokojowych w Rydze. Dn. 31 I 1921 otrzymał nominację na szefa Biura Ścisłej Rady Wojennej i I zastępcę szefa SG, a 13 XII t. r. mianowany I zastępcą szefa SG. Na tym stanowisku, 3 V 1922, został generałem brygady (ze starszeństwem od 1 VI 1919). Marszałek J. Piłsudski opiniując w końcu 1922 r. generalicję polską pisał o R-u: «Silny charakter i wola, ambitny, opanowany i skryty… Człowiek o niespożytej pracy i umiejący zmusić innych do wielkich wysiłków… Zwykle dość nie lubiany przez podwładnych. Jest to jeden z wybitniejszych oficerów, których otrzymaliśmy w dziedzictwie po armiach zaborczych». Dn. 4 VIII 1924 objął R. stanowisko dowódcy Okręgu nr IX w Brześciu nad Bugiem, na którym 1 XII t. r. awansował na generała dywizji. Podczas zamachu stanu w maju 1926 R. nie opowiedział się po żadnej ze stron. Wg Stanisława Hallera R. otrzymał rozkaz wstrzymania na linii Wilno–Warszawa transportów oddziałów 1. dp Legionów, jadących do stolicy na pomoc Piłsudskiemu, a gdyby oddziały te przedostały się w kierunku Warszawy – miał je ścigać i dokonać dywersji na ich tyłach; R. rozkazu tego nie wykonał.

Z dn. 31 VII 1926 R. zwolniony został ze stanowiska dowódcy brzeskiego Okręgu Korpusu i mianowany Inspektorem Armii, a 14 X t. r. mianowany Inspektorem Armii z siedzibą w Warszawie, co było dużym wyróżnieniem. R. inspekcjonował kierownictwo Marynarki Wojennej, flotyllę pińską oraz lotnictwo. Był przewodniczącym komisji regulaminowej lotnictwa, z której to funkcji zrezygnował z powodu starć z płk Ludomiłem Rayskim. Podwładni (m. in. Marian Romeyko, Marian Porwit) oceniają działalność R-a na stanowisku Inspektora Armii wysoko, zaliczając go do grona generałów o szerokich horyzontach strategiczno-operacyjnych. W r. 1928 wziął udział w pogrzebie gen. Tadeusza Rozwadowskiego, co mogło być zrozumiane przez piłsudczyków jako demonstracja. Wg relacji R-a, w r. 1930 pewien były podoficer Legionów, w toku starań o objęcie administracji majątku R-a Alba (20 ha, w pow. Kosów Poleski), zarzucił mu, że «nie dotrzymał słowa generalskiego». Stosownie do przepisów R. zawiadomił o tym generalski sąd honorowy. Sąd ten, nie przesłuchując nawet oskarżyciela, wytoczył R-owi sprawę honorową. Oburzony takim trybem postępowania R. podał się do dymisji i 20 IX 1930 został zwolniony ze stanowiska Inspektora Armii, a z dn. 3 XII t. r. przeniesiony w stan spoczynku; w l. n. zajął się gospodarowaniem w swoim majątku.

Dn. 17 IX 1939 opuścił Albę i przeniósł się do Warszawy. Podczas okupacji niemieckiej – jak wspomina w Pamiętnikach – odrzucił najpierw propozycję objęcia stanowiska przewodniczącego Polskiego Czerwonego Krzyża, a potem działalności w Związku Walki Zbrojnej. Utrzymywał się z prowadzenia sklepów komisowych oraz dostaw do kawiarń. Jednocześnie w wyniku swoich starań u władz Generalnego Gubernatorstwa w Krakowie otrzymywał od r. 1939 za 21-letnią służbę w armii austro-węgierskiej zapomogę miesięczną wynoszącą na przełomie 1944 i 1945 r. – 675 zł.

