Skoraszewski (Pomian-Skoraszewski, Pomian von Skoraszewski, Skoraszewski) Józef Maksymilian (lub Maksymilian Józef), właściwie Bartłomiej Grzegorz; pseud. P.R.B.C.S., Podkomorzyc Parnawski (2 poł. XVIII – 1 poł. XIX w.), tłumacz, autor podręczników, drobny aferzysta. Wg metryki miał się nazywać Bartłomiej Grzegorz, imiona Maksymilian i Józef przyjął z czasem podobno sam, dodając nadto bezprawnie do nazwiska przydomek Pomian.
W r. 1792 S. wydał w warszawskiej oficynie Piotra Dufoura dwa tomy powiastek i powieści, reklamowanych 26 XII t. r. w „Gazecie Warszawskiej” (nr 92). Pierwszy pt. Pierwiastki z literatury polskiej, czyli powieści moralne w języku polskim przez P.R.B.C.S. Podkomorzyca Parnawskiego po raz pierwszy wydane, przynosił zbiór powiastek, z których dwie, o tematyce wschodniej, były przekładami z „Guardiana” i „Ramblera”. Drugi tom pt. Paweł i Maria, kochankowie jakich mało. Historia indyjska tłomaczona z angielskiego, z datą r. 1793 na karcie tytułowej, przedrukowany w r. 1796 u sukcesora Dufoura – Le Bruna, był tłumaczeniem powieści Bernardina de Saint-Pierre „Paul et Virginie”, dokonanym zapewne za pośrednictwem przekładu D. Malthusa („Paul and Mary”, London 1789). Tekst Pierwiastków w obu wydaniach poprzedzała dedykacja dla Anny z Przyłuskich Krzyckiej. Następna publikacja S-ego powstała – jak wynika z przedmowy – jako plon prywatnych lekcji dla synów Filipa Kłodowskiego, «pisarza bywszych sądów ziemiańskich pow. piotrkowskiego» i Feliksa Turskiego, «porucznika wojsk bywszych polskich JKMci», którym została też zadedykowana. Była to Geografia albo wzór wiadomości wielce potrzebnych o świecie i krajach od ludzi mieszkalnych, dla wygody szkół krajowych wydziałowych, równie i prywatnie młodzi edukującej się, z różnych autorów zebrana i sposobem łatwym ułożona, wydana w r. 1803 w Łowiczu. Autor umieścił tu skąpe dane o wszystkich prawie krajach i kontynentach, jakości ich gruntów i powietrza, ważniejszych rzekach i miastach, o istniejących tam państwach, panujących w nich osobach i ich potomstwie, jak też słowniczek terminów geograficznych. Wartość poznawcza i dydaktyczna dziełka była znikoma. Niemniej właśnie układanie podręczników szkolnych i wyłudzanie pieniędzy na prenumeraty niezrealizowanych wydawnictw stały się na parę lat jednym ze źródeł dochodów S-ego, który podawał się za «profesora matematyki, historii i fizyki eksperymentalnej, aprobowanego nauk wyzwolonych i stanu akadenickiego kandydata, zgromadzenia elementarnego członka». Ogłaszał on nadto egzaminy i reklamował nieistniejące konwikty Collegium Nobilium.
Dwie kolejne publikacje S-ego znane są jedynie z wydanej w r. 1805 XI satyry Jana Gorczyczewskiego, ówczesnego rektora gimnazjum kaliskiego. Nicując w niej działalność S-ego – «polskich Feniksa pisarzy […] co do czoła z miedzi,/ Który przez swe o szumnych dziełach zapowiedzi/ Śmie odurzać publiczność, a przodem dukaty/ Od mniej bacznych wyłudza na prenumeraty» – wymieniał Gorczyczewski jego książeczkę pt. Zbiór morału, czyli nauka obyczajowa oraz Mowę o edukacji młodzieży. Obie pozycje wyszły zapewne w Poznaniu ok. r. 1804. W t. r., ale już w Piotrkowie, ukazało się Doniesienie o dziełach nowo wydanych i prenumeratach na nie, w którym S. zapowiadał druk w toruńskiej oficynie J. A. Kimmla „Gabinetu moralności” «w 29 rozdziałach wierszem opisanej i N. Monarsze przypisanej», a także herbarza w 8 tomach, «geografii trzech prowincji w 12. tomach», „Konstytucji” Macieja Ładowskiego oraz „Historii rewolucji polskiej i francuskiej” Antoniego Trębickiego. Żadna z tych książek się nie ukazała (o wyłudzaniu na nie prenumeraty pisał Gorczyczewski w liście do Franciszka Ksawerego Dmochowskiego).
