Stankiewicz Józef Maciej Ambroży (1781 lub 1782–1873), kapelan wojskowy w powstaniu listopadowym, emigrant.
Ur. w Wilnie lub w Kiernowie na Litwie. Po ukończeniu szkół wstąpił w r. 1809 do armii Ks. Warsz. Uczestniczył w wojnie hiszpańskiej. W r. 1812, podczas kampanii rosyjskiej, służył w stopniu porucznika w 2. p. ułanów, w oddziale dowodzonym przez kpt. Piotra L. Łagowskiego. Walczył pod Mirem (10 VII) i nad Berezyną (28 IX). Ranny wówczas, dostał się do niewoli rosyjskiej. Dzięki staraniom rodziny zamieszkałej w Wilnie przebywał potem w domu z obowiązkiem codziennego meldowania się w garnizonie wojskowym. Prawdopodobnie jeszcze t.r. postanowił zostać księdzem. Po ukończeniu seminarium duchownego w Wilnie otrzymał 24 II 1816 święcenia kapłańskie. Przez dwa lata pełnił funkcję kapelana bp. sufragana wigierskiego Augusta Polikarpa Marciejowskiego w Urdominie pod Kalwarią. W r. 1819 otrzymał nominację na proboszcza w Adamowiczach w utworzonej właśnie diec. augustowskiej.
W trakcie powstania listopadowego był S. kapelanem jazdy augustowskiej (2. p. ułanów), dowodzonej przez płk. Tomasza Teofila Mirskiego; służył od czerwca 1831 do rozwiązania oddziału 27 IX t.r., biorąc czasami udział w walce jako żołnierz. Dn. 4 X odznaczony został Złotym Krzyżem Virtuti Militari. Po klęsce powstania przybył w maju 1832 do Francji. Do października 1833 przebywał w zakładzie w Bourges, a po jego likwidacji – w Rodez (dep. Aveyron). Pisał stamtąd (6 VI 1834) do Adama Czartoryskiego, prosząc o protekcję w staraniach o kapelanię w baonie polskim Legii Cudzoziemskiej w Algierii, gdzie w tym czasie mieszkał jego dawny dowódca – Mirski. Czartoryski jednak odmówił, gdyż zamierzał poprzeć kandydaturę swego stronnika, ks. Szymona Skórzyńskiego. Potem przeniósł się S. do Calvados, a l. 1835–6 spędził w Hâvre. Dn. 4 IX 1835 zgłosił akces do Tow. Demokratycznego Polskiego, ale już w r.n. został skreślony z listy członków. W l. 1841–2 był prezydującym gminy Zjednoczenia Emigracji Polskiej w Hâvre. W l. czterdziestych pełnił obowiązki wikariusza w kościele parafialnym w Meaux pod Paryżem. Należał wówczas do Stronnictwa Wojskowego gen. Macieja Rybińskiego.
Kiedy w czasie rewolucji 1848 r. ożyły nadzieje na niepodległość Polski, postanowił S. wstąpić do legionu tworzonego przez Adama Mickiewicza we Włoszech. Z oddziałem polsko-francuskim dowodzonym przez płk. Mikołaja Kamieńskiego, w którym pełnił funkcję kapelana wojskowego, wyruszył 11 IV t.r. z Paryża. Pięć dni potem oddział spotkał się ze szczególnie entuzjastycznym powitaniem w Châlons, a S. został przyjęty przez tamtejszego biskupa, który okazał się być jego dawnym przełożonym z czasu wojen napoleońskich. Przybywszy do Mediolanu, objął S. w czerwcu funkcję kapelana w Legionie polskim w służbie lombardzkiej. Latem znalazł się z 1. kompanią Kamieńskiego na pograniczu tyrolskim, które stanowiło peryferyjny odcinek frontu wojny z Austrią; był świadkiem potyczki pod Lonato (6 VIII). Gdy Legion przeszedł na służbę sardyńską, S. poparł zabiegi Władysława Zamoyskiego o usunięcie płk. Wincentego Siodołkowicza z funkcji jego tymczasowego dowódcy. Siodołkowicz, oburzony za buntowanie przeciw niemu żołnierzy oraz za zarzucanie mu trwonienia funduszów, nazwał S-a «pijakiem» i «gałganem» oraz zdymisjonował. S. przyczynił się do utworzenia 6 XI w Turynie komisji dla weryfikacji rachunków Legionu i został jej członkiem. Zatarg skończył się wyjazdem Siodołkowicza i jego zwolenników do Florencji, natomiast S. pozostał jeszcze kilka miesięcy w Turynie. Gdy wiosną 1849 wracał do Francji, swą relacją o wypadkach włoskich «oziębił ducha» u napotkanych w Bourges (17 IV) ochotników, chcących dołączyć jeszcze do Legionu.
