Sedlnicki Karol Józef Hiacynt (1703–1761), podskarbi wielki kor. Pochodził ze starej rodziny morawsko-śląskiej.

Ur. 13 VI w Tropplowitz (Opawica) w Czechach, był synem Karola Juliusza Sedlnickiego (Sedlnitzky) (1653–1731) i jego drugiej żony Marii Kazimiery z Pieniążków, córki woj. sieradzkiego Jana (zob.). S. pieczętował się herbem matki – Odrowąż. Ojciec S-ego pełnił wysokie funkcje na dworze cesarskim: w r. 1695 otrzymał tytuł hrabiego Rzeszy, rezydował w Brzegu jako administrator domen kameralnych, w l. 1697–9 był posłem cesarskim w Rzpltej.

 

S. wychowywał się w rezydencji matki w Witulinie na Podlasiu, był częstym gościem w pobliskiej Białej u życzliwych mu Radziwiłłów. Zapewne uczył się u pijarów w Warszawie, w r. 1719 występował w przedstawieniu teatralnym w tamtejszym kolegium. W r. 1721 popadł w konflikt z woj. łęczyckim Stanisławem Józefem Fredrą, który zajechał Witulin; S-emu udało się odzyskać dobra przed r. 1723. Dzięki zabiegom ojca, który dbał o zapewnienie synowi liczących się koligacji, S. ożenił się 5 XI 1725 w Białymstoku z Konstancją z Branickich, córką woj. podlaskiego Stefana Mikołaja (zob.) i Katarzyny z Sapiehów. Mimo majątku wniesionego przez żonę S. pozostawał stale w kłopotach finansowych, ciążyły na nim długi i dekrety trybunalskie.

 

W r. 1730 S. wybrany został na posła na sejm z woj. podlaskiego (sejmik mielnicki). Dn. 5 XII r.n. mianowany został podkoniuszym lit. Na sejm nadzwycz. 1732 r. posłował z ziemi mielnickiej. Dn. 7 VIII t.r. otrzymał star. mielnickie, które odstąpił mu Michał Józef Sapieha, woj. podlaski. Podczas bezkrólewia po śmierci Augusta II S. został w marcu 1733 marszałkiem sądu kapturowego ziemi mielnickiej. Na sejm konwokacyjny w t.r. posłował z ziemi bielskiej. Związał się ze stronnictwem przeciwnym wyborowi Stanisława Leszczyńskiego. W sierpniu t.r. starał się działać w Warszawie na rzecz elektora saskiego Fryderyka Augusta. Porozumiewał się w tej sprawie z posłem rosyjskim K. G. Loewenwoldem, miał nawet na początku września t.r. podpisać jeden z przygotowywanych w ambasadzie rosyjskiej manifestów przeciw Leszczyńskiemu. Podczas sejmu elekcyjnego znalazł się w grupie jego przeciwników, którzy przenieśli się za Wisłę na Pragę. Dn. 7 IX t.r. jako ich delegat prosił prymasa Teodora Potockiego o odstąpienie od elekcji Leszczyńskiego. Dn. 5 X t.r. oddał głos na Fryderyka Augusta, został następnie wybrany w skład delegacji, która miała go powitać na granicy w Tarnowskich Górach. W styczniu 1734 był w Krakowie na koronacji Augusta III i sejmie koronacyjnym. Wysłano go wówczas w poselstwie do Wiednia z zawiadomieniem o koronacji. Uczestniczył w radzie konfederacji warszawskiej popierającej Augusta III w styczniu 1735. T.r. na skutek jego usilnych starań odbył się mielnicki sejmik poselski przed sejmem pacyfikacyjnym. Zapewne w r. 1736, jeszcze przed drugim sejmem pacyfikacyjnym, został marszałkiem dworu królowej Marii Józefy, a 19 VII t.r. otrzymał urząd podkarbiego nadwornego kor. Prezydowal w reaktywowanej w t.r. Komisji Skarbowej Królewskiej, sprawującej kontrolę nad administracją królewszczyzn. Dzięki swojej pozycji objął w dzierżawę ekonomię mohylewską, grodzieńską, olicką i (w l. 1736–42) brzesko-kobryńską. Ponieważ nadmiernie obciążał chłopów podatkami i dodatkowymi pracami na rzecz swoich dóbr leżących w pobliżu, pokrzywdzeni odwołali się do Komisji Skarbowej Królewskiej. Wysłana przez nią do ekonomii brzesko-kobryńskiej specjalna komisja potwierdziła słuszność tych zarzutów. S. z trudem uzyskał od króla zwolnienie ze zwrotu bezprawnie zagarniętych sum.

