INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Józef Rzodkiewicz  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1992-1993 w XXXIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rzodkiewicz Józef (1774–1828), powstaniec r. 1794, pułkownik WP. Ur. 16 III we wsi Przybyszyce (woj. rawskie), był synem Ignacego, skarbnika dobrzyńskiego.

R. wstąpił 16 IV 1789 do 2. Ukraińskiej Brygady Kawalerii Narodowej z przydziałem do 3. chorągwi (później szwadronu) Bazylego Walickiego. W czasie reorganizacji jazdy koronnej w l. 1789–90, wraz z szwadronem Walickiego znalazł się w 2. Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii Narodowej. W r. 1792 mianowany namiestnikiem (zastępcą rotmistrza), odbył wojnę polsko-rosyjską t. r. początkowo w składzie dywizji (do 8 VII) gen. Michała Lubomirskiego. Uczestniczył 7 VII w rozpędzeniu pod Werbą jazdy rosyjskiej, rabującej bagaże dywizji, 18 VII pod Dubienką został ranny. Objął obowiązki adiutanta przy gen. Stanisławie Wielowieyskim, jednym z dowódców jazdy w 3. dywizji gen. Tadeusza Kościuszki.

R. wziął udział w insurekcji kościuszkowskiej, uczestniczył w obronie Warszawy (13 VII – 7 IX), został ranny w nogę, otrzymał stopień porucznika 28 VII w powstającej milicji konnej woj. rawskiego. Dn. 1 IX w stopniu podporucznika przeznaczony został do sformowanej pod rozkazami gen. Jana Henryka Dąbrowskiego VII Brygady Kawalerii Narodowej. Z brygadą tą uczestniczył R. w wyprawie do Wielkopolski, walcząc 30 IX pod Łabiszynem i 2 X pod Bydgoszczą. Po upadku powstania pozostał w kraju.

Wiadomości o umacnianiu się polskiego ośrodka wojskowego na pograniczu tzw. Rai Chocimskiej i Mołdawii nakłoniły R-a do przedostania się na Wołoszczyznę, a stąd do Konstantynopola i oddania się pod rozkazy brygadiera Joachima Deniski. Wraz z nim i przedstawicielem Deputacji paryskiej Michałem Kleofasem Ogińskim przybył w listopadzie 1796 do Bukaresztu. Wszyscy ostro przeciwstawili się nieodpowiedzialnym powstańczym planom zbrojnym gen.-mjr. Ksawerego Dąbrowskiego-«Powały». Po wyjeździe Ogińskiego pozostał R. w Bukareszcie w charakterze obserwatora poczynań Dąbrowskiego. Doszło między nimi do nieporozumień, a nawet aresztowania R-a oskarżonego o zdradę jako przeciwnika powstania. Z tych opałów wydobyty został przez oficerów z otoczenia Dąbrowskiego. W marcu 1797 przy ogłoszeniu w Filipowcach «Aktu powstania narodowego Rzeczypospolitej Polski» R. wszedł w skład 77-osobowego, ustanowionego Zgromadzenia Narodowego. Gdy Denisko zorganizował, z inspiracji konsula francuskiego na Wołoszczyźnie gen. C. Carra-Saint-Cyra, wystąpienie zbrojne przeciw Austrii, R. jeździł do niego po broń i instrukcje. Działania zbrojne (26–30 VI) zakończyły się rozbiciem 200-osobowego oddziału Deniski pod Dobronowcami na Bukowinie; R. dowodzący jednym z pododdziałów został wówczas 7-krotnie cięty pałaszem i pchnięty bagnetem. Wyniesiony z pola bitwy, przedostał się na Podole rosyjskie i został aresztowany przez władze rosyjskie w Kamieńcu Podolskim. Wiosną 1798 przekazały one R-a wraz ze współtowarzyszami do Lwowa, gdzie 8 VI t. r. osadzony został w więzieniu u Brygidek. Dn. 24 XI 1798 rozpoczął się proces przed magistratem lwowskim zakończony wyrokiem skazującym R-a na karę śmierci przez powieszenie. Wyrok uchylony został 24 I 1799 dekretem «Nadwornej komisji dla osądzenia zbrodni stanu» z powodu uchybień prawnych w śledztwie. Komisja zaleciła jednak kontynuowanie przesłuchań z ograniczeniem pożywienia do «chleba i wody» oraz zastosowaniem chłosty. Zły stan zdrowia R-a i protest szlachty, wniesiony za pośrednictwem Kolegium stanowego, doprowadziły do przewiezienia go do Wiednia. Odesłany wkrótce do Lwowa, w lipcu 1800 w drodze łaski cesarskiej został zwolniony z więzienia; z powodu ubóstwa umorzono mu koszty postępowania sądowego. R. udał się wówczas do Włoch, aby wstąpić do Legionów Polskich, lecz na skutek ogólnego wycieńczenia nie wstąpił do czynnej służby i powrócił do kraju. Jego losy w kilku następnych latach nie są znane. W czerwcu 1809 na wiadomość o przybyciu wojsk ppłk. Piotra Strzyżewskiego do wschodniej Galicji R. stawił się z oddziałem pospolitego ruszenia, złożonym z 90 ludzi, i połączył się ze Strzyżewskim pod Dźwiniaczem. Dn. 2 VII w pułku jazdy utworzonym przez Augustyna Trzecierskiego otrzymał R. stopień majora. Uczestniczył w odparciu wypadu gen.-mjra A. Bickinga z Zaleszczyk. W czasie wyprawy Strzyżewskiego na Horodenkę, a następnie jego powrotu do Chmielowej, R. pozostawiony na dotychczasowych pozycjach osłaniał linię Dniestru. Uczestniczył w walkach pod Tarnopolem (9–10 VII), gdzie otrzymał pchnięcie bagnetem w plecy, a następnie w działaniach, które oddział gen. Bickinga zmusiły do kapitulacji pod Wieniawką (17 VII). Z pułkiem przemianowanym na 6. p. jazdy wojsk galicyjsko-francuskich wszedł (23 XI 1809) R. w skład 5. brygady gen. Ignacego Kamieńskiego w 2. dyw. gen. Dąbrowskiego. Dn. 28 XII 1809 pułk R-a otrzymał nazwę 15. p. ułanów armii Ks. Warsz. i przeznaczony został do strzeżenia granicy pruskiej na terenach dep. płockiego i bydgoskiego. Dn. 1 I 1810 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Virtuti Militari.

