INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Józef Pągowski z Rotylicz h. Pobóg  

 
 
Biogram został opublikowany w 1980 r. w XXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pągowski Józef z Rotylicz h. Pobóg (zm. po r. 1820), poseł na Sejm Czteroletni, uczestnik powstania kościuszkowskiego, generał major wojsk koronnych. Ur. prawdopodobnie w Sanikach (Sannikach) w pow. piotrkowskim. Imion rodziców nie udało się ustalić: wg Żychlińskiego P. miał być synem Hieronima i Grothauzówny, wg Uruskiego – Józefa, miecznika włodzimierskiego, wnukiem Hieronima, natomiast Encyklopedia Wojskowa wymienia ojca Marcina. W herbarzach występuje także Józef, syn Seweryna, pisarza ziemskiego kaliskiego, i Marianny z Korytowskich. P. bywa mylony z innym Józefem Pągowskim, który rozpoczął służbę 15 III 1786 jako towarzysz w 4. p. jazdy szefostwa Byszewskiego, a więc przedniej straży koronnej, w t. r. i w tym pułku został namiestnikiem, w r. 1788 chorążym, a w r. 1790 porucznikiem. Tenże Pągowski, odznaczywszy się dzielnością w toku wojny polsko-rosyjskiej 1792 r. i otrzymawszy ciężkie rany w bitwie pod Swisłoczą (Mścibowem), awansował na stopień rotmistrza dopiero w r. 1793, natomiast P., poseł na Sejm Czteroletni, występuje już w r. 1790 jako rotmistrz kawalerii narodowej W. Ks. Lit. i był rotmistrzem raczej w brygadzie 2 kawalerii narodowej W. Ks. Lit., zwanej petyhorską lub pińską.

Na Sejm Czteroletni P. został posłem inflanckim z Korony w r. 1790 na drugą kadencję. Większej aktywności w sejmie nie przejawiał, ale związał się ze stronnictwem patriotycznym, parokrotnie głos zabierał (mowy drukowane), m. in. wypowiadał się za przyśpieszeniem uchwały w sprawie sprzedaży królewszczyzn (22 XI 1791). Po uchwaleniu prawa o miastach przyjął prawo miejskie 29 IV 1791. Chyba niesłusznie uważano (Smoleński, Skałkowski, Dihm), że w wypadku wotowania w sejmie 3 V 1791 głosowałby przeciwko przyjęciu Ustawy Rządowej. Został przecież wkrótce członkiem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej, co więcej, był w gronie fundatorów tej organizacji, a więc jest wielce prawdopodobne, iż należał również do Klubu w pałacu Radziwiłłowskim, przygotowującego przeforsowanie Konstytucji. W okresie rządów konfederacji targowickiej przebywał w Brześciu Lit. (wrzesień 1792) i stamtąd donosił królowi o nastrojach generalności i stosunku konsyliarzy do prerogatyw królewskich. Przed insurekcją 1794 należał P. do sprzysiężenia powstańczego, był jego «ruchliwym i wpływowym członkiem», a «wywiad rosyjski wiedział dobrze o jego uczestnictwie w sprzysiężeniu» (Tokarz). Pierwotnie, zanim przyjęto kandydaturę Jana Kilińskiego, chciano obrać P-ego na naczelnika ludu. Podczas insurekcji warszawskiej 17 i 18 IV P. – wg świadectwa gen. Stanisława Mokronowskiego – odznaczył się; współdowodził wówczas z płkiem Ludwikiem Dobrskim w koszarach artylerii. Dn. 19 IV podpisał „Akces obywatelów i mieszkańców Księstwa Mazowieckiego do Aktu Powstania”. Nazajutrz Rada Zastępcza Tymczasowa (RZT) zleciła mu jako komendantowi uformowanie jednego z trzech ustanowionych wtedy korpusów wolontariuszy konnych. Miał ich rekrutować do liczby 500 «z klasy ludzi istotnie luźnych», a więc z elementu z reguły niespokojnego, a często wręcz przestępczego, który mu następnie przysporzył wiele kłopotów. Później (wiadomości z lipca) skład jego pułku uzupełniano kantonistami konnymi z normalnego poboru. Dn. 23 IV RZT zleciła wypłacenie mu 10 000 złp. «na erygowanie pułku», a dzień wcześniej Kościuszko mianował go pułkownikiem milicji konnej Księstwa Mazowieckiego (nie wiadomo, skąd nieprawdopodobna informacja Skałkowskiego, jakoby P. «otrzymał od prezydenta miasta stopień pułkownikowski»). Pułk P-ego wchodził w skład garnizonu warszawskiego, podlegał komendantowi m. Warszawy i siły zbrojnej Ks. Mazowieckiego, pełnił służbę garnizonową – wartowniczą, patrolową itp. Ponadto z pułku jego różne komendy były przydzielane do różnych korpusów (np. komenda taka była w składzie korpusu Adama Ponińskiego przed bitwą pod Maciejowicami). Począwszy od końca maja P. działał głównie na Pradze, patrolując także jej przedpole, uczestnicząc w akcjach nad Narwią i w rejonie Zegrza (w czerwcu). Podczas obrony Warszawy pułk jego wchodził w skład dywizji Mokronowskiego. Ostatnim zadaniem P-ego był udział w obronie Pragi, gdzie miał on dostać się do niewoli.

