INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Karol Szczeciński      Fot. Zbyszka Siemaszki (pokolorowana).

Karol Szczeciński  

 
 
1911-10-14 - 1995-06-09
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szczeciński Karol (1911–1995), reporter i operator filmowy.

Ur. 14 X w Łodzi, był synem Michała, majstra tkackiego i garbarskiego, oraz Józefy z Łukasiaków. Miał czworo rodzeństwa, braci: Stefana, zamordowanego przez Niemców w czasie drugiej wojny światowej, i Władysława, wywiezionego w tym czasie do Rzeszy, oraz siostry: Antoninę, zamężną Walczak, po r. 1945 robotnicę, i Stanisławę, zamężną Przybysz, tkaczkę w Łodzi.

W r. 1926 ukończył S. szkołę powszechną w Łodzi. Równocześnie trenował w Klubie Sportowym «Geyer», odnosząc lokalne sukcesy w biegach na średnich i długich dystansach oraz w boksie. Od r. 1928 uczył się w trzyletniej szkole zawodowej i praktykował w zakładzie fotograficznym brata, Władysława. Powołany w r. 1933 do służby wojskowej w 44. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych na Wołyniu, w r. 1934 ukończył szkołę podoficerską w stopniu kaprala; pozostał w służbie następny rok jako fotograf pułkowy. W r. 1935 wrócił do Łodzi; w zakładzie fotograficznym miał możliwość korzystania z kamery, czego efektem były filmy amatorskie formatu 9 oraz 16 mm. Po uzyskaniu dyplomu mistrzowskiego otworzył w r. 1937 własny zakład fotograficzny w domu, w którym mieszkał, przy ul. Wójtowskiej 4. Po ćwiczeniach w Ośrodku Wyszkolenia Rezerwy Piechoty w Różanie awansował w r. 1939 do stopnia plutonowego. W czasie okupacji niemieckiej, w r. 1940 zakład S-ego został zarekwirowany, a on sam, po nieudanej ucieczce przez Rumunię, ukrywał się przez osiem miesięcy. W kwietniu 1941 podjął pracę laboranta w łódzkiej firmie Rudolfa Kürbitza – «Foto-Kürbitz»; był tam zatrudniony do czasu wkroczenia Armii Czerwonej w styczniu 1945.

W lutym 1945 został S. pracownikiem Czołówki Filmowej WP; w Łodzi współorganizował laboratorium, a następnie kręcił zdjęcia na froncie, m.in. w zdobywanym Berlinie. Awansował w tym okresie na chorążego. Od sierpnia t.r. był przez pewien czas jedynym operatorem filmowym w Warszawie, gdzie dokumentował ruiny miasta oraz ekshumacje masowych grobów, pomordowanych na Woli i w Palmirach. W listopadzie został wysłany do Norymbergi na rozpoczynający się przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym proces przywódców III Rzeszy; przy tej okazji zarejestrował odnalezienie ołtarza Wita Stwosza przez Karola Estreichera. Po powrocie do kraju gromadził w Łodzi taśmy nadsyłane mu z kraju przez profesjonalistów i amatorów oraz własnego autorstwa; dało to początek utworzonej w r. 1951 Centralnej Agencji Fotograficznej. W kwietniu 1946 nakręcił z Władysławem Forbertem i Franciszkiem Fuchsem zdjęcia do filmu dokumentalnego „X sesja KRN” (realizacja Jerzy Bossak), w maju t.r. dokumentował ingres kardynała Augusta Hlonda na metropolię warszawsko-gnieźnieńską, a w lipcu ukończył zdjęcia do filmu „Most” (realizacja Bossak), o odbudowie w Warszawie mostu Poniatowskiego.