Przy podziale w marcu 1810 Ks. Warsz. na 4 okręgi wojskowe, pułk R-a wszedł pod rozkazy gen. Stanisława Mielżyńskiego, dowodzącego dep. płockim pod komendą szefa 1. okręgu gen. Józefa Zajączka. Na wiosnę 1811 z zakładem (bazą) pułku, którym bezpośrednio dowodził, stanął R. w Sieradzu, 14 VIII 1811 przeznaczony został do tymczasowego pełnienia obowiązków komendanta dep. łomżyńskiego, następnie objął dowództwo nad zakładem pułku przeniesionym do Poznania.

Przed rozpoczęciem działań wojennych r. 1812, R. przeszedł do 10. p. huzarów, zamieniając się stanowiskiem z mjr. Janem Rostworowskim i obejmując komendę nad zakładem pułku stacjonującym w Warszawie i należącym do jego garnizonu. Z początkiem listopada 1812 otrzymał R. rozkaz włączenia się do działań dyw. nadbużańskiej płk. Bazylego Wierzbickiego. Wyprawiony z Warszawy w Siedleckie na czele kolumny ruchomej liczącej ok. 1 tys. ludzi z 2 działami, wysunął się z nią na Brześć i dalej na Prużanę, współdziałając z VII korpusem Wielkiej Armii (saskim) gen. J. Reyniera. Gdy stacjonował w Łosicach został 17 XI zaatakowany przez przeważające siły jazdy nieprzyjacielskiej, zdołał jednak odeprzeć uderzenie. Został wówczas ranny w rękę. Po dokonanym w dn. 7–8 XII rozpoznaniu przez Mokrany i Ołtusz pod Szack, rozpoczął odwrót w kierunku Brześcia. Dn. 11 XII atakowany był pod Brześciem i po 3-godzinnym boju zmusił wojska rosyjskie do odwrotu w kierunku Kotelni. Następnego dnia wyparł stąd nieprzyjaciela i po utarczce pod Gierszonowiczami ścigał go pod Szack. W nocy 28/29 XII patrol R-a rozbił w Zalesiu oddział kozacki, po starciu pod Mordami (4/5 I 1813), gdzie R. odznaczył się, kolumna jego połączyła się z jazdą gen. Reyniera.

Dn. 18 I 1813 przeznaczony R. został z nominacją na pułkownika na stanowisko dowódcy 2. p. ułanów, przekazując 20 I w Siedlcach dowództwo kolumny ruchomej mjr. Janowi Rostworowskiemu. Na skutek protestu i interwencji gen. Reyniera u ks. Poniatowskiego, R. 22 I powrócił na zajmowane stanowisko i, tworząc ze swoją kolumną straż tylną wojsk polsko-saskich, 30 I dotarł do Karczewa. Po przekroczeniu Wisły kolumna R-a została rozwiązana. On sam udał się do Warty, gdzie odtwarzany był 2. p. ułanów, na dowódcę którego został przeznaczony. Pułk R-a przez Poznań, Głogów wycofywał się do Saksonii i w Lipsku, przy organizowaniu dywizji gen. Dąbrowskiego, wszedł w skład brygady jazdy gen. Wincentego Aksamitowskiego. W kampanii wiosennej 1813 r. przyczynił się do rozbicia między Zeitz i Gera korpusu partyzanckiego gen. A. Lützowa, biorąc do niewoli cały nieomal szwadron pruski.

