Szczytt (Szczyt) Niemirowicz Józef h. Jastrzębiec (zm. między 1808 a 1817), kasztelan brzeski litewski, konsyliarz Rady Nieustającej, poseł sejmowy.
Był wnukiem Krzysztofa Benedykta (zob.), synem Jana Krzysztofa (Jana Antoniego, zm. między 1756 a 1771), kasztelanica smoleńskiego, i Ludwiki z Paców (zm. po 10 III 1790), córki kaszt. połockiego Michała Kazimierza (zob.) i Katarzyny z Karasiów, bratankiem Józefa (zob.) i bratem Krzysztofa (zm. 1790), od r. 1762 szambelana, star. witagolskiego od r. 1775, deputata na Tryb. Lit. (1777/8), sędziego asesorii lit. w l. 1780–2, kawalera Orderu św. Stanisława, żonatego od 1 III 1767 z Józefą z Butlerów, córką Józefa i Teresy z Urbańskich.
S. podpisał 3 VI 1767 w Wilnie jako kasztelanic smoleński (był jedynie synem kasztelanica) i konsyliarz pow. pińskiego akt konfederacji generalnej (radomskiej) W. Ks. Lit. Dn. 24 VIII t.r. na sejmiku w Dyneburgu został obrany drugim posłem z Inflant z Litwy; jednak po dokonanych przez króla Stanisława Augusta zmianach reprezentował same Inflanty. W Warszawie wraz z licznym gronem senatorów i posłów kwaterował u dominikanów na Nowym Mieście. Sejm delegacyjny w l. 1767–8 powołał go (nadal tytułowanego kasztelanicem smoleńskim) w skład komisji w sprawie podkomorzego lit. Stanisława Radziwiłła i jego żony Karoliny z Pociejów z augustianami konwentu wileńskiego i sukcesorami Bielikowiczów.
Jako generał adiutant buławy wielkiej lit. S. z matką i bratem Krzysztofem wniósł w r. 1771 do grodu pińskiego protestację na marsz. dyw. żmudzkiej Jacka Puttkamera o krzywdy i zniszczenia, dokonane 21 X t.r. przez wojsko w miejscowości Weluta i folwarku Nowosiółki (woj. nowogródzkie). Dn. 20 IX 1773 został szambelanem. Przez zawarte w tym czasie małżeństwo z Teklą z Matuszewiców wszedł w posiadanie dóbr w woj. płockim i brzeskim lit. Sejm rozbiorowy (1773–5) wyznaczył komisję dla rozsądzenia pretensji Feliksa i Kajetana Chrzanowskich do posiadanych przez S-a i jego żonę dóbr Kustyń i Jackowicze w woj. brzeskim lit. Dn. 19 VIII 1782 na sejmiku woj. płockiego w Raciążu został S. obrany posłem na sejm warszawski t.r. Na sejmie tym obrano go z prowincji lit. konsyliarzem Rady Nieustającej (RN). Dn. 30 VIII 1783 otrzymał kaszt. brzeską lit., a w r. 1784 Order św. Stanisława. Na sejmie grodzieńskim t.r. wyznaczono go z senatu do kontroli KEN; został też sędzią sejmowym na kadencję drugą (1 VI – 30 IX 1785) i otrzymał kwit jako konsyliarz Dep. Wojskowego RN. S. kandydował wtedy ponownie do RN, jednak mimo poparcia przez reprezentantów woj. płockiego i mazowieckiego, przegrał rywalizację z bp. inflanckim Józefem Kossakowskim. Bez powodzenia zabiegał o wybór do Komisji Skarbu Lit.
W r. 1786 Stanisław August powierzył S-owi ster stronnictwa królewskiego w woj. brzeskim lit. i zlecił mu pokierowanie sejmikiem poselskim oraz przeprowadzenie wyboru kasztelanica brzeskiego Tadeusza Matuszewicza; na sejmiku zagajonym przez S-a 22 VIII t.r. zwyciężyła jednak opozycja. Tłumacząc królowi przyczyny porażki, S. podkreślał m.in. wagę kontaktów z urzędnikami powiatowymi, starań o udział w obradach licznej i niezamożnej szlachty z ekonomii królewskich (co zostało zaniedbane po upadku podskarbiego nadw. lit. Antoniego Tyzenhauza); radził, by przed sejmikami gromnicznymi w r. 1787 odwiedził województwo królewski bratanek, podskarbi wielki lit. Stanisław Poniatowski. Na sejmie 1786 r. wszedł S. w skład deputacji, nadzorującej wybory do RN; sam także ponownie znalazł się w RN. Podczas dwóch kadencji Rady (14 XI 1786 – 3 X 1788) wziął udział w 145 posiedzeniach plenarnych. Dn. 2 I 1787 został powołany w skład komisji RN do przejrzenia i zweryfikowania rachunków gen. artylerii kor. Alojzego Fryderyka Brühla, związanych z kosztami remontu arsenału warszawskiego. Dn. 19 lub 28 III 1788 został kawalerem Orderu Orła Białego (wg Łoza S., Order Orła Białego, W. 1939; wg Łoza, Hist. Orderu Orła Białego otrzymał S. ten order w r. 1789). W l. osiemdziesiątych mieszkał stale w Warszawie, «zaszczycony szczególniejszą łaską i zaufaniem księcia prymasa Poniatowskiego» (J. Szczytt).