 

W r. 1737 był S. we Wschowie podczas obrad rady senatu. W październiku t.r. odebrał w Hubertsburgu nominację na generalnego administratora skarbu królowej. Również w r.n. przebywał w Saksonii w związku z przygotowaniami do sejmu. Dn. 3 VIII 1738 został kawalerem Orderu Orła Białego. Na sejmie t.r. przedstawił rachunki za poprzedni rok. W staraniach o woj. podlaskie wygrał z konkurentem podskarbim nadwornym lit. Józefem Sapiehą i 3 I 1739 otrzymał ten urząd. W kwietniu t.r. uczestniczył S. w radzie senatu. W swoim ogólnikowym wotum na sejmie 1740 r., zasłaniając się brakiem czasu, nie zajął stanowiska wobec propozycji królewskiej. Od lutego do kwietnia r.n. bawił wraz z żoną w Wiedniu, został życzliwie przyjęty przez cesarzową Marię Teresę. Od r. 1742 zabiegał o urząd podskarbiego w. kor. Liczył na swoje związki z królem i jego głównym doradcą Henrykiem Brühlem. W r. 1744 był na przedsejmowej radzie senatu i oczekiwał, że dostanie podskarbstwo jeszcze przed sejmem. Zawiedziony w swych oczekiwaniach, pocieszał się, że dopnie swego «tylko sposobem od dworu podanym». Wg Zofii Zielińskiej S. był kandydatem republikanckiego stronnictwa Potockich na to stanowisko. Dwór występował w tym czasie z projektem ograniczenia kompetencji podskarbiego. Dlatego też podczas obrad sejmu republikanci domagali się nominacji podskarbiego przed uchwaleniem konstytucji o skarbie, uważając, że S. mógłby skutecznie ją storpedować. Zagorzałym przeciwnikiem kandydatury S-ego był kanclerz w. kor. Andrzej Załuski. Po zerwanym sejmie przedłożył on królowi memoriał, w którym, opowiadając się za dotychczasowym administratorem skarbu kor. Maciejem Grabowskim, wykazywał, że S. nie ma ani odpowiednich kwalifikacji, ani polskiego indygenatu, jest poddanym Marii Teresy i może przeszkodzić aukcji wojska. Jeszcze dobitniej wystąpił przeciw S-emu anonimowy autor „Réflexions sur le changement par rapport à la charge de grand trésorier…”. Dn. 16 XII t.r. August III mianował podskarbim M. Grabowskiego, wkrótce jednak zmienił zdanie i 2 I 1745 urząd otrzymał S., protegowany dworu wiedeńskiego i królowej Marii Józefy.

 

Przed sejmem 1746 r. S. przygotował „Punkta od skarbu kor. Rzplitej podane” dotyczące sposobów finansowania aukcji wojska, nie wnosiły one jednak nowych elementów do dyskusji w tej sprawie. W swoim wotum podczas obrad wypowiedział się za zwiększeniem liczby wojska, zgodnie z propozycjami wysuwanymi przez Potockich. Na sejmie 1748 r. posłowie zarzucali S-emu, że podaje za małe dochody z ceł i udziela za dużo zwolnień od opłat celnych. Żądano od niego szczegółowego rozliczenia z administracji skarbu kor. wg sposobu wymaganego poprzednio od Jana Kantego Moszyńskiego, a potem jego spadkobierców lub na wzór rozliczenia M. Grabowskiego w r. 1744. S. zgodził się przedstawić jedynie ryczałtowe rozliczenie i ostatecznie uzyskał podpisy części członków komisji rozrachunkowej. W manifeście zaniesionym do grodu warszawskiego przez pozostałych deputatów komisji rozrachunkowej oskarżono S-ego o unikanie rozliczeń przed sejmową deputacją, rozpoczęcie obliczeń dopiero na kilka dni przed końcem sejmu, pod nieobecność komisarzy, lekceważenie protestów. Autorzy „Remanifestu senatorów…” broniąc S-ego podkreślali, że sposób rozliczeń podskarbich nie jest precyzyjnie określony prawem, sam zaś S. rozliczył się z wystarczającą dokładnością. Wg Marcina Matuszewicza w obronie S-ego stawali wówczas ludzie, którym podskarbi nadawał pensje wypłacane ze skarbu kor. Sejm rozszedł się bez uchwalenia konstytucji, a dyskusja nad sposobem rozliczeń przeniosła się na posejmową radę senatu, na której zaatakował S-ego woj. poznański Stanisław Poniatowski.

