Matuszewicz Józef h. Łabędź (1718–1770), stolnik brzeski, pułkownik petyhorski, poseł na sejmy. Ur. 11 III w Rasnej (woj. brzeskie-lit.), był synem Jerzego Józefa, cześnika mińskiego i starosty stokliskiego (zm. 1754), i Teresy z Kempskich, podkomorzanki płockiej, bratem Marcina (zob.). Uczył się w szkołach jezuickich w Brześciu, Drohiczynie, Warszawie i w Płocku oraz u pijarów w Warszawie, a następnie, praktycznie, u jednego z patronów Trybunału Lit. Działalność publiczną z promocji Sapiehów (ojciec M-a był klientem tego rodu) rozpoczął w r. 1741 na zerwanym ostatecznie sejmiku deputackim starodubowskim; nie powiodła mu się też próba uzyskania deputacji w Kownie w r. 1742, podobnie jak i w r. n. też w Kownie. W l. 1742 i 1743 M. wypróbowywał swe prawnicze umiejętności, zabiegając o sprawy sądowe rodziców. Jako deputat kowieński zasiadł wreszcie w r. 1744 w kole trybunalskim; posłował od Trybunału do króla. T. r. nabył chorągiew petyhorską znaku królewicza Karola. Jesienią 1744 wyjechał jako obserwator na sejm do Grodna. W r. 1745 aktywny na sejmiku deputackim brzeskim, wraz z bratem Marcinem, jeździł z nim potem na początek Trybunału do Wilna i został tam dla pilnowania spraw rodzinnych.
T. r. został M. deputatem płockim do Trybunału Kor.; przy rugach utrzymał się dzięki pomocy Kazimierza Poniatowskiego. Wybór M-a na deputata Trybunału Kor. w rok po sprawowaniu funkcji deputackiej na Trybunale Lit. stworzył problem prawny, czy nakaz 4-letniej przerwy w sprawowaniu funkcji deputackich obejmuje łącznie oba Trybunały. W Trybunale był też pilnym wykonawcą poleceń związanego wówczas z «familią» Michała Radziwiłła, hetmana w. lit., który zapewne na konto tych dobrych usług wypuścił M-owi kontrahencję czopowego szelężnego woj. brzeskiego lit. za r. 1746. U schyłku t. r. w rezydencji podkanclerzego lit. Michała Czartoryskiego w Wołczynie przystąpił M., wraz z bratem, do partii Czartoryskich. Jako stronnik «familii» dał się we znaki w Trybunale Kor. byłym protektorom Sapiehom. Młody sędzia trybunalski poznał i zbliżył się do Mniszcha, brata marszałka nadwornego, i Kajetana Sołtyka, biskupa koadiutora kijowskiego. Wiosną 1748 był M. na fundacji Trybunału w Wilnie, a jesienią wyjechał na sejm jako trzeci poseł płocki. Był wówczas chorążym petyhorskim. Obrany deputatem do kalkulacji skarbu lit., wygłosił 13 mów zgodnych z wytycznymi Michała Czartoryskiego. W n. r. obserwował M. początek reasumpcji Trybunału Kor. w Piotrkowie, która została zerwana. Nie udało się M-owi zdobyć deputacji z Kowna w r. 1750, mimo poparcia «familii»; pracował przy sejmiku poselskim brzeskim t. r., a potem jako obserwator wyjechał na sejm do Warszawy. Wolny czas wypełniały mu zlecone przez Michała Czartoryskiego prace administracyjno-gospodarcze i sądowe. W kwietniu 1751 za poparciem szefa «familii» dostał M. patent na porucznikostwo petyhorskie znaku królewicza Ksawerego.
