Pac Józef Franciszek h. Gozdawa (zm. 1764), kasztelan żmudzki. Był synem Jana Kazimierza (zob.) i Ludwiki z Szujskich. Wcześnie osierocony, wychowywał się pod opieką stryja Kazimierza Michała (zob.). Z tytułem starosty szyrwintskiego i mejszagolskiego (Żmudź) występował w początkach 1718 r. w aktach sądowych; star. szyrwintskie scedował mu stryj-opiekun. W lutym 1719 P. marszałkował sejmikowi brzeskiemu. Od r. 1730 tytułował się star. chwejdańskim. Na sejmiku brzeskim 1733 r. został marszałkiem sądów kapturowych i z tym województwem obrał Stanisława Leszczyńskiego. W r. 1735 był przy nim w Królewcu, podpisując tam 30 VII akt konfederacji dzikowskiej. W czasach Augusta III nie należał początkowo do żadnego stronnictwa. W r. 1740 starał się chyba (bezskutecznie) o poselstwo grodzieńskie. W l. 1743–4, także bez efektu, zabiegał o laskę nadworną W. Ks. Lit., a równocześnie o marszałkostwo trybunału 1744 r. Latem 1744 nie udało się P-owi uzyskać poselstwa brzeskiego; w r. 1746 województwo nowogródzkie, do którego aspirował m. in. P., zagarnął Jerzy Radziwiłł. Wobec zaostrzającej się walki partyjnej Nieśwież sprzeciwił się kandydaturze P-a na marszałka Trybunału Lit. 1748 r.; zdaje się, że i P. nie kwapił się do tej funkcji, mimo nalegań Wołczyna. Zawód wynagrodziło mu nadanie kasztelanii żmudzkiej, którą otrzymał 12 X 1748, a więc w okresie, gdy wakanse przejmowali stronnicy «familii» i lojaliści dworscy; P. mógł być zaliczany do tej ostatniej grupy. W okresie dworskiej niełaski Czartoryskich wyraźniej odsunął się od nich, zwłaszcza że jego synowie zaprzyjaźnili się z młodym dziedzicem Nieświeża Karolem Radziwiłłem «Panie Kochanku». Za uzyskany w sierpniu 1754 Order Orła Białego P. wywdzięczył się w październiku t. r. podpisaniem wystosowanej z inicjatywy Jerzego Mniszcha senatorskiej petycji do króla, by ustanowił administrację ordynacji ostrogskiej. Ten wpis w poczet klienteli Mniszcha nie przyniósł wszakże P-owi starostwa żmudzkiego, o które zabiegał podczas elekcji w lecie 1759. Po śmierci Augusta III P. planował spotkanie i współdziałanie z Karolem Radziwiłłem, ale wydaje się, że okres bezkrólewia przesiedział w domu.
P. posiadał Kiwatycze (w woj. brzeskim lit.), które przekształcił w miasteczko (podobnie jak Horodyszcze w woj. nowogródzkim), i Dowspudę (pow. grodzieński). W r. 1748 nabył starostwo ziołowskie; scedował je synowi Michałowi Janowi. Zmarł w końcu października 1764.
P. żonaty był dwukrotnie: z Heleną z Białłozorów (poślubioną ok. r. 1724, zmarłą bezdzietnie ok. r. 1726), córką Karola, podstolego upickiego, i z Balbiną z Wołłowiczów, córką Wincentego, referendarza W. Ks. Lit. (poślubioną u schyłku 1727 lub na początku 1728 r.), która wniosła mu 200 000 złp. gotówki oraz starostwo chwejdańskie. Druga żona, kobieta energiczna, którą P. w listach do przyjaciół nazywał «moja panna Balbina», przeżyła męża. Z tego małżeństwa pozostało dwóch synów: Ignacy (zob.) i Michał Jan (zob.).
W. Enc. Ilustr.; Słown. Geogr., (Chwejdany, Dowspuda); Uruski; Elektorowie; Kętrzyński W., Katalog rękopisów Biblioteki Zakładu im. Ossolińskich, Lw. 1886–98 II–III (rkp. 542, 1411); – Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; Waliszewski K., Potoccy i Czartoryscy, Kr. 1887; Wolff J., Pacowie, Pet. 1885; – Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1876 I (w indeksie pomylony z synami); Załuski J. A., Korespondencja, Wr. 1967; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. IV a ks. 6, Dz. V 2578, 2579, 11199 (listy P-a), 11229, 13831, 13844, Arch. Roskie, korespondencja XV/36, Zbiór rkp. z B. Przezdzieckich B-42; B. Czart.: rkp. 682, 3127, 3429, 3835, 3880; B. Jag.: rkp. 6147/10; B. Narod.: rkp. 3230, 3246/3, 3248/3, 3254/3; B. Ossol.: rkp. 2700; B. Uniw. Warsz.: rkp. 317.
Zofia Zielińska