Również w Piotrkowie usytuował S. swój rzekomy konwikt szlachecki, wzorowany na pijarskim konwikcie żoliborskim, ogłaszając Egzamin z półrocznych nauk klasycznych i języków przez imć panów kawalerów Konwiktu Kolegium Nobilium JKMci w Piotrkowie d. 10 marca 1805 okazany (Gd., z przypisaniem go Ludwice Augustynie, królowej pruskiej). «Wszystko to przecież – jak pisał J. Gacki – było tylko udaniem. Zwykła podobno gospoda nazwana została przez niego imieniem konwiktu nobilium». Po niedoszłym egzaminie zniknął S. z Piotrkowa, tym bardziej, że Pomianowie z Poznańskiego wystąpili przeciwko niemu z pretensjami o bezprawne używanie ich przydomka rodowego. Osiedlił się wówczas w Gdańsku, ponownie mistyfikując założenie «Konwiktu Collegium Nobilium». Ogłosił tu w r. 1805 podręczniki: Gramatyka polsko-łacińska dla szkolnej młodzieży sposobem łatwym ułożona, Historia dla imci panów kawalerów konwiktu Collegium Nobilium z różnych autorów zebrana i na polski język przetłumaczona, Nauka rachunków dla użytku szkół («do druku powtórnie wydana» wg informacji na unikatowym egzemplarzu B. im. Zielińskich w Płocku) oraz Rozmowy bardzo łatwe dla chcących się uczyć polskiego i niemieckiego języka.
Osobne miejsce wśród gdańskich publikacji S-ego zajmuje podjęte przez niego z początkiem r. 1805 wydawnictwo periodyczne pod niezgodnym z treścią tytułem „Magazyn Literatury Polskiej”. Z zapowiedzianych 12 numerów na r. 1805, ukazało się w okresie od stycznia do czerwca 6 numerów, tłoczonych w drukarni Daniela Ludwika Wedla. Powagi przedsięwzięciu dodawać miały nazwiska wysoko postawionych w państwie pruskim lub hierarchii kościelnej adresatów dedykacji poszczególnych numerów oraz zmyślonych prenumeratorów, wśród których w numerze szóstym figurowali m. in.: król pruski Fryderyk III, car Aleksander i od dawna nie żyjąca cesarzowa austriacka Maria Teresa. Dochody z prenumeraty z „Magazynu” S. obiecywał przeznaczyć w całości na «wspomożenie ubogich i nieszczęśliwych». Treść publikacji stanowiła wierszowana «chronologia dziejów powszechnych», doprowadzona w nr 4 do czasów Bolesława Śmiałego, a nr 6 poświęcił S. ponownie «historii dziejów świętych», tym razem w prozaicznej wersji. S. obiecywał, iż dalsze numery zawierać będą «dzieła biblioteki Ludwika XVI z Paryża wywiezione w czasie rewolucji, dzieła Biblioteki Załuskich z Warszawy do Moskwy wywiezione […], dzieł wiele innych, anegdotów, tudzież rewolucją Pragi Warszawy i czynności generałów sławnych».
Na r. 1805 kończą się informacje o dziejach życia S-ego, które można dziś śledzić tylko przez jego publikacje i wywołane nimi reakcje współczesnych. W przedmowie do wydania satyr z r. 1818 wiąże Gorczyczewski zamilknięcie tego autora ze zdemaskowaniem jego oszustw, do niego bowiem odnoszą się niewątpliwie uwagi o pisarzach, umiejących «przez częste zapowiedzi wyłudzać prenumeraty na dzieła, których ani byli w stanie, ani myśleli wydawać; albo umilkli, albo zawstydzeni wynieśli się z kraju». Być może, iż skompromitowany S. wyniósł się aż do Wilna, gdzie w r. 1808 ukazało się anonimowe wydanie tomiku z dwiema powiastkami wschodnimi Firnaz i Zohar, czyli pragnienia nierozsądne i Nuradyn i Almamulin, czyli użycie bogactw nierozsądne. Druga z nich była przedrukiem z Pierwiastków z literatury polskiej. Wydawcą tomiku nie musiał jednak być sam autor.
O stosunkach rodzinnych S-ego brak wiadomości.
Estreicher; Estreicher w. XIX; Nowy Korbut, VI cz. I; Rudnicka J., Bibliografia powieści polskiej 1601–1800, Wr. 1964; – Pokrzywniak J. T., Jan Gorczyczewski. Tłumacz, satyryk i krytyk, P. 1981; Reychman J., Orient w kulturze polskiego Oświecenia, Wr. 1964; Sinko Z., Powieść angielska XVIII w. a powieść polska l. 1764–1830, W. 1961; – Gacki J., Dzieje instytutów edukacyjnych, mianowicie pijarskich zakładów w Piotrkowie. „Popis publiczny uczniów Szkoły Wojewódzkiej Ks. Ks. Pijarów w Piotrkowie”, W. 1830; Gorczyczewski J., Poezje przekładane i własne, W. 1818 I; tenże, Satyry Boala Despro, z przystosowaniem ich do polskich rzeczy, W. 1805; Książka polska w ogłoszeniach prasowych XVIII w., Źródła. T. 2: „Gazeta Warszawska” 1786–1792, Wyd. S. Grzeszczuk, D. Hombek, Kr. 1995; – Arch. Archidiec. w Gnieźnie: Arch. Capit. rkp. E 21 (list Gorczyczewskiego do F. K. Dmochowskiego).
Elżbieta Aleksandrowska