INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Józefina Szelińska      Józefina Szelińska, wizerunek na podstawie fotografii.

Józefina Szelińska  

 
 
1905-01-05 - 1991-07-11
Biogram został opublikowany w XLVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2012-2013.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szelińska Józefina (1905–1991), nauczycielka, bibliotekarka, tłumaczka.

Ur. 5 I w Brzeżanach, była córką Heleny i Zygmunta Schrenzla, adwokata; rodzice zmienili nazwisko na Szeliński po przejściu z wyznania mojżeszowego na katolicyzm. Miała dwóch braci.

Dzieciństwo spędziła S. w Janowie (pow. gródecki). Nazywana przez przyjaciół Juną, ukończyła szkołę powszechną, następnie Państw. Gimnazjum Realne Żeńskie im. Królowej Jadwigi we Lwowie, gdzie w r. 1924 zdała maturę. Od t.r. studiowała polonistykę na UJK oraz historię sztuki jako przedmiot dodatkowy. W r. 1929 uzyskała pod kierunkiem Juliusza Kleinera stopień doktora filozofii w zakresie filologii polskiej. W okresie 1 I – 30 VIII 1930 była nauczycielką języka polskiego w Państw. Gimnazjum Męskim w Jarosławiu, a od 1 IX t.r. w Polskim Prywatnym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim w Drohobyczu. W r. 1931 otrzymała magisterium z filologii polskiej, a w r. 1932 zdała państw. egzamin pedagogiczny uprawniający do nauczania w szkołach średnich. Podjęła dodatkową pracę w drohobyckim II Gimnazjum Koedukacyjnym im. Henryka Sienkiewicza. Tutaj zapewne, w r. 1932 (1933?), poznała Brunona Schulza, który przez kolegę, nauczyciela Aleksego Kuszczaka, zaproponował namalowanie jej portretu. Seanse pozowania stały się początkiem przyjaźni.

Utrata pracy w Drohobyczu (30 VIII 1934) spowodowała powrót S-iej do rodzinnego domu w Janowie. Korespondowała z Schulzem; jej żarliwe listy, pełne macierzyńskiej troski, ratowały pisarza w depresjach. Zapewne wówczas rozpoczęli współpracę nad tłumaczeniem „Procesu” Franza Kafki; powieść tę przełożyła S., a Schulz uczestniczył w ostatecznym szlifowaniu tekstu. W r. 1935 zaręczyła się z Schulzem. Wakacje t.r. spędziła z nim w Zakopanem, widując się ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem i Józefem Wittlinem oraz odwiedzając na Harendzie Marię Kasprowiczową. W październiku wyjechała do Warszawy, gdzie dzięki pomocy Tadeusza Szturm de Sztrema, zaprzyjaźnionego z Schulzem, otrzymała pracę sekretarki ds. szkolnictwa w Głównym Urzędzie Statystycznym. Z Schulzem spotykała się w Warszawie w okresie ferii świątecznych, w gronie jego przyjaciół: Witkiewicza, Witolda Gombrowicza, Tadeusza i Zofii Brezów. W r. 1936 w warszawskim wydawnictwie «Rój» ukazało się tłumaczenie „Procesu” Kafki pod nazwiskiem Schulza (uznano, że S. nie była dostatecznie znana w świecie literackim); był to pierwszy polski przekład tej powieści. Planowane małżeństwo S-iej z Schulzem napotkało na kłopoty administracyjno-prawne; byli różnej wiary, więc ślub mogli wziąć tylko w oparciu o cywilne prawo niemieckie, a Schulz musiałby zadbać o swoje fikcyjne zameldowanie na Śląsku. Piętrzące się trudności, którym pisarz nie umiał podołać, spowodowały kryzys ich związku. S. w styczniu 1937 próbowała popełnić samobójstwo zażywając środek nasenny, jednak zanim zaczął on działać, zadzwoniła po pomoc i została uratowana. Po wyjściu ze szpitala wyjechała z Warszawy i wróciła do rodziców do Janowa. W lipcu t.r. Schulz zadedykował S-iej swoje „Sanatorium pod klepsydrą” (W.). Zapewne przed opuszczeniem Janowa w r. 1938 ukryła ok. dwieście listów od Schulza na strychu domu rodzinnego.