W r. 1947 został S. operatorem Polskiej Kroniki Filmowej (PKF). Rejestrował w Warszawie wyburzenia budynków Dworca Głównego, prace przy budowie metra, odbudowę kamienic na Starówce. Zyskał przydomek wszędobylskiego «kronikarza Warszawy». T.r. zrealizował zdjęcia do wydania specjalnego PKF: „Lody ruszyły!” Bossaka (współautorzy zdjęć Forbert i Bogusław Lambach) oraz filmu dokumentalnego „Powódź” Bossaka i Wacława Kaźmierczaka (współautor zdjęć: Forbert), który t.r. zdobył Wielką Nagrodę Międzynarodową na II Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes. Była to pierwsza powojenna nagroda międzynarodowa dla polskiej kinematografii. W r. 1948 był S. kronikarzem I Wyścigu Pokoju; przygotował wtedy jednoosobowo zdjęcia z kolarskich tras Praga–Warszawa i Warszawa–Praga. Towarzyszył następnie z kamerą Wyścigowi Pokoju przez ponad dwadzieścia lat. W r. 1950 zrealizował wydanie specjalne PKF Wyścig Pokoju 1950, a w r. 1951 reportaż Wyścig Pokoju 1951. Wspólnie z W. Fehdmerem nakręcił zdjęcia do polsko-enerdowskiego filmu autorstwa J. Ivensa „Wyścig Pokoju 1952 r. Warszawa–Berlin–Praga”, jednego z pierwszych barwnych filmów, zrealizowanych w krajach socjalistycznych. Mimo swej bezpartyjności stosował się do ówczesnych wymogów propagandowych. W r. 1948 nakręcił materiał o przodowniku pracy Michale Krajewskim, bijącym rekord szybkości w kładzeniu cegieł. Wspólnie z Olgierdem Samucewiczem i Henrykiem Makarewiczem przygotował w r. 1949 wydanie specjalne PKF „W walce o pokój – zwyciężymy”, a w r. 1950 we współpracy z kilkoma operatorami reportaż o II Światowym Kongresie Obrońców Pokoju w Warszawie „Pokój zdobędzie świat” (realizacja Ivens i Bossak). Rejestrował budowę Trasy W–Z w Warszawie; zdjęcia (ukończone 22 VII 1949) zostały wykorzystane w filmie dokumentalnym „Szeroka droga”, zrealizowanym przez Konstantego Gordona. Przygotowując sporą ilość materiałów filmowych do cotygodniowych dziesięciominutowych wydań PKF, wiele podróżował po Polsce, ale bywał też w Czechosłowacji, Austrii, na Węgrzech, w Bułgarii i NRD. Operatorem PKF pozostał także po jej przejęciu 1 V 1949 przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych Przedsiębiorstwa Państw. «Film Polski».

Specjalnością S-ego były zdjęcia lotnicze, przedstawione m.in. w obrazie Młodzi na samoloty! (1952); przez długi czas wykonywał je jako jedyny operator w Polsce, posiadając zezwolenie na loty z kamerą w samolotach ponaddźwiękowych. Dokumentował także ćwiczenia wojskowe, m.in. wspólnie z Leonardem Zajączkowskim w filmie „Towarzysze pancerni” (1952, realizacja Stanisław Możdżeński). W l. 1952–5 jako jedyny operator PKF miał pozwolenie na dokumentowanie budowy Pałacu Kultury i Nauki. W r. 1953 zrealizował zdjęcia do reportażu z Kongresu Narodów w Obronie Pokoju w Wiedniu pt. „W obronie pokoju” (realizacja Maksymilian Wrocławski). W r. 1953 został laureatem Zespołowej Nagrody Państw. III st.