Dn. 7 X 1788 podpisał S. akt Konfederacji Generalnej Obojga Narodów. Na Sejmie Wielkim zajmował zasadniczo stanowisko regalistyczne. Podczas obrad mieszkał w pałacu ks. Wicherta przy ul. Elektoralnej (nr hipoteczny 755). W wygłoszonej 27 X t.r. Mowie... (W. 1788) opowiedział się za pozostawieniem Dep. Wojskowego RN, sprzeciwił się zaś proponowanej Komisji Wojskowej; również 3 XI głosował za utrzymaniem Departamentu. T.r. został wyznaczony z senatu z prowincji lit. do komisji kontrolującej KEN. Na przełomie l. 1788 i 1789 bronił RN, a 10 IV 1790 wypowiadał się w sprawie pilnowania porządku obrad. Dn. 13 XII 1790 (oblata 30 XII t.r.) wszedł w skład «Deputacji do ułożenia projektów względem greko-orientalnych i dyssydentów». Dn. 16 V 1791 został nominowany z senatu do Deputacji Konstytucyjnej, a 28 VI t.r. obrany komisarzem z senatu do Komisji Policji Obojga Narodów. Na sesji Komisji 27 IV 1792 należał do mniejszości (czterech komisarzy), która poparła projekt Józefa Wybickiego w sprawie granic miast i gruntów szlacheckich. Wchodził także w skład Deputacji Szpitalnej Lit. (5 II – 17 VIII t.r.) pod przewodnictwem marsz. nadw. lit. Stanisława Sołtana, w której było również czterech komisarzy z Komisji Policji. Pod koniec t.r. i na początku r. 1793 odwiedził w Warszawie S-a i jego żonę podróżujący po kraju krewny, Justynian Szczytt (zob.) z synem Józefem, który opisał to spotkanie w pamiętniku. Chociaż S. nie uczestniczył w sejmie grodzieńskim 1793 r., został powołany (oblata 23 XI t.r.) z senatu na przewodniczącego komisji ds. demarkacyjnej granicy polsko-rosyjskiej od Drui nad Dźwiną do Nieświeża.
Dn. 28 IV 1779 i 10 IV 1781 miał S. z matką i bratem przed sądem asesorskim lit. sprawę z ihumenem i zakonnikami prawosławnego monasteru dzięciołowskiego o granice majętności Łunin i Łuniniec (pow. piński). S. i jego małżonka zostali pozwani ok. r. 1780 przez opiekunów małoletnich dzieci Adolfa Jana Matuszewicza, a także (między 1784–6) przez płk. wojsk lit. Wacława i jego żonę Mariannę z Orzeszków Matuszewiczów. Matka przekazała S-owi w r. 1781 dobra Wialbutów i Giedejki (pow. oszmiański). S. z matką i bratem posiadał w woj. nowogródzkim rozległe dobra Kożangródek, położone nad rzeką Cną (miasteczko Kożangródek oraz wsie: Rokitna, Cna, Jazwinki, Wiazyn, Dworzec, Boronica , Wole, Drepska Dolina, Bostyń, Wełuta i Kormiż; w XIX w. było to 22816 dziesięcin, czyli ok. 2350 ha). W Kożangródku znajdował się zbudowany ok. poł. XVIII w. piętrowy, w całości lub częściowo drewniany jego dwór czy też pałac (spłonął ok. poł. XIX w.); do majętności tej należał też prawdopodobnie folwark Nowosiółki (woj. nowogródzkie). W dziale po śmierci brata i matki S. otrzymał Bostyń. Żona wniosła S-owi dobra w woj. brzeskim lit.: Kustyń, Jackowicze i Motykały, położone między Brześciem a Wysokiem, a także w woj. płockim, położone na terenie dekanatu bielskiego w parafiach: Ciachcino (wsie Ciachcino, Goślice i Gośliczki) oraz Zagroba (wsie Chudzyno, Dąbrusk, Mięcienino Kmiece i jedna z sześciu części Mięcienina Wielkiego).W Ciachcinie S. z żoną wznieśli w r. 1775 drewniany kościół paraf., a w Goślinie mieli murowany parterowy dwór (przebudowany w r. 1900, zachowany). Być może w tym województwie żona wniosła mu jeszcze Bębnów. Również w woj. płockim posiadał S. pojezuicką wieś Leszczyno Księże oraz dobra Tchórz, nabyte w r. 1789 od Gabriela Antoniego Karwosieckiego, podkomorzego płockiego.
S., podobnie jak jego teść, rezydował w Motykałach, potem przeniósł się do Warszawy, a na początku XIX w. do Bostynia (woj. nowogródzkie). Utrzymywał stosunki z wojskim lit. Michałem Zaleskim (ich żony były stryjecznymi siostrami), który w pamiętniku opisał swą wizytę u niego w Bostyniu w dn. 5–12 VIII 1808. Data śmierci S-a nie jest znana.