W l. 1938–9 uczyła S. w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim w Stryju. Okupację niemiecką przeżyła w Warszawie; w r. 1942 była zatrudniona w internacie nr I i II Rady Głównej Opiekuńczej, a równocześnie uczyła na tajnych kompletach w szkole na Kole. W czasie powstania warszawskiego 1944 r. ukrywała się w Zakł. Opieki nad Ociemniałymi w Laskach pod Warszawą, gdzie pracowała w kuchni. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej, 15 IV 1945, zgłosiła się do Kuratorium Okręgu Szkolnego Gdańskiego i podjęła pracę nauczycielki języka polskiego, najpierw w I Liceum Ogólnokształcącym w Gdańsku Oliwie, a od r. 1947 w Państw. Szkole Ogólnokształcącej nr 1 w Gdańsku. Mieszkała w Gdańsku Wrzeszczu przy ul. Sobieskiego. W czerwcu 1948 rozpoczęła korespondencję z Jerzym Ficowskim, który przygotowując książkę o Schulzu zwrócił się z prośbą o zgodę na publikację wzmiankujących o niej listów pisarza; odtąd na temat Schulza rozmawiała wyłącznie z Ficowskim. Od r. 1949 uczyła w Liceum Pedagogicznym Tow. Przyjaciół Dzieci w Gdańsku Oliwie. W l. pięćdziesiątych przeprowadziła się do mieszkania przy ul. Kościuszki, nadal w Gdańsku Wrzeszczu.

Zgnębiona narastającą w szkolnictwie indoktrynacją, przyjęła S. propozycję zorganizowania od podstaw biblioteki w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP) w Gdańsku i w r. 1952 zrezygnowała z pracy nauczycielskiej. Dn. 24 XI 1965 zorganizowała w Gdańsku ogólnopolską konferencję bibliotek wyższych szkół pedagogicznych i opublikowała z niej sprawozdanie w „Przeglądzie Bibliotecznym” (R. 34: 1966 z. 1–2). Mimo wysokich ocen jej pracy, w kwietniu 1968 na ręce rektora WSP złożyła rezygnację, motywując ją «przemęczeniem i wyczerpaniem nerwowym»; rzeczywistym powodem była trwająca wówczas kampania antysemicka oraz donosy dotyczące jej osobiście. Odtąd S. pracowała w dziale informacji Biblioteki Głównej gdańskiej WSP. W r. 1973 przeszła na emeryturę. Żyła samotnie, podupadając na zdrowiu, coraz bardziej uzależniona od pomocy obcych osób. Dn. 11 VII 1991 podjęła kolejną próbę samobójczą; w jej wyniku zmarła tego dnia w szpitalu Akad. Med. w Gdańsku. Została pochowana w Gdańsku Wrzeszczu na cmentarzu Srebrzysko.

S. nie założyła rodziny.

Piękna, świetnie wykształcona, obdarzona bogatą i silną osobowością, była S. kobietą, której – nawet nieudany – związek z Schulzem dodawał jeszcze atrakcji. Świadomie jednak nie korzystała z tego, pozostawiając jedynie skromną relację spisaną dla Ficowskiego. Chroniąc wspomnienie o Schulzu, nie życzyła sobie, by jej nazwisko wymieniano w związku z niedoszłym ślubem i osobą pisarza. Dlatego w tekstach poświęconych Schulzowi obdarzano ją najczęściej krypt. J[...], co trwało aż do jej śmierci. Kolekcji listów Schulza do S-iej nie udało się ocalić; wg Ficowskiego spłonęła ona wraz z domem w Janowie w czasie walk nacjonalistów ukraińskich w r. 1945. Portrety S-iej (rys. z r. 1933, ok. 1934, 1935) wykonane przez Schulza znajdują się w posiadaniu rodziny (żony bratanka i ich syna), która odmawia udostępnienia ich szerszej publiczności.

 

PSB (Schulz Bruno); Słownik schulzowski, Oprac. W. Bolecki i in., Gd. [2003]; – Abramowicz D., Oj, chyba jestem tematem rozmów, „Dzien. Bałtycki” 2011 nr 24 (fot.); Bejowicz A., Zerwane zaręczyny z panną J., w: Teatr pamięci Brunona Schulza, Red. J. Ciechowicz, H. Kasjaniuk, Gdynia 1993; Budzyński W., Muzy Schulza, w: Schulz pod kluczem, W. 2001 (fot., reprod. portretów); Ficowski J., J[...] bezimienna, w: Regiony wielkiej herezji i okolice. Bruno Schulz i jego mitologia, Sejny 2002 (reprod. portretów); Kalinowski D., Świat Franza Kafki. Sekwencja polska, Słupsk 2006; – Schulz B., Księga listów, Oprac. J. Ficowski, Gd. 2002.

Jerzy Jarzębski

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.