Przy nowej organizacji wojska pułk R-a wszedł w skład 18. brygady jazdy lekkiej. Sam R., korzystając z istniejącego rozejmu, wysłany został przez gen. Dąbrowskiego do Düsseldorfu, by sprowadzić znajdujących się tam polskich kawalerzystów. Z rozkazu marsz. L. Berthiera, szefa Sztabu Generalnego Wielkiej Armii, R. objął dowództwo działającej na terenie Saksonii kolumny ruchomej, złożonej z żołnierzy różnych formacji i na czele jej walczył pod Sömmerda i Grossrudestedt. Z resztkami swojego pułku połączył się dopiero po bitwie pod Lipskiem i wraz z nimi wycofywał się w kierunku Francji; 30 X 1813 brał udział w bitwie pod Hanau. Dn. 1 I 1814 został wcielony do oficerskiej gwardii honorowej, 19 I przeznaczony na komenderującego oficerami nadliczbowymi (bez przydziału) jazdy wojska polskiego, 17 III otrzymał w Wersalu przydział do 4. kompanii gwardii. W czasie powrotu wojsk polskich z Francji do kraju prowadził 2. kolumnę oficerów.

W armii Król. Pol. został R. umieszczony (1 I 1815) na tzw. reformie (bez konkretnego przydziału) i skierowany na pobyt w dep. warszawskim, 7 VII 1816 przydzielony do 3. p. ułanów, stacjonującego w Międzyrzecu, z zadaniem nadzorowania spisu wojskowego w woj. podlaskim, w r. 1818 spisu wojskowego w woj. kaliskim, w r. 1823 spisu przeprowadzanego w Warszawie i woj. mazowieckim. Dn. 13 III 1827 został R. przeniesiony do Korpusu Inwalidów i Weteranów i umieszczony w stacjonującej w Warszawie 1. kompanii weteranów, obejmując jej dowództwo. Zamieszkał przy ul. Senatorskiej nr 461. R. był członkiem Kapituły loży «Rycerze Gwiazdy» z lożą «Bracia Zjednoczeni». Zmarł 24 VII 1828 w Warszawie.

Rodziny R. nie założył.

 

Pol. Enc. Szlach., X; Uruski, XV; Lista oficerów, towarzyszy i podoficerów II brygady kawalerii narodowej z 1790 roku, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., I 17; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; – Bauer K., Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego, W. 1981; Gembarzewski B., Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831, W. 1925 s. 55; tenże, Wojsko Pol. 1807–14; tenże, Wojsko Pol. 1815–30; Kukiel M., Próby powstańcze po trzecim rozbiorze 1795–1797, Kr.-W. 1912; tenże, Wojna 1812 roku, Kr. 1937 II; Łukasiewicz M., Armia księcia Józefa 1813, W. 1986; Pachoński J., Generał Jan Henryk Dąbrowski, W. 1981; Rys historyczny kampanii odbytej w roku 1809 w Księstwie Warszawskim pod dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego, Kr. 1889 s. 124; Skałkowski A. M., Książę Józef, Bytom 1913; Sołtyk R., Kampania 1809 r., W. 1905 s. 195; Wójcicki, Cmentarz Powązkowski, III s. XXX; – Akty powstania Kościuszki, III; Korespondencja księcia Józefa Poniatowskiego z Francją, P. 1929 V; Przewodnik Warszawski, W. 1827 s. 60, 107; Roczniki Wojskowe Król. Polskiego 1817–1828 (W.); Rozkazy dzienne Naczelnego Wodza 1815–1828 (W.); Strzyżewski P., Ważniejsze pamiątki czasów upłynnionych – Wspomnienia z lat 1794–1809, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 10: 1964, R. 23: 1977; – „Kur. Warsz.” 1823 nr 215; – AGAD: Akty KRW rkp. 60 II poz. 88, rkp. 69c s. 30–31, rkp. 358 k. 83–92, rkp. 359 k. 43, B. Ord. Zamoyskich rkp. 3133 k. 212; B. PAN w Kr.: rkp. 150 k. 50, teki Staszewskiego 8753 k. 87, 8798 k. 156; – Łoza S., Virtuti Militari 1792–1819, W. 1953 (mszp. w posiadaniu Z. Zacharewicza); Pachoński J., Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1797–1806 (mszp. w posiadaniu rodziny); – Kartoteka oficerów WP 1815–1831 Zbigniewa Zacharewicza w Kr.

Zbigniew Zacharewicz

 
 

Powiązane artykuły

 

Powstanie Kościuszkowskie

Insurekcja kościuszkowska rozpoczęta 24 marca 1794 roku, zakończona 16 listopada 1794 roku, to powstanie narodowe początkowo przeciwko Rosji, później także skierowane przeciwko Prusom. Jedno z najbardziej......

Bitwa Pod Racławicami, 4 kwietnia 1794 r.

24 marca 1794 roku na rynku krakowskim ogłoszony został „Akt powstania obywatelów mieszkańców województwa krakowskiego”, dający początek powstaniu kościuszkowskiemu, jednemu z przełomowych......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan Chrzciciel Śniadecki

1756-08-29 - 1830-11-09
astronom
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

  więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.