 

S., opowiadający się za zniesieniem ceł prywatnych, dążył do przejęcia całości ceł przez skarb Rzpltej. Krokiem ku temu miała być konwencja zawarta podczas sejmu 1748 r. z woj. sandomierskim Janem Tarłą, regulująca sposób i rekompensatę dla województwa za zrzeczenie się ceł i myt lądowych i wodnych. Nie weszła ona w życie, ponieważ sejm nie uchwalił cła generalnego. Dała jednak asumpt do kolejnych oskarżeń S-ego o nieuczciwość, zawartych w skierowanej przeciw J. Tarle anonimowej „Kopii listu pewnego szlachcica…”. Przed rozpoczęciem sesji Trybunału Kor. pojawiły się także pisma zarzucające podskarbiemu sfałszowanie podpisów na rachunkach sejmowych. W tej sytuacji S. przeciwny był wydaniu przez króla uniwersału na powtórne sejmiki deputackie po zerwaniu w r. 1749 Trybunału Kor. W t.r. z kręgu «familii» wyszedł „Respons poufały przyjacielowi…” opowiadający się za odebraniem S-emu urzędu.

 

W r.n. S. podpisał skierowany przeciw «familii» list do króla, inspirowany przez Potockich, lecz po odstąpieniu przez nich od zamiaru wysłania tego pisma, zawiadomił Czartoryskich za pośrednictwem hetmana Jana Klemensa Branickiego, że republikanci powstrzymają się od otwartych wystąpień przeciw «familii». Przed sejmem w r. 1750 dyplomaci: pruski E.J. Voss i francuski Ch. des Issarts liczyli na pomoc S-ego w zerwaniu obrad. W r. 1752 S. dał wyraz swojemu proaustriackiemu nastawieniu, starając się werbować stronników dla posła cesarskiego F. W. Kinnera. Podobno był też zwolennikiem osadzenia na tronie polskim w razie ewentualnego bezkrólewia Karola Lotaryńskiego.

 

Podczas obrad sejmu w t.r. posłowie zarzucali S-emu nieobecność na Trybunale radomskim, żądali rachunków. Również w senacie odzywały się głosy domagające się pociągnięcia S-ego do odpowiedzialności. W swoim obszernym wotum S. przedstawił propozycję finansowania aukcji wojska, lecz do rozliczeń skarbowych nie dopuścił, doprowadzając do zerwania sejmu. Od początku utwierdzał go w tym Voss. Początkowo S. starał się skłonić do tego kroku Brühla, ostatecznie do zerwania obrad nakłonił posła sochaczewskiego Kazimierza Morskiego. Od r. 1749, kiedy to S. wydał pierwszy uniwersał w sprawie wartości monety, kwestia jakości pieniądza stała się jedną z podstawowych w działalności podskarbiego. Wiązało się to z zalewem Rzpltej przez fałszywy i gorszy pieniądz.

 

W r. 1753 S. wydał kolejne uniwersały przeciw obrzynaniu czerwonych złotych i w obronie srebrnej monety. Nie zajął jednak stanowiska wobec bicia polskich monet w Saksonii. Wydaje się, że w sprawach monetarnych stosował się do poleceń Brühla i sam interweniował dopiero za jego zgodą. W r. 1755 podobno zgodził się z propozycją Brühla, aby przesyłać obcięte dukaty do przetopienia w Saksonii. Czartoryscy starali się skłonić S-ego do zakazu bicia w Saksonii monet gorszych o prawie 75% i zahamowania zalewu Rzpltej przez złe szelągi. W tej sprawie spotkał się on z Augustem Czartoryskim w marcu t.r. Otrzymawszy jednak pożyczkę od kanclerza kor. Jana Małachowskiego S., będący stale w kłopotach finansowych, przymykał oko na praktyki dworu. Mimo namów Czartoryskich nie opublikował uniwersału zwiększającego wartość szeląga o połowę. Dopiero wobec narastającego niezadowolenia szlachty ogłosił 30 VIII t.r. uniwersał, w którym przyznawał, że król bił monety w Saksonii, zapewniał jednak, że robił to w interesie polskich poddanych. Występował przeciw biciu monety i ustaleniu kursu przez Gdańsk, Toruń i Elbląg.