Po powrocie z Włoch mieszkał S. w Paryżu. Początkowo pracował w parafii Notre-Dame de Bonne Nouvelle. Popularny wśród emigracji polskiej, zwany był powszechnie «Tatulkiem». Powierzano mu celebrę nabożeństw odprawianych w kolejne rocznice powstania listopadowego. Józef Alfons Potrykowski zabiegał o pomoc materialną władz kościelnych dla niego. W domu Narcyza Olizara uczestniczył S. w seansach spirytystycznych, w czasie których duchy Tadeusza Kościuszki i Józefa Bema miały rzekomo oznajmić, iż «Polska będzie odrodzoną wkrótce», a «Europa zostanie stanami zjednoczonymi republikanckimi». Po wybuchu wojny krymskiej starał się S. o funkcję kapelana w wojsku francuskim. Po kilkukrotnych listach pisanych w tej sprawie przez Potrykowskiego do Min. Wojny, otrzymał 14 IV 1855 obietnicę takiej nominacji, ale tylko w przypadku ekspedycji nad Morze Bałtyckie, do czego ostatecznie nie doszło. W l. pięćdziesiątych był S. członkiem paryskiego Tow. Sztuk i Przemysłu. W styczniu 1856 przydzielony został do parafii w Belleville na przedmieściu Paryża. Stosunki z tutejszym proboszczem układały się jednak źle; zarzut chodzenia do kupców korzennych na wódkę i opuszczania mszy św. tak boleśnie dotknął S-a, że myślał nawet o zamordowaniu przełożonego i popełnieniu samobójstwa. Zapewne pod wpływem tego konfliktu przeszedł do innej paryskiej parafii p. wezw. św. Wincentego à Paulo. Dn. 24 II 1866 obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia kapłaństwa. Zmarł 20 II 1873 w domu księży emerytów im. Marii Teresy w Paryżu.
Więckowska, Zbiory batignolskie; – Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol. (mylna informacja, jakoby S. był profesorem w Akad. Duchownej w W.); – Bartkowski J., Spis Polaków zmarłych w emigracji od roku 1831, Oprac. L. Krawiec, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII; Cmentarz Montmartre; Wesołowski Z., The Order of the Virtuti Militari and Its Cavaliers 1792–1992, Miami, Florida 1995; – Bielecki R., Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1837, W. 1986; Gocel L., Sylwetki kapelanów powstania listopadowego. Ksiądz Józef Stankiewicz – żołnierz urodzony, „Kwart. poświęcony sprawom katol. duszpasterstwa Wojsk. w Polsce” 1933 nr 4 s. 30–3; Księga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830…, [Lw. 1881] s. 166; Nowak E., Rys dziejów duszpasterstwa wojskowego w Polsce 968–1831, W. 1932; Rostocki W., Z badań nad strukturą i działalnością kapelanów powstania listopadowego, „Roczniki Human.” T. 20: 1972 z. 2 s. 188, 190–1, 193, 195; – Directorium officii divini […] ad usum universi cleri saecularis dioecesis Vigrensis […] 1818–19, [b.m.r.w]; Ordo divini officii ad usum universi cleri saecularis dioecesis Augustoviensis pro anno 1822, [b.m.r.w.]; – Chodźko M., Adam Mickiewicz i Legion Polski we Włoszech, Paryż 1862 s. 45; Goszczyński S., Dziennik sprawy bożej, Oprac. Z. Sudolski, W. 1984; Listy legionistów Adama Mickiewicza z lat 1848–1849, Oprac. H. Lutzowa, Wr. 1963; Potrykowski J. A., Tułactwo Polaków we Francji, Oprac. A. Owsińska, Kr. 1974 I–II; – „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” 1873–8 t. 2 s. 413 (nekrolog); „Wiara. Pismo wydawane staraniem Stow. Kapłanów Pol. w Emigracji” 1866 t. 1 s. 34–8; – B. Czart.: sygn. Ew. 1562 (Teki Emigrantów).
Elżbieta Orman-Michta