Szelińska Józefina (1905–1991), nauczycielka, bibliotekarka, tłumaczka.
Ur. 5 I w Brzeżanach, była córką Heleny i Zygmunta Schrenzla, adwokata; rodzice zmienili nazwisko na Szeliński po przejściu z wyznania mojżeszowego na katolicyzm. Miała dwóch braci.
Dzieciństwo spędziła S. w Janowie (pow. gródecki). Nazywana przez przyjaciół Juną, ukończyła szkołę powszechną, następnie Państw. Gimnazjum Realne Żeńskie im. Królowej Jadwigi we Lwowie, gdzie w r. 1924 zdała maturę. Od t.r. studiowała polonistykę na UJK oraz historię sztuki jako przedmiot dodatkowy. W r. 1929 uzyskała pod kierunkiem Juliusza Kleinera stopień doktora filozofii w zakresie filologii polskiej. W okresie 1 I – 30 VIII 1930 była nauczycielką języka polskiego w Państw. Gimnazjum Męskim w Jarosławiu, a od 1 IX t.r. w Polskim Prywatnym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim w Drohobyczu. W r. 1931 otrzymała magisterium z filologii polskiej, a w r. 1932 zdała państw. egzamin pedagogiczny uprawniający do nauczania w szkołach średnich. Podjęła dodatkową pracę w drohobyckim II Gimnazjum Koedukacyjnym im. Henryka Sienkiewicza. Tutaj zapewne, w r. 1932 (1933?), poznała Brunona Schulza, który przez kolegę, nauczyciela Aleksego Kuszczaka, zaproponował namalowanie jej portretu. Seanse pozowania stały się początkiem przyjaźni.
Utrata pracy w Drohobyczu (30 VIII 1934) spowodowała powrót S-iej do rodzinnego domu w Janowie. Korespondowała z Schulzem; jej żarliwe listy, pełne macierzyńskiej troski, ratowały pisarza w depresjach. Zapewne wówczas rozpoczęli współpracę nad tłumaczeniem „Procesu” Franza Kafki; powieść tę przełożyła S., a Schulz uczestniczył w ostatecznym szlifowaniu tekstu. W r. 1935 zaręczyła się z Schulzem. Wakacje t.r. spędziła z nim w Zakopanem, widując się ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem i Józefem Wittlinem oraz odwiedzając na Harendzie Marię Kasprowiczową. W październiku wyjechała do Warszawy, gdzie dzięki pomocy Tadeusza Szturm de Sztrema, zaprzyjaźnionego z Schulzem, otrzymała pracę sekretarki ds. szkolnictwa w Głównym Urzędzie Statystycznym. Z Schulzem spotykała się w Warszawie w okresie ferii świątecznych, w gronie jego przyjaciół: Witkiewicza, Witolda Gombrowicza, Tadeusza i Zofii Brezów. W r. 1936 w warszawskim wydawnictwie «Rój» ukazało się tłumaczenie „Procesu” Kafki pod nazwiskiem Schulza (uznano, że S. nie była dostatecznie znana w świecie literackim); był to pierwszy polski przekład tej powieści. Planowane małżeństwo S-iej z Schulzem napotkało na kłopoty administracyjno-prawne; byli różnej wiary, więc ślub mogli wziąć tylko w oparciu o cywilne prawo niemieckie, a Schulz musiałby zadbać o swoje fikcyjne zameldowanie na Śląsku. Piętrzące się trudności, którym pisarz nie umiał podołać, spowodowały kryzys ich związku. S. w styczniu 1937 próbowała popełnić samobójstwo zażywając środek nasenny, jednak zanim zaczął on działać, zadzwoniła po pomoc i została uratowana. Po wyjściu ze szpitala wyjechała z Warszawy i wróciła do rodziców do Janowa. W lipcu t.r. Schulz zadedykował S-iej swoje „Sanatorium pod klepsydrą” (W.). Zapewne przed opuszczeniem Janowa w r. 1938 ukryła ok. dwieście listów od Schulza na strychu domu rodzinnego.
