INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Karol Szlegel (Szlegiel)      Karol Szlegel, pokolorowana litografia z lat 1830-ych.
Biogram został opublikowany w XLVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2012-2013.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szlegel (Szlegiel) Karol (1802–1832), uczestnik spisku podchorążych, powstaniec listopadowy, emigrant.

Ur. 28 I w Warszawie. Imion rodziców nie udało się ustalić; matka zmarła w grudniu 1831.

S. wstąpił 10 II 1816 do batalionu strzelców pieszych Korpusu Kadetów w Kaliszu. Dn. 12 VIII t.r. został podoficerem w Pułku Grenadierów Gwardii, dowodzonym przez płk. Franciszka Żymirskiego; 7 V 1822 awansował do stopnia podporucznika. Później został nauczycielem w Szkole Podchorążych Piechoty. Od końca r. 1827 należał do sprzysiężenia podchorążych Piotra Wysockiego. Pełniąc funkcję dowódcy warty na odwachu pod Białym Orłem na pl. Saskim, był wtajemniczony w przygotowywany na 20 V 1829 zamach na przebywającego w Warszawie cara Mikołaja I; zamach ten nie doszedł do skutku. Dn. 8 XI 1830 awansował do stopnia porucznika. W listopadzie t.r. należał do wąskiej grupy spiskowców wtajemniczonych w przygotowania powstańcze. Uczestniczył w tajnych naradach: 19 XI, 27 XI i w południe 29 XI, kiedy w czteroosobowym gronie (Wysocki, Józef Zaliwski, Piotr Urbański i S.) ustalono ostatnie szczegóły działań. Tego dnia, ok. godz. 17.30, widząc, że pożar browaru na Solcu, który miał być sygnałem do rozpoczęcia powstania został szybko ugaszony, udał się ok. godz. 19 z Wysockim i Józefem Dobrowolskim do Szkoły Podchorążych Piechoty; razem z nimi poderwał do walki przebywających tam kadetów i oficerów. S. stanął z Wysockim na czele podchorążych, agitując na ulicach Warszawy do powstania; wg relacji jednego z podchorążych, Aleksandra Bogusławskiego, zastrzelił gen. Maurycego Haukego i towarzyszącego mu płk. Kacpra Meciszewskiego. Wg innego uczestnika nocy listopadowej był S., obok Wysockiego, «autorem rewolucji» (J. Święcicki). W pierwszych dniach powstania odsunął się z innymi członkami sprzysiężenia od rozgrywek politycznych. Dn. 7 XII, podczas przedstawienia w Teatrze Narodowym został z Wysockim i Romanem Sołtykiem owacyjnie przyjęty przez publiczność.

Dn. 10 XII 1830 wraz z Pułkiem Grenadierów Gwardii został S. skierowany do obsadzenia Okuniewa. Awansowany 6 II 1831 do stopnia kapitana walczył 19 II t.r. pod Wawrem w składzie dywizji gen. Piotra Szembeka. Odznaczył się 25 II w bitwie pod Olszynką Grochowską; dowodził wtedy kompanią, która zdobyła dwa działa. Odznaczony 10 III Złotym Krzyżem Virtuti Militari, uczestniczył następnie w bitwach i potyczkach pod Mińskiem (1 IV), Iganiami (10 IV), Suchą (14 IV) i Jędrzejowem (13 V). Awansowany do stopnia majora, brał udział ze swym pułkiem w obronie Warszawy (6–7 IX); wyróżnił się 7 IX w walce z fińskim pułkiem gwardii gen. Nikołaja Murawiewa, zdobywając 74. szaniec na czele 1. baonu p. grenadierów. Jako jedyny oficer tego pułku został odznaczony 21 IX Krzyżem Kawalerskim Virtuti Militari; 22 IX awansował do stopnia podpułkownika.