 

Kolejny, bardziej stanowczy uniwersał, zakazujący wywozu z kraju starej srebrnej monety, S. wydał w styczniu 1756, a dla przydania większej wagi temu dokumentowi postarał się o jego potwierdzenie dekretem trybunalskim. Chociaż S. wydawał kolejne uniwersały, stale zarzucano mu, że w porozumieniu z Brühlem z premedytacją nie działał skutecznie. Zgodnie z taktyką dworu, który w r. 1760 chciał wysunąć kwestię poprawy wartości monety jako jeden z głównych punktów kampanii przedsejmowej, S. zapowiedział uniwersałem redukcję wartości pieniądza, przed śmiercią nie zdążył jednak już wydać odpowiednich rozporządzeń.

 

Mimo nacisków wywieranych w sejmie i senacie udawało się S-emu nie dopuszczać do kontroli swej skarbowej gospodarki. Po r. 1748 przestał nawet dbać o pozory legalności i nie przedstawiał żadnych rozliczeń. Stale także zwlekał z wypłacaniem lub wręcz odmawiał wypłacenia pieniędzy ze skarbu kor., mimo stosownych uchwał rad senatu. Postępował tak m.in. w sprawie wypłaty sum na naprawę tamy na Mątawie w l. 1748–53. W takich przypadkach zasłaniał się brakiem pieniędzy w skarbie, często twierdził nawet, że wykłada swoje własne zasoby na cele publiczne. W swoim dążeniu do utrzymania pełnej kontroli nad cłami zmierzał S. do podporządkowania sobie w tym zakresie Prus Królewskich. Wprowadził na początku l. pięćdziesiątych cła pod Malborkiem i w Fordonie, ustąpił jednak otrzymawszy odpowiednią gratyfikację. Miał szerokie kontakty z Żydami w Koronie i dobrze orientował się w wewnętrznych stosunkach gmin żydowskich. Starał się kontrolować pobór i rozkład podatków płaconych przez Żydów (m.in. próbował ingerować w pobór pogłównego żydowskiego), wycofał się z tego jednak po otrzymaniu 2 tys. złp. Poseł francuski F. Durand (przebywający w Polsce od r. 1755) i Czartoryscy chcieli odwieść «łapczywego» S-ego i jego rozpolitykowaną żonę od wystąpień przeciw swojemu stronnictwu a przez ofiarowanie Sedlnickiej diamentów pozyskać ich także na okres kolejnego bezkrólewia.

 

S. posiadał dobra Witulin w woj. podlaskim, gdzie wybudował dwór. Miał też w tym województwie Kozierady, przemianowane na Konstantynów, i Ostromęczyn. W r. 1733 kupił Łodygowszczyznę w woj. lubelskim. Był właścicielem kilku wsi z klucza Pohrebyszcze w woj. kijowskim. Od r. 1732 trzymał star. mielnickie, a od r. 1755 dzierzgońskie (kiszporskie). Do swoich dóbr sprowadzał bydło z Holandii. W r. 1755 kupił pałac przy ul. Miodowej w Warszawie od Piotra Riaucoura i plac przy ul. Długiej od Granowskiego. Rezydował w Konstantynowie, dla którego uzyskał prawa miejskie i przwilej na jarmark. Ściągał rzemieślników, rozbudowywał miasto. W l. czterdziestych rozpoczął budowę zespołu rezydencjalnego. Zaplanował urządzenie ogrodu pałacowego, wykopanie dwóch stawów połączonych kanałem i założenie zwierzyńca. Sprowadził ogrodnika z Pragi. Żywo interesował się architekturą i wystrojem wnętrz, także sakralnych. Jako podskarbi kontynuował przebudowę zamku królewskiego w Warszawie, gdzie wybudował gabinecik zwany Złotym. W r. 1741 ustanowił fundację dla pijarów w Konstantynowie (nie zrealizowana). Był dobrodziejem paulinów, którzy w r. 1727 osiedlili się w Leśnej koło Witulina i wspierał budowę ich kościoła i klasztoru. Utrzymywał kontakty z paulinami w Częstochowie; na Jasnej Górze została pochowana jego żona, przeznaczył paulinom 2 tys. złp. na koszty «marmoryzowania ścian wielkiego kościoła». S. zmarł 8 I 1761 w Konstantynowie, pochowany został z wielką pompą na Jasnej Górze 9 III t.r.