S. był żonaty (już 11 IV 1775) z Teklą z Matuszewiczów (zm. przed 5 VIII 1808), córką Józefa, stolnika brzeskiego lit. (zob.), i jego pierwszej żony Konstancji z Kuczyńskich, podstolanki drohickiej, bratanicą i podopieczną kaszt. brzeskiego lit., pamiętnikarza Marcina Matuszewicza (zob.). Jako jedyna z potomstwa przeżyła ona rodziców, stając się dziedziczką znacznych majętności, szacowanych na 700 tys. złp.; skutecznie procesował się o nie z macochą, Salomeą z Suffczyńskich, prawny opiekun Tekli, stryj Marcin. Jedyny syn z tego małżeństwa Nikodem (ur. ok. 1777 – zm. w dwudziestym r. życia) był bezpotomny. Dobra S-a odziedziczył zapewne jego bratanek Józef. W r. 1817 wdowa przekazała swoje dobra posagowe w woj. płockim bratu stryjecznemu Tadeuszowi Matuszewiczowi (zob.).
Boniecki, IX 321; Estreicher, XXII 237–8, XXX 238 (mowa sejmowa S-a z 27 X 1788); Indeks alfabetyczny miejscowości Dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Wil. 1929 I 350; Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, Oprac. M. Męclewska, W. 2008; Kossakowski, Monografie, II 290; Łoza, Kawalerowie; Niesiecki, I 280; Słown. Geogr. (Bostyń, Kożangródek, Motykały); Uruski, X 54 (z błędami); Wolff, Senatorowie, s. 102; Żychliński, IV 153, 364, XVI 175, XXI 154; – Aftanazy, Dzieje rezydencji, II 61 (Kożangródek); Czaja A., Między tronem, buławą a dworem petersburskim. Z dziejów Rady Nieustającej 1786–1789, W. 1989; Danilczyk A., W kręgu afery Dogrumowej. Sejm 1786 roku, W. 2010; Jankowski C., Powiat oszmiański. Materiały do dziejów ziemi i ludzi, Pet. 1898 III 169; Kalinka W., Sejm Czteroletni, W. 1991 I–II; Katalog zabytków sztuki w Pol., X z. 15; Kościałkowski S., Antoni Tyzenhauz podskarbi nadworny litewski, Londyn 1970 I; Michalski J., Sejmiki poselskie 1788 roku, w: tenże, Studia historyczne z XVIII i XIX wieku, W. 2007 I; Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1897; Wolff J., Pacowie. Materiały historyczno-genealogiczne, Pet. 1885 s. 239, 263; Zahorski A., Centralne instytucje policyjne w Polsce w dobie rozbiorów, W. 1959; – Diariusz sejmu […] 1784, [W. 1785] s. 23, 35, 43, 51, 141–3; Diariusz tygodniowy sejmu grodzieńskiego r. 1784, W. [1784] s. 6, 23, 64; Kossakowski J., Pamiętniki [...] biskupa inflanckiego 1738–1788, Wyd. A. Darowski, W. 1891; Matuszewicz, Diariusz, II; „Regestr diecezjów” Franciszka Czaykowskiego czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783–1784, Oprac. K. Chłapowski, S. Górzyński, W. 2006 s. 416, 419–20; Series posłów na sejm 1767, [W. 1767]; Series [...] senatorów i posłów na sejm ekstraordynaryjny warszawski [...] 1767... [W. 1767]; Szczytt J., Archiwum domowe. Ułamek z pamiętników, „Kron. Rodzinna” 1884 s. 38; Vol. leg., VII 857–8, VIII 77, IX 2, 9, 11, 30, 47, 201, 227–8, 289 X (w indeksie błędnie jako Michał); Zagadki Sejmu Czteroletniego, Wyd. E. Rabowicz i in., W. 1996; Zaleski B., Korespondencja krajowa Stanisława Augusta, „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” 1872 s. 204–5; Zaleski M., Pamiętniki [...] wojskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego, P. 1879; – „Gaz. Warsz.” 1782 nr 71, 1788 nr 87, 1790 nr 100 (supl.), 1791 nr 40 (supl.); „Gaz. Wil.” 1767 nr 36; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V nr 15671, 15673; B. Czart.: rkp. 930 s. 1001–9; B. Jag.: rkp. 5344 t. IV k. 191; Nacyjal’ny histaryčny archiŭ Belarusi (NHAB) w Mińsku: F. 1741 op. 1 nr 70 k. 113; Rossijskij gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: F. 389 (Metryka Lit.) op. 1 nr 184 s. 946–7, nr 185 s. 349–50, nr 549 s. 250–1, nr 551 s. 559–60; Rossijskaja nacional’naja biblioteka w Pet.: sygn. AD 150 k. 105–18; – Informacje Mariusza Machyni z Kr. na podstawie kwerendy w NHAB (F. 1733 op. 1 nr 49 k. 724); – Mater. Red. PSB: Życiorys brata S-a, Krzysztofa, autorstwa Andrzeja Haratyma.
Andrzej Haratym