Dalsze losy P-ego nie są znane. Nie udało się ustalić, kiedy i od kogo P. miał otrzymać stopień generała majora, chociaż różne opracowania przypisują mu tę szarżę. Wydaje się, że nie jego, lecz jego imiennika dotyczą wiadomości o organizowaniu powstania sieradzkiego w r. 1809, objęcia stanowiska szefa rachuby w dyrekcji żywności wojska w r. 1810 i nadzwycz. komisarza przy administracji generalnej wojska w r. 1811. Nie wiadomo też, czy można go utożsamiać z jego imiennikiem, który występuje w czasach Król. Pol. jako były pułkownik, dzierżawca dóbr rządowych, zwalniany z wnoszenia opłat dzierżawnych i korzystający z zapomóg rządowych. Wiadomo natomiast, iż obok Józefa Pągowskiego, «byłego pułkownika», Józef Pągowski, «generał wojsk polskich», należał do masonerii (w r. 1820 był członkiem loży «Szczęśliwe Oswobodzenie»).

Wg S. Morawskiego i wydawców jego pamiętników P. był żonaty z Apolonią (?) i miał z nią córki, m. in. Ludwikę, żonę Adama Kostrowickiego, chorążego dziśnieńskiego.

 

Estreicher; Enc. Wojsk.; Boniecki (hasło Korytowscy – ewentualni rodzice; Kostrowiccy); Niesiecki; Uruski; Żychliński; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; – Gembarzewski B., Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831, W. 1925 s. 17; Korzon, Wewnętrzne dzieje; Kowecki J., Pospolite ruszenie w insurekcji 1794 r., W. 1963; Mościcki H., Pod berłem carów, W. 1924; tenże, Wilno i Warszawa w „Dziadach” Mickiewicza, W. 1908; Paszkowski F., Dzieje Tadeusza Kościuszki, pierwszego naczelnika Polaków, Kr. 1872 s. 345; Skałkowski A., Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji 3 Maja, „Pam. B. Kórn.” 1930 z. 2 s. 76; tenże, Z dziejów insurekcji 1794 r., W. 1926; Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1897; Tokarz W., Insurekcja warszawska 17 i 18 kwietnia 1794 r., W. 1950; Wolański A., Wojna polsko-rosyjska 1792 r., P. 1922; Zahorski A., Uzbrojenie i przemysł zbrojeniowy w powstaniu kościuszkowskim, W. 1957; – Akty powstania Kościuszki; Dzwonkowski W., Przyjaciel ludzkości. Warszawa wiosną 1794 r. Listy prezydenta Zakrzewskiego do Tadeusza Kościuszki, W. 1912 s. 21; Kiliński J., Pamiętniki, W. 1958; Morawski S., Kilka lat młodości mojej w Wilnie (1815–1825), W. 1959; Polska sztuka wojenna w okresie powstania kościuszkowskiego, W. 1960, Wypisy Źródłowe do Historii Polskiej Sztuki Wojennej, Z. 10; Rozkazy Kościuszki do generała Orłowskiego w r. 1794 skierowane, P. 1925; Sumariusz Protokołów Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, 1815–1867, Cz. I. 1815–1830, W. 1958 sekcja III, VII, VIII; – AGAD: Arch. Król. Pol., sygn. 241, 248, Militaria Jabłonny 47 (sygn. tymczasowa, raporty płka Józefa Pągowskiego z r. 1794); B. Czart.: rkp. 785, 929; – Materiały Red. PSB.

Jerzy Kowecki

 
 

Powiązane artykuły

 

Powstanie Kościuszkowskie

Insurekcja kościuszkowska rozpoczęta 24 marca 1794 roku, zakończona 16 listopada 1794 roku, to powstanie narodowe początkowo przeciwko Rosji, później także skierowane przeciwko Prusom. Jedno z najbardziej......

Bitwa Pod Racławicami, 4 kwietnia 1794 r.

24 marca 1794 roku na rynku krakowskim ogłoszony został „Akt powstania obywatelów mieszkańców województwa krakowskiego”, dający początek powstaniu kościuszkowskiemu, jednemu z przełomowych......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan Potocki h. Pilawa

1761-03-08 - 1815-12-23
powieściopisarz
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.