Dn. 5 X 1831 przekroczył S. granicę pruską. Odbył kwarantannę w Brodnicy i Elblągu, a następnie 15 XII t.r. wyruszył do Francji. W Paryżu został członkiem Komitetu Narodowego Polskiego. Po spotkaniu z Zaliwskim przyłączył się do przygotowań jego wyprawy do Polski. Wg Henryka Golejewskiego był na emigracji «bożyszczem młodzieży». Skierowany do Zakładu w Awinionie, wszedł 30 V 1832 do nowo wybranej Rady Zakładu na czele z Feliksem Breańskim. Na tle sporu o reakcję Zakładu na planowany przyjazd ks. Orleanu Ferdynanda Filipa spoliczkował przeciwnego tej wizycie mjr. Kaspra Dziewickiego. S., wyzwany przez niego na pojedynek, został 4 VII 1832 ciężko ranny i 5 VII 1832 zmarł w szpitalu St. Lazare w Awinionie. Był to pierwszy na emigracji polistopadowej przypadek śmierci w wyniku pojedynku. Został pochowany 6 VII na cmentarzu w Awinionie; przemawiający na pogrzebie komendant Zakładu, płk Auguste Picarde podkreślił bezsensowne szafowanie «tak drogą polską krwią». Na wniosek Janusza Woronicza Rada Zakładu w Awinionie powołała Sąd Honorowy dla rozsądzania sporów i zapobiegania pojedynkom. Ze składek emigrantów wystawiono na grobie S-a pomnik, na którym umieszczono nekrolog autorstwa Józefa Ginetta.

S. prawdopodobnie nie założył rodziny.

 

Katalog portretów osobistości polskich i obcych w Polsce działających, W. 1994 IV; – Bielecki, Oficerowie, I (Dziewicki Kacper); Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII; PSB (Dziewicki Kacper); Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol. (dot. ks. Karola Szlegla); Więckowska, Zbiory batignolskie; – Barszczewska-Krupa A., Generacja powstańcza 1830–1831, Ł. 1985; Bielecki R., Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1837, W. 1986; Callier E., Bitwy i potyczki w r. 1831, P. 1887; Gadon, Emigracja pol., I–III; Harburt J. S., Noc listopadowa…, W. 1926; Kalembka S., Wielka Emigracja, W. 1971 s. 21; Kasparek N., Powstańczy epilog. Żołnierze listopadowi w dniach klęski i internowania 1831–1832, Olsztyn 2001; Strzeżek T., Warszawa 1831, W. 1998; Szenic S., Ani triumf, ani zgon, W. 1969; Szomański A., Walecznych tysiąc…, W. 1968; Tokarz W., Sprzysiężenie Wysockiego i Noc Listopadowa, W. 1980; tenże, Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, W. 1994; Zajewski W., Powstanie Listopadowe 1830–1831. Polityka – wojna – dyplomacja, Tor. 2003; – Bartkowski J., Wspomnienia z powstania 1831 i pierwszych lat emigracji, Kr. 1966; Borkowski K., Pamiętnik historyczny o wyprawie partyzanckiej do Polski w roku 1833, Lipsk 1862; Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na dniu 8 XII 1831 r. we Francji zawiązanego, Paryż 1832; Chamski T. J., Opis krótki lat upłynnionych, W. 1989; Gawroński F. S., Pamiętnik r. 1830/31…, Wyd. J. Czubek, Kr. 1916; Golejewski H., Pamiętnik, Kr. 1971 I–II; Krosnowski, Almanach hist.; Mochnacki M., Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, Oprac. S. Kieniewicz, W. 1984 I, II; Puchalski T., Pamiętnik 1827–1840, L. 1987; Roczniki wojskowe Królestwa Polskiego, W. 1817–28; Społeczeństwo polskie; Straszewicz J., Les Polonais et les Polonaises de la révolution du 29 novembre 1830, Paris 1832 (litogr.); Święcicki J., Pamiętnik ostatniego dowódcy pułku 4 piechoty liniowej, Oprac. R. Bielecki, W. 1982; – „Dzien. Powsz. Krajowy” 1831 nr 43; – B. Czart.: rkp. 5351 t. 1 (Martyrologium), rkp. 6740 t. 2.

Elżbieta Orman i Janusz Pezda

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Powiązane artykuły

 

Obrona Warszawy w 1831 r.

Powstańcy i cywile opanowali miasto już 30 listopada 1830 r. Namiestnik carski i garnizon rosyjski ewakuował się. Warszawa stała się centrum polityczno-administracyjnym i wojskowym powstania listopadowego,......
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.