 

Pretendenci do spadku po S-m, m.in. ze strony jego żony i brata Antoniego, a także jego wierzyciele, prowadzili rozliczenia jeszcze na sejmie koronacyjnym w grudniu 1764, na którym powołano specjalną komisję w tej sprawie. Po wyliczeniach okazało się, że majątek S-ego nie wystarcza na pokrycie długów wynoszących ponad 2800 tys. złp. Kwestią tą zajmował się także sejm 1766 r.

 

Z małżeństwa z Konstancją z Branickich (zm. 1757), damą Orderu Krzyża Gwiaździstego (1728), S. nie pozostawił potomstwa.

 

 

 

Portret w Muz. Narod. w W. (reprod. w: T. Zielińska, Magnateria z epoki saskiej, Wr. 1977); – Słown. geogr. (Leśna, Konstantynów); Wurzbach, Biogr. Lexikon, XXXIII; Borkowski; Dunin-Borkowski J., Panie polskie przy dworze rakuskim, Lw. 1891; Kossakowski, Monografie, III; Niesiecki; Święcki, Hist. pamiątki, II; Elektorowie; Łoza S., Order Orła Białego, W. 1939; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Askenazy S., Biskup Kajetan Sołtyk, Kr. 1906; tenże, Dwa stulecia, W. 1903 II; Bartoszewicz J., Szkice z czasów saskich, w: Dzieła, VII; Dygdała J., Adam Stanisław Grabowski, Olsztyn 1994; tenże, Życie polityczne Prus Królewskich u schyłku ich związku z Rzeczypospolitą w XVIII wieku, Tor. 1984; Gerje V. I., Bor’ba za polskij prestoł w 1733 godu, Moskva 1862 s. 270, 452; Górny B., Monografia powiatu bielskiego, Biała Podlaska 1939 s. 64, 65, 70, 86; Konopczyński W., Dzieje Polski nowożytnej, W. 1936 II; tenże, Geneza i ustanowienie Rady Nieustającej, Kr. 1917; tenże, Kazimierz Pułaski, Kr. 1918; tenże, Liberum veto, Kr. 1918; tenże, Od Sobieskiego do Kościuszki, W. 1921; tenże, Polska a Turcja, W. 1936; tenże, Polska w dobie wojny siedmioletnej, W.–Kr. 1909–11; tenże, Sejm Grodzieński 1752 roku, Lw. 1907 s. 44, 47, 93, 94; tenże, Stanisław Konarski, W. 1926; Lileyko J., Zamek królewski w Warszawie, W. 1980 s. 189, 191; Nycz M., Geneza reform skarbowych sejmu niemego, P. 1938 s. 62, 67, 68, 258; Skibiński M., Europa a Polska w dobie wojny o sukcesję austriacką, Kr. 1913; Stańczak E., Kamera saska za czasów Augusta III, W. 1973 s.43, 44, 48, 52, 105, 106, 121, 128, 131, 142–5, 162, 166, 167, 174, 201, 203; Urban W., Leopold hr. Sedlnicki, książę biskup, W. 1955; Waliszewski K., Potoccy i Czartoryscy, Kr. 1887; Warszawa w XVIII w., Pod red. J. Koweckiego, W. 1973 II; Zbudniewek J., Fundacja parafii i klasztoru paulinów w Leśnej, „Studia Claromontana” T. 9: 1988; Zielińska T., Magnateria epoki saskiej, Wr. 1977; Zielińska Z., Walka „Familii” o reformę Rzeczypospolitej 1743–1752, W. 1983; Żydzi w dawnej Rzeczypospolitej, Wr. 1991; – Akta grodz. i ziem., XXIII; Baliński M., Pielgrzymka