Nakręcone m.in. przez S-ego zdjęcia z manifestacji 24 X 1956 z Władysławem Gomułką na Placu Defilad w Warszawie oraz reportaż „Na zasadach równości” (z powrotu 18 XI t.r. delegacji PRL z Moskwy), stanowią ważne świadectwo ówczesnego przełomu politycznego. Podobny charakter miał reportaż z r. 1959 „Wizyta przyjaźni i braterstwa” (zdjęcia wspólnie z Witoldem Jabłońskim, realizacja Wanda Wertenstein) o pobycie polskiej delegacji partyjno-rządowej w ZSRR. Rezultatem podróży m.in. do Chin i Korei Północnej był zrealizowany przez S-ego w r. 1956 film U przyjaciół. W l. sześćdziesiątych nadal kręcił zdjęcia do filmów o tematyce lotniczej, m.in. „Refleks 0,23...” (1966, realizacja Edward Skórzewski) i „Myśliwce” (1968, realizacja Sergiusz Sprudin); w r. 1967 zrealizował ujęcia lotnicze do filmu fabularnego Kazimierza Kutza „Skok”. Filmował z powietrza efektowne szyki lotnicze przedstawiające: orła, romby i liczby XXV oraz 1000. Kręcił też zdjęcia do filmów o tematyce kolejowej, np. „Węzeł śląski” (1965, realizacja Jerzy Jaraczewski). W „Ostatnim po Bogu” (1968, reżyseria Paweł Komorowski) wraz z Jerzym Stawickim, któremu asystował, filmował aktorów we wnętrzach łodzi podwodnych. Razem z innymi operatorami dokumentował wizyty w Polsce zagranicznych przywódców, m.in. Ch. de Gaulle’a (1967), R. Nixona (1972) i L. Breżniewa (1973); fotografował także N. Chruszczowa, D. Eisenhowera, G. Dymitrowa, W. Piecka, W. Ulbrichta, J. Tito i Haile Selasie. Nietypowa w dorobku S-ego była praca przy dokumentalnym filmie biograficznym „Pani Miecia” (1969, realizacja Daniel Bargiełowski) o tournée Mieczysławy Ćwiklińskiej ze sztuką A. Casony „Drzewa umierają stojąc”. Wojenne materiały S-ego (z r. 1945) włączył w r. 1969 Roman Wionczek do pełnometrażowego filmu dokumentalnego „Między wrześniem a majem”. W r. 1971 zagrał S. samego siebie, operatora PKF, w komedii „Motodrama” (reż. Andrzej Konic), a w r. 1972 opowiedział o swej pasji zawodowej w trzyczęściowym dokumencie inscenizowanym „Pan Karol z kamerą” (realizacja Włodzimierz Pomianowski). W l. 1975–6 nakręcił zdjęcia do zrealizowanych przez Jaraczewskiego filmów dokumentujących budowę warszawskiego Dworca Centralnego. Za współpracę z WP został w r. 1975 awansowany do stopnia kapitana. Jego dawne materiały o trójkach murarskich wykorzystał w r. 1976 Andrzej Wajda w „Człowieku z marmuru”. S. nakręcił zdjęcia do ok. 3 tys. tematów PKF i 100 filmów, zwłaszcza o tematyce warszawskiej. Nieraz dla wykonania efektownych zdjęć lekceważył niebezpieczeństwo, narażając zdrowie i życie. Dn. 1 III 1977 przeszedł na emeryturę, ale z PKF nadal współpracował. W r. 1980 w serialu „Dom” (reż. Jan Łomnicki) ponownie zagrał samego siebie w odcinkach: „Ponad 200 czwartków” i „Nosić swoją skórę”. Zmarł 9 VI 1995 w Warszawie, został pochowany na warszawskim Komunalnym Cmentarzu Północnym w Wólce Węglowej. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975) oraz Złotym (1954) i Srebrnym Krzyżami Zasługi.

W zawartym w r. 1940 małżeństwie z Joanną, z domu Pluta (ur. 1908), zatrudnioną po wojnie jako biuralistka w Filmowej Agencji Wydawniczej w Warszawie, miał S. syna Jerzego (ur. 1942), w r. 1968 absolwenta Wydz. Operatorskiego Wszechzwiązkowego Państw. Inst. Kinematografii w Moskwie, następnie operatora w Telewizji Polskiej we Wrocławiu.

 

Enc. Warszawy (1994), (fot.); – Cieśliński M., Piękniej niż w życiu. Polska Kronika Filmowa 1944–1994, W. 2006 (fot.); Historia filmu polskiego, Red. J. Toeplitz, W. 1974–80 III–IV; Nowak K. J., Polska Kronika Filmowa, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w. Film, kinematografia, W. 1994; Ozimek S., Film polski w wojennej potrzebie, W. 1974; Zajiček E., Poza ekranem. Polska kinematografia w latach 1896–2005, W. 2009; – Bełtowska L., Szczeciński, Estreicher i Ołtarz Mariacki, „Alma Mater” 2009 nr 120–121 (fot.); – Wywiady z S-m: „Ekran” 1979 nr 9, „Film” 1956 nr 5 (fot.), nr 12 (fot.), 1964 nr 49, 1967 nr 34, „Kamera” 1961 nr 5 (fot.), „Magazyn Filmowy” 1968 nr 6 (fot.), „Przegl. Sportowy” 1975 nr 228 (fot.), „Trybuna Ludu” 1975 nr 13, „Żołnierz Wolności” 1973 nr 279 (fot.) „Życie Warszawy” 1973 nr 306–307; – Nekrologi: „Gaz. Wyborcza” 1995 nr 59, 60, 64, „Kino” 1995 nr 7–8, „Kwart. Filmowy” 1996 nr 14, „Przekrój” 1995 nr 27, „Trybuna” 1995 nr 144 (fot.), „Więź” 1995 nr 8 s. 208, „Życie Warszawy” 1995 nr 165–166 (fot.); – Arch. Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w W.: Teczka personalna S-ego, nr 56; – Informacje syna, Jerzego Berenta-Szczecińskiego z Wr.

Marek Kosma Cieśliński

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.