Nowicki Józef (1766–1830), generał brygady WP, sekretarz generalny Komisji Rządowej Wojny. Ur. 9 III w Warszawie, już w styczniu 1783 rozpoczął służbę wojskową jako chorąży kawalerii narodowej wojsk. kor. W grudniu 1785 awansował na porucznika (z przydziałem do Korpusu Kadetów). W r. 1788 wziął udział jako ochotnik w wojnie rosyjsko-tureckiej i był przy oblężeniu Chocimia. W październiku t. r. wystąpił z wojska i wszedł do służby cywilno-wojskowej jako komisarz ziemi chełmskiej. W r. 1791 wrócił do wojska w stopniu rotmistrza kawalerii narodowej i uczestniczył w wojnie z Rosją 1792 r. Ranny pod Werbą na Wołyniu, otrzymał zwolnienie dla kuracji. Na wieść o wybuchu insurekcji kościuszkowskiej wrócił ponownie do szeregów narodowych w stopniu majora, awansował we wrześniu na podpułkownika i wicebrygadiera. Był m. in. pod Dubienką, Chełmem, walczył w Warszawie i pod Pragą. Był ponownie ranny pod Tyrzynem. Dymisję z wojska otrzymał w stopniu brygadiera. W r. 1806 wstąpił ponownie do wojska w randze podpułkownika. Początkowo pełnił funkcję «inspektora popisów» I Legii, następnie «inspektora rewiów» tejże Legii (do kwietnia 1809). Na pułkownika awansował w listopadzie 1809 i przeszedł na stanowisko komendanta Kwatery Głównej ks. Józefa Poniatowskiego (do marca 1810), potem szefa sztabu 3 Okręgu Wojskowego (do października 1811). W czasie wojny 1809 r. znajdował się w sztabie J. Poniatowskiego. W marcu 1812 objął szefostwo sztabu 18 dywizji (V korpusu), a potem takież stanowisko w 7 dywizji (X korpus). W r. 1813 znalazł się w załodze broniącej Gdańska. W r. 1814 wrócił z niewoli do kraju i w stopniu pułkownika «na reformie» przeznaczony został w czerwcu na komendanta departamentu bydgoskiego. W kwietniu 1816 został powołany na sekretarza generalnego Komisji Rządowej Wojny, którą to funkcję pełnił aż do śmierci. W październiku 1818 awansował na generała brygady. Zginął 29 XI 1830, zabity przez pomyłkę na ul. Senatorskiej przez podchorążych, którzy wzięli go za znienawidzonego generała rosyjskiego Lewickiego. N. był odznaczony w r. 1808 Krzyżem Kawalerskim Virtuti Militari, dwukrotnie Orderem Legii Honorowej (Kawalerskim, czerwiec 1812 oraz za Gdańsk Krzyżem Oficerskim, czerwiec 1813). Nadto miał Order Św. Anny II kl. z brylantami (1818), Order Św. Stanisława II kl. (1820) oraz odznakę 30-letniej nieskazitelnej służby.
Enc. Wojsk., V; Polska Encyklopedia Szlachecka, W. 1938 IX; Łoza S., Kawalerowie Orderu Św. Stanisława, „Mies. Herald.” R. 11: 1932 s. 15; Roczn. Wojsk. Król. Pol., 1817–30; Uruski; – Baranowski I., Pomnik na Placu Zielonym w Warszawie, W. 1917; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14, s. XXVIII; tenże, Wojsko Pol., 1815–30; Harbut J., Noc listopadowa, W. 1930 s. 153; Tokarz W., Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, W. 1925; – Akta powstania Kościuszki, III; Barzykowski S., Historia powstania listopadowego, P. 1883–4 I–V; Drewnicki L., Za moich czasów, W. 1971; Kicka N., Pamiętniki, W. 1972; Koźmian K., Pamiętniki, Wr. 1972 II; Prądzyński I., Pamiętniki, Kr. 1909 I; Zwierkowski W., Rys powstania walki i działań Polaków 1830 i 1831 roku, W. 1973; – B. Pol. w Paryżu: Kontrola pierwsza oficerów, rkp. 387 k. 279; – Materiały Stefana Pomarańskiego w Red. PSB; – Kartoteka oficerów Zbigniewa Zacharewicza (Kr.).
Jan Ziółek