do Jasnej Góry w Częstochowie, W. 1846 s. 33, 393; Diariusze sejmowe z wieku XVIII, Wyd. W. Konopczyński, W. 1911–37 I, II; Goldberg J., Jevish Privileges in the Polish Commonwealth, Jerusalem 1985; Korespondencja Andrzeja Józefa Załuskiego 1724–1736, Oprac. B. S. Kupść, K. Muszyńska, Wr. 1967; Kronika podhorecka 1706–1779, Wyd. L. Rzewuski, Kr. 1860 s. 155; Matuszewicz, Diariusz; Regesty dokumentów i ekscerpty z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce 1697–1795, [Wyd.] M. Horn, W. 1984 I; Starożytna Polska, Wyd. M. Baliński, T. Lipiński, W. 1886; Teka Podoskiego, III 308, IV 12, 17, 153, 404, 555; Vol. leg., VI 293, 299; – „Gaz. Pol.” 1735 nr 33, 40, 43, 64, 1736 nr 96 s. 166, nr 3 s. 220, nr 6 s. 251; „Kur. Pol.” 1730 nr 41 s. 131, 1731 nr 56 s. 242, 1732 nr 138 s. 189, nr 141 s. 209, nr 143 s. 128, nr 158 s. 284–5, 1733 nr 158 s. 290, nr 170, 171 s. 348, nr 181 s. 466, nr 199 s. 503, 1737 nr 33, 34, 40, 44, 74, 1738 nr 53, 55, 57, 60, 68, 102, 1739 nr 104, 105, 1740 nr 192, 1741 nr 221, 1753 nr 853, 854 s. 17, 20, 23, 1754 nr 34, 45, 48, 49, 53, 1755 nr 83, 88, 108, 1756 nr 133, 137, 1758 nr 4, 8, 28, 1760 nr 8; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. IV kop. 14, Dz. V rkp. XXV/63, rkp. 249/14145 (listy Konstancji Sedlnickiej), 439/14143, 439/14144 (listy S-ego), Arch. Roskie, rkp. XX/28 (listy K. Sedlnickiej 1747–57), XXI/1 (listy S-ego do J. K. Branickiego 1730–60), XXV/63, XXXV/63, LIII/47, LVI/20, Akta rodzinne majątkowe rkp. 47, 232, 250, rkp. CLXII 163 3/2, CLXIII 2/44, CLXIII 2/49 (summariusz papierów po K. Sedlnickiej), Arch. Publ. Potockich, rkp. 73 t. 1 s. 564, 679, rkp. 80 s. 54, 58, 111, 119, 120–121, rkp. 180 t. 3 s. 22, 43, 47, 55, t. 4 s. 90, 110, 135, Arch. Skarbu Kor., II rachunki sejmowe 82–85, Zbiór I. Przyjemskiego T. 1 s. 71, T. 4 s. 565, 639, 755–6; Arch. Segreto Vaticano: Nunz. di Polonia rkp. 169 k. 521; B. Czart.: rkp. 519 k. 1–4, rkp. 520 IV k. 537, rkp. 562 IV k. 73, rkp. 578 k. 431, rkp. 593 IV k. 123, rkp. 621 IV k. 331, 335, 347, 881, rkp. 746 IV k. 81, 115, 119, rkp. 747 IV k. 583, 585, rkp. 790 IV k. 287–288, 291–301, 319, 330–345, rkp. 820 IV k. 70, 75, 89, 96, 117–120, rkp. 826 IV, 5941 nr 36713–36714, 36716–36718, Zbiór MNK rkp. 50 k. 533, rkp. 51 k. 110, 126; B. Jag.: rkp. 101 t. III, V k. 237–241, 244–246, 270–272, 291, Przyb. 9/52 k. 144–146, 210, 271–272, 301, Przyb 97/61 k. 172; B. Narod.: rkp. BOZ nr 941 k. 189, rkp. 964 t. I k. 278–280; B. Ossol.: rkp. 303/II k. 527–528, rkp. 5973, 11596 k. 339–342, rkp. 11841 II k. 127–130, rkp. 11888 k. 93–97, rkp. 12329 k. 55–56, rkp. 14181 k. 274, 279; B. PAN w Kr.: rkp. 310 k. 361.