W kilka dni po wybuchu powstania warszawskiego 1944 r. został R. aresztowany przez Niemców i przetransportowany do obozu w Pruszkowie. Wydostał się stamtąd we wrześniu t. r. i po chwilowym pobycie u inż. Zająca w Białaczowie (Radomskie) przedostał się do Krakowa, gdzie mieszkał jego brat. W lutym 1945 – wg własnej relacji – zgłosił się do WP, ale z powodu wieku nie został przyjęty. W Krakowie utrzymywał się z emerytury i dochodów z zakładu ślusarskiego. Przed śmiercią R. był aresztowany przez władze bezpieczeństwa, ale ze względu na zły stan zdrowia wkrótce go zwolniono. Na polecenie Jakuba Bermana, dziennikarz Arnold Mostowicz spisał wspomnienia R-a, który będąc ciężko chory mógł jedynie je dyktować. Pamiętnik generała Rybaka (W. 1954), wydany już po jego śmierci, wg M. Sokolnickiego składa się w «znacznej mierze z przeinaczeń, zmyśleń i insynuacji zwróconych przeciw Piłsudskiemu i przeciw Polsce». R. zmarł 8 V 1953 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu Rakowickim (kwatera Ł. póln. grobowiec Tomaszewskich). Był odznaczony, m. in. austriackim Orderem Żelaznej Korony, Krzyżem Virtuti Militari V kl., Orderem Polonia Restituta III i IV kl., Krzyżem Walecznych dwukrotnie, Medalem Wolności, Medalem 10-lecia, Francuską Legią Honorową V kl.

R. zawarł związek małżeński 21 V 1940 w zborze ewangelicko-reformowanym w Warszawie z Ireną Wandą z Matulów, 1. v. Rustowską (1895–1987); dzieci nie miał.

 

Enc. Wojsk., VII; Kryska-Karski-Żurakowski, Generałowie (fot.); Rocznik Oficerski, W. 1923, 1924, 1928; – Ciałowicz J., Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921–1939, W. 1970; Garlicki A., Józef Piłsudski 1867–1935, W. 1988; Rzepecki J., Sprawa Legionu Wschodniego 1914 roku, W. 1966; Handbuch des Allerhöchsten Hofes und des Hofstaates Seiner K. und k. Apostolischen Majestät für 1918, Wien; Jabłoński H., Polityka Polskiej Partii Socjalistycznej w czasie wojny 1914–1918, W. 1958; Sokolnicki M., Pamiętniki generała Rybaka, „Bellona” 1957 z. 2 s. 99–102; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Pod red. W. Chocianowicza, Londyn 1969; Woszczyński B., Ministerstwo Spraw Wojskowych 1918–1921, W. 1972; – Galicyjska działalność wojskowa Piłsudskiego 1906–1914. Dokumenty, Zebrali i oprac. S. Arski i J. Chudek, W. 1967; Garlicki A., Stawecki P., Przewrót wojskowy w Polsce w 1926 r. Wybór dokumentów, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1977 nr 2 s. 250; Generałowie polscy w opinii J. Piłsudskiego, Oprac. M. Cieplewicz, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1966 nr 1 s. 335; Haller S., Wypadki warszawskie od 12 do 15 maja 1926, Kr. 1926 s. 29; Piłsudski J., Korespondencja 1914–17, Oprac. S. Biegański, A. Suchcic, Londyn 1984; tenże, Pisma zbiorowe, W. 1938 VI; Porwit M., Spojrzenie poprzez moje życie, W. 1986; Raszewski W., Wspomnienia z własnych przeżyć do roku 1920, P. [b.r.w.] s. 209, 212; Romeyko M., Przed i po maju, Wyd. 3, W., 1967; Sokolnicki M., Rok czternasty, Londyn 1961; – Nekrologi żony R-a z r. 1987: „Dzien. Pol.” nr 134, „Tyg. Powsz.” nr 27; – Arch. Zarządu Cmentarza Rakowickiego w Kr.: Księga zmarłych za r. 1953, nr 1083; CAW: Akta personalne R-a; – Informacje Jana Kancewicza z W.

Piotr Stawecki

 

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Franciszek Kądziołka

1926-09-17 - 1983-12-30
operator kamery
 

Kazimierz Brusikiewicz

1926-02-16 - 1989-01-04
aktor teatralny
 

Józef Ignacy Kałuża

1896-02-11 - 1944-10-11
działacz sportowy
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Ignacy Juliusz Rosner

1865-01-01 - 1926-03-23
prawnik
 

Jan Noworolski

1871-04-09 - 1949-06-22
cukiernik
 

Jan Symior

1879-12-12 - 1959-12-14
salezjanin
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.