W r. 1752 posłował na sejm z Płocka (w rodzinnym podziale jemu wyznaczono jako teren działalności politycznej Płockie, skąd wywodziła się matka, posiadająca tam dobra). Na sejmie był M. mało aktywny, zapewne dlatego, że «familia» niewielką wagę przykładała do tego zgromadzenia, nie spodziewając się, by miało ono szanse dojść do skutku. W r. 1753, gdy Czartoryscy rozeszli się z dworem, Matuszewiczowie znaleźli się wśród opuszczających «familię», choć Józef bywał jeszcze czasami w Wołczynie po zlecenia. Zdecydowanie zerwał z Czartoryskimi w r. n., gdy na sejmiku poselskim brzeskim, zgodnie z przyjętym wcześniej zobowiązaniem służb sejmikowych w interesie marszałka nadwornego kor. Jerzego Mniszcha, przewodził szlachcie, która poturbowała zięcia kanclerza lit., podskarbiego w. lit. Jerzego Flemminga. Na sejm 1754 r. pojechał jako obserwator; w r. n. na sejmiku deputackim brzeskim znów krzyżował plany partii Czartoryskich, za co nagrodą był zapewne zastaw Demianczyc od chorążego lit. Hieronima Radziwiłła. W tym czasie był M. już pułkownikiem petyhorskim znaku królewicza Karola. Ochotny do zwad sejmikowych (i nie tylko sejmikowych), ceniony wskutek swej żywości i rzutkości politycznej przez Michała Czartoryskiego, M. był jednak przeciwnikiem wszczynania z przywódcą «familii» procesu trybunalskiego, który rozpoczął i kontynuował jego brat Marcin, wciąż przez M-a nakłaniany do zakończenia sprawy kompromisem. Przebieg procesu zraził M-a do udziału w walkach partyjnych. W r. 1758 brał jeszcze udział w sejmiku deputackim i poselskim brzeskim i posłował od wojska na sejm, ale po nim wycofał się z polityki. Jako związany z partią dworską, trzymany był w r. 1764 przez hetmana w. lit. Michała Massalskiego przy chorągwi, z dala od sejmików; przymuszony przewagą Czartoryskich, przystąpił t. r. do konfederacji lit.; by usunąć się z życia publicznego, sprzedał pułkownikostwo. U schyłku życia uzyskał jednak jeszcze (zapewne w dobie konfederacji radomskiej) stolnikostwo brzeskie. Zmarł 21 VIII 1770.
Z mniejszymi od brata, pamiętnikarza Marcina, zainteresowaniami, był M. typem bardziej zawadiackim; trudny w życiu prywatnym (bardzo niedobry dla pierwszej żony, kłótliwy i zawistny wobec starszego brata), pod względem moralnym stał nawet niżej od brata. Do polityki zraził się, doświadczywszy jej kosztów w czasie procesu z Czartoryskimi; odtąd wolał oszczędzać i zaludniać swe dobra dziedziczne. Majątek jego, składający się z dóbr w woj. płockim Bębnowo (po matce) i brzeskim lit., szacowano po śmierci M-a na ok. 700 tys. złp. Miał w zastawie od Sapiehów klucze Zbunin i Miedne w hrabstwie Kodeń. Mieszkał M. w kupionych w r. 1754 Motykałach (Brzeskie), które intensywnie zasiedlał; przejściowo miał w zastawie radziwiłłowskie Peliszcze (1749–54) i Demianczyce (od r. 1755).
Z zawartego 21 IX 1754 małżeństwa z Konstancją Kuczyńską, podstolanką drohicką (ur. ok. 1736, zm. 27 III 1763), przeżyła rodziców tylko córka Tekla. O jej ojcowiznę procesował się z drugą żoną M-a, Salomeą Suffczyńską, chorążanką łukowską (ślub w czerwcu lub lipcu 1769), opiekun sieroty, stryj Marcin.
Żychliński, XXX 97; – Akty Vil. Archeogr. Kom., III 233–64; Diariusze sejmowe z w. XVIII, Wyd. W. Konopczyński, W. 1911–37 I–III; Matuszewicz M., Pamiętniki, Wyd. A. Pawiński, W. 1876 I–IV; Ostrowski-Daneykowicz J., Swada polska i łacińska…, L. 1745 I 416–17; – AGAD: Arch. Radziwiłłów IV, kop., ks. 6, V teka 197 nr 9382, 9384, Arch. Roskie, korespondencja XIII/52; B. Ossol.: rkp. 5424.
Zofia Zielińska