W l. 1938–9 uczyła S. w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim w Stryju. Okupację niemiecką przeżyła w Warszawie; w r. 1942 była zatrudniona w internacie nr I i II Rady Głównej Opiekuńczej, a równocześnie uczyła na tajnych kompletach w szkole na Kole. W czasie powstania warszawskiego 1944 r. ukrywała się w Zakł. Opieki nad Ociemniałymi w Laskach pod Warszawą, gdzie pracowała w kuchni. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej, 15 IV 1945, zgłosiła się do Kuratorium Okręgu Szkolnego Gdańskiego i podjęła pracę nauczycielki języka polskiego, najpierw w I Liceum Ogólnokształcącym w Gdańsku Oliwie, a od r. 1947 w Państw. Szkole Ogólnokształcącej nr 1 w Gdańsku. Mieszkała w Gdańsku Wrzeszczu przy ul. Sobieskiego. W czerwcu 1948 rozpoczęła korespondencję z Jerzym Ficowskim, który przygotowując książkę o Schulzu zwrócił się z prośbą o zgodę na publikację wzmiankujących o niej listów pisarza; odtąd na temat Schulza rozmawiała wyłącznie z Ficowskim. Od r. 1949 uczyła w Liceum Pedagogicznym Tow. Przyjaciół Dzieci w Gdańsku Oliwie. W l. pięćdziesiątych przeprowadziła się do mieszkania przy ul. Kościuszki, nadal w Gdańsku Wrzeszczu.
Zgnębiona narastającą w szkolnictwie indoktrynacją, przyjęła S. propozycję zorganizowania od podstaw biblioteki w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP) w Gdańsku i w r. 1952 zrezygnowała z pracy nauczycielskiej. Dn. 24 XI 1965 zorganizowała w Gdańsku ogólnopolską konferencję bibliotek wyższych szkół pedagogicznych i opublikowała z niej sprawozdanie w „Przeglądzie Bibliotecznym” (R. 34: 1966 z. 1–2). Mimo wysokich ocen jej pracy, w kwietniu 1968 na ręce rektora WSP złożyła rezygnację, motywując ją «przemęczeniem i wyczerpaniem nerwowym»; rzeczywistym powodem była trwająca wówczas kampania antysemicka oraz donosy dotyczące jej osobiście. Odtąd S. pracowała w dziale informacji Biblioteki Głównej gdańskiej WSP. W r. 1973 przeszła na emeryturę. Żyła samotnie, podupadając na zdrowiu, coraz bardziej uzależniona od pomocy obcych osób. Dn. 11 VII 1991 podjęła kolejną próbę samobójczą; w jej wyniku zmarła tego dnia w szpitalu Akad. Med. w Gdańsku. Została pochowana w Gdańsku Wrzeszczu na cmentarzu Srebrzysko.
S. nie założyła rodziny.
Piękna, świetnie wykształcona, obdarzona bogatą i silną osobowością, była S. kobietą, której – nawet nieudany – związek z Schulzem dodawał jeszcze atrakcji. Świadomie jednak nie korzystała z tego, pozostawiając jedynie skromną relację spisaną dla Ficowskiego. Chroniąc wspomnienie o Schulzu, nie życzyła sobie, by jej nazwisko wymieniano w związku z niedoszłym ślubem i osobą pisarza. Dlatego w tekstach poświęconych Schulzowi obdarzano ją najczęściej krypt. J[...], co trwało aż do jej śmierci. Kolekcji listów Schulza do S-iej nie udało się ocalić; wg Ficowskiego spłonęła ona wraz z domem w Janowie w czasie walk nacjonalistów ukraińskich w r. 1945. Portrety S-iej (rys. z r. 1933, ok. 1934, 1935) wykonane przez Schulza znajdują się w posiadaniu rodziny (żony bratanka i ich syna), która odmawia udostępnienia ich szerszej publiczności.
PSB (Schulz Bruno); Słownik schulzowski, Oprac. W. Bolecki i in., Gd. [2003]; – Abramowicz D., Oj, chyba jestem tematem rozmów, „Dzien. Bałtycki” 2011 nr 24 (fot.); Bejowicz A., Zerwane zaręczyny z panną J., w: Teatr pamięci Brunona Schulza, Red. J. Ciechowicz, H. Kasjaniuk, Gdynia 1993; Budzyński W., Muzy Schulza, w: Schulz pod kluczem, W. 2001 (fot., reprod. portretów); Ficowski J., J[...] bezimienna, w: Regiony wielkiej herezji i okolice. Bruno Schulz i jego mitologia, Sejny 2002 (reprod. portretów); Kalinowski D., Świat Franza Kafki. Sekwencja polska, Słupsk 2006; – Schulz B., Księga listów, Oprac. J. Ficowski, Gd. 2002.
Jerzy Jarzębski