Stadnicki Kazimierz Piotr Hieronim, krypt. S.K. (1808–1886), prawnik, historyk, heraldyk, publicysta. Ur. 29 VI w Żmigrodzie, był synem Antoniego (zob.), historyka, i Józefy z Jabłonowskich, bratem Aleksandra (zob.).
Nauki początkowe S. odebrał w domu rodzinnym oraz u wuja, Stanisława Badeniego, w Warszawie. W l. 1826–30 studiował prawo na uniw. w Wiedniu, studia ukończył bez stopnia naukowego, później jednak tytułował się doktorem praw. W l. 1841–5 był członkiem Sejmu Stanowego galicyjskiego od stanu magnatów, zaś w l. 1842–50 – członkiem Wydz. Stanowego. W l. 1843–5 sprawował urząd drugiego dyrektora w galicyjskim Tow. Kredytowym. Z ramienia sejmu zajmował się m.in. sprawami uposażenia emerytalnego aktorów i innych pracowników Teatru Lwowskiego. Po wybuchu rewolucji w Wiedniu, w marcu 1848 w domu S-ego obradowano nad sprawą wysłania do stolicy państwa deputacji z postulatami legalizacji Komitetu Narodowego oraz zniesienia pańszczyzny. S. był przeciwnikiem działań rewolucyjnych. Wszedł w skład Rady Przybocznej (Beirath), utworzonej przez gubernatora F. Stadiona pod koniec kwietnia, jako przeciwwaga polityczna wobec skupiającej polskich działaczy patriotycznych Centralnej Rady Narodowej. Na zlecenie Wydz. Stanowego przygotował projekt reformy (Projekt do tymczasowego prawa wyborowego dla zwołać się mającego zgromadzenia narodowego Królestwa Galicji i Lodomerii wypracowany przez Wydział Stanowy…, Lw. 1848, dwa wyd.), w którym proponował system wyborów kurialnych do sejmu, przewidując zwiększenie udziału przedstawicieli miast. Należał do grona doradców Stadiona, wśród których zrodził się pomysł stworzenia rady ruskiej, dla zaszachowania Polaków (Główna Rada Ruska). Dn. 5 V t.r. został desygnowany przez niego do tymczasowej Komisji Nadzorczej Tow. Kredytowego. Na początku sierpnia jeździł w poufnych sprawach politycznych do Wiednia z polecenia wiceprezydenta Gubernium Agenora Gołuchowskiego, który po wyjeździe Stadiona administrował Galicją. W kwietniu 1851 został kontrolerem rządowym przy kuratorze Jerzym Lubomirskim w Zakł. Narodowym im. Ossolińskich (przewodniczył potem komisjom, które sporządzały spisy księgozbioru i kolekcji muzykaliów Zakładu). Od r. 1854 pełnił funkcję radcy namiestnictwa we Lwowie. T.r. został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Żelaznej Korony III kl., zaś 13 IV r.n. otrzymał godność c.k. podkomorzego (szambelana). Od r. 1859 był członkiem Wydz. Galicyjskiej Kasy Oszczędności we Lwowie.
Najważniejszą sferą aktywności S-ego były badania w zakresie dziejów Litwy i Rusi w XIV i XV w. Z myślą o nich nauczył się języków: rosyjskiego, staroruskiego i staro-cerkiewno-słowiańskiego. Ich zapleczem był przejęty po ojcu w r. 1836 «dział polski» biblioteki rodzinnej w Żmigrodzie. S. powiększył go trzykrotnie (do ponad 4500 dzieł), sporządził tematyczne katalogi podręczne, książki opatrzył swymi ekslibrisami. W marcu 1854, prawdopodobnie z powodów finansowych, zmuszony był sprzedać ten zbiór Wiktorowi Baworowskiemu.
Pierwszą rozprawę pt. Piasty opublikował S. w Paryżu w r. 1842. Przedstawił w niej początki organizacji Kościoła katolickiego na ziemiach polskich i jego znaczenie w nawracaniu na wiarę katolicką plemion słowiańskich na Pomorzu. Zyskała ona sobie sporą popularność wśród emigracji polskiej, wg świadectw Jana Koźmiana i Baworowskiego docenił ją Adam Mickiewicz. Po artykule O pierwszych zaborach Waregów na ziemi Lachów i o grodach Czerwieńskich („Bibl. Ossol.” 1843 t. 5), ukazała się jedna z najambitniej pomyślanych prac S-ego: Synowie Gedymina („Bibl. Ossol.” 1847 t. 1–2, wyd. 2, osobne, przerobione i poprawione, Lw. 1849–53 I–II, wyd. skrócone, w: „Rozpr. AU Wydz. Hist.-Filoz.” T. 3: 1875 i odb. Kr. 1875, wyd. poprawione i powiększone, pt. Synowie Gedymina, Lw. 1881 I). Przedstawił w niej dzieje polityczne Litwy w XIV w., uwzględniając rzadko dotąd wykorzystywane przez historyków źródła, m.in. kroniki litewskie i ruskie. Pracę już po ukazaniu się tomu pierwszego skrytykował „Przegląd Poznański”, Joachim Lelewel natomiast uznał ją za «jeden z najpiękniejszych płodów pióra naszego», zaś poznańskiego recenzenta nazwał «kłamliwcem wściekłym». W r. 1854 recenzję Synów Gedymina zamieściły także „Österreichische Blätter für Literatur und Kunst” (jej fragmenty przedrukował „Dzien. Liter.” 