Osipowska Józefina, krypt. J. O., Józefina O…, Józefina O. (zm. 1853), powieściopisarka, autorka utworów dla dzieci. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej, była córką Franciszka Ksawerego, prezesa Rady Obywatelskiej woj. augustowskiego, i Heleny z Wiszniewskich, cioteczną siostrą Szymona Konarskiego (zob.). Mieszkała w Szostakowie (gub. augustowska), majątku dziedzicznym swej matki. Pracę literacką rozpoczęła w r. 1836, publikując w warszawskim „Magazynie dla Dzieci” drobne wiersze i powiastki z morałem (np. Ludwika, czyli skutki kłamstwa, Wakacje szkolne, czyli nieposłuszeństwo). Drukowała swe utwory i w innych pismach warszawskich: „Pielgrzymie” E. Ziemięckiej, „Zorzy” (1843–4), należała do grona literatek piszących w noworoczniku Pauliny Krakowowej „Pierwiosnek” (1843). Głównie jednak zajmowała się pisaniem powieści. Pierwszą pt. Pierścionek, sentymentalny romans obyczajowy, opublikowała w r. 1842 (W.). W t. r. wyszła powieść historyczna Zofia Olelkiewiczówna, księżniczka słucka (W., Wyd. 2. Lw. 1892). Wg „Encyklopedii Orgelbranda” powieść ta przełożona na język rosyjski została «wyszydzona» przez Józefa Sękowskiego w „Bibliotece dlja čtenija”. W r. 1844 wydała Wajdelotkę czyli Dolinę Aleksoty, powieść z pierwszej połowy XIII w., opartą na podaniach z kronik litewskich (W., Wyd. 2. Tarnów 1891), a w r. 1847 zbiór opowiadań Podarunek cioci czyli powieści dla dorastających dzieci. Ofiarowane Helence i Ksawerciowi (W.). Wg Estreichera pozycja ta została wydana w r. 1848 ze zmienioną kartą tytułową (Podarunek wuja dla kuzynów, czyli sześć powieści moralnych…, W.). O. jest też autorką wydanych razem dwu powieści Powołanie i Walka z szatanem (W. 1848). Powieści O-iej obszerne, dwu, trzytomowa, o fabule wielowątkowej, zagmatwanej, pisane były językiem żywym, barwnie i zajmująco. Krytyka (A. Tyszyński, F. H. Lewestam) mimo wielu zastrzeżeń widziała «obiecujace zdolności»; «upatrujemy w autorce talent do opowiadania niepospolity, wszakże ten talent większą by zapewne miał sposobność wyjść na jaw, gdyby [autorka] nie osnowala swoich powieści na dziejach, ale na utworach własnej fantazji» (Lewestam). W warszawskim środowisku literackim była postacią znaną, uczestniczyła w zebraniach literackich w salonie Katarzyny Lewockiej (wg P. Wilkońskiej), później jednak została zupełnie zapomniana. Zmarła 6 VII 1853 w Szostakowie.
Estreicher w. XIX; Bibliogr. dramatu pol., II; Enc. Org., (F. M. Sobieszczański); W. Enc. Ilustr.; Gerber R., Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808–1831, W. 1977 (pod Osipowski Ksawery); – Wilkońska P., Moje wspomnienia o życiu towarzyskim w Warszawie, W. 1959; – „Bibl. Warsz.” 1841 t. 4 s. 190–2, 1842 t. 2 s. 186–90 ([Tyszyński A.] A. T.); „Gaz. Codz.” 1853 nr 187; „Kur. Warsz.” 1853 nr 186 (A…); „Przegl. Warsz.” 1841 t. 2 s. 178; „Roczniki Krytyki Liter.” T. 1: 1842 nr 10, 11 ([Lewestam F. H.] F. H. L.); – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna.
Cecylia Gajkowska