1854 nr 1). W tym czasie pozycja naukowa S-ego była już w środowisku galicyjskim ugruntowana. Józef Szujski, reorganizując na początku 1866 Komisję Historyczną Tow. Naukowego Krakowskiego (TNK), wciągnął go do współpracy przy tworzeniu jej oddziału lwowskiego. W r. 1869 kandydatura S-ego brana była pod uwagę przez Radę Wydz. Filozoficznego UJ przy obsadzie katedry historii Polski (ostatecznie objął ją Szujski). W r. 1873 Komisja Historyczna AU, zgodnie z sugestią Juliana Dunajewskiego, zaprosiła S-ego do współpracy w Oddz. Lwowskim; na jej koszt S. wykonywał kwerendy w archiwach Galicji Wschodniej. Większość prac S-ego była odtąd przedmiotem dyskusji na posiedzeniach naukowych Wydz. Historyczno-Filozoficznego AU. Po śmierci Augusta Bielowskiego (1876) pojawiła się jego kandydatura na dyrektora Biblioteki Zakł. Narodowego im. Ossolińskich, lecz i tym razem S. nie miał szczęścia, funkcję tę dostał Wojciech Kętrzyński. Z tego okresu pochodzą rozprawy: Olgierdowicze („Bibl. Ossol.” 1864–6 t. 5–9), Bracia Władysława Jagiełły Olgierdowicza… (Lw. 1867, książka zyskała w r. 1870 pierwszą nagrodę fundacji literackiej Lubomirskiego, przyznaną przez TNK), Olgierd i Kiejstut synowie Gedymina, w. księcia Litwy (Lw. i Kr. 1870), Dodatki i poprawki do dzieł: Bracia Władysława Jagiełły i Olgierd i Kiejstut, wydanych we Lwowie… (Lw. 1873), Koriat Gedyminowicz i Koriatowicze („Rozpr. AU Wydz. Hist.-Filoz.” T. 7: 1877, wyd. osobne, Kr. 1877), O tronie elekcyjnym Jagiellonów w Polsce (Lw. 1880), O początkach arcybiskupstwa i biskupstw katolickich łac. obrz. na Rusi halickiej i Wołyniu (Lw. 1882).
Osobnym nurtem zainteresowań badawczych S-ego była heraldyka i genealogia. Opublikował prace dotyczące rodziny Stadnickich: Rodowody domu Stadnickich herbu Szreniawa od 1386 do 1861 (Lw. 1857–61, obejmujące 11 tablic i 13 komentarzy, wyd. zeszytami w małym nakładzie), Linia Stadnickich, która zachowała pierwotny przydomek rodu ze Stadnik, czyli de Stadniki (Lw. 1858 cz. 1–2), oraz Komentarz do ustępu o rodzie Stadnickich w herbarzu Niesieckiego (Lw. 1861). Współpracował z redakcją „Złotej księgi szlachty polskiej”, opracowując m.in. Drzewo rodowe potomstwa Stanisława Jabłonowskiego i Kilka przyczynków do monografii Stadnickich… (t. 3), oraz rozprawę o Stanisławie «Diable» Stadnickim (t. 6). Mniejsze artykuły z zakresu genealogii ogłosił na łamach „Przewodnika Naukowego i Literackiego”: Wspomnienie o Abdankach-Konopkach Buczackich i Jazłowieckich (T. 1: 1873 z. 3), O Herburtach w XIII i XIV wieku (T. 2: 1874 z. 7), oraz Zapiski genealogiczne (T. 2: 1875 z. 8). Osobno wyszedł Przyczynek do heraldyki polskiej w średnich wiekach (Lw. 1879).
W l. siedemdziesiątych nieoczekiwanie objawił się S. jako znawca W. Shakespeare’a. W prasie lwowskiej ogłosił na jego temat wiele artykułów, m.in. Czy Shakespeare znał Polskę („Przegl. Lwow.” T. 6: 1873 nr 14), Czy Shakespeare był katolikiem? (tamże T. 10: 1875 nr 21), oraz studia na temat jego sztuk: Makbet („Przegl. Pol.” 1874/75 s. 357–83), Studia o Szekspirze: Antoniusz i Kleopatra, Romeo i Julia, Otello („Ruch Liter.” 1875 nr 17–21, 23–24, 43–45), Nieporozumienia. Komedia z omyłek („Tydzień Pol.” 1880 z. 10), Król Lear (tamże 1880 z. 11), Kupiec wenecki. Studium o Szekspirze (tamże 1880 z. 29), Recepta na złośnicę (tamże 1880 z. 41), Wesołe kumoszki z Windsoru (tamże 1880 s. 757), Wiele hałasu o nic (tamże 1880 z. 39), Troilus i Kressyda (tamże 1881 z. 3/4). Przyznając Shakespeare’owi wielkość, S. wysunął jednak wobec jego dramatów wiele mocnych zarzutów, zarówno z punktu widzenia moralnego jak i artystycznego.
Obok pracy urzędniczej i naukowej S. służył poradą prawną rodzinom arystokratycznym (m.in. Stanisławowi i Marii Jabłonowskim, Lubomirskiemu) przy zaciąganiu pożyczek pod zastaw nieruchomości. Pośredniczył w sprawie uzyskania środków finansowych na przekazanie i opracowanie archiwum Jabłonowskich w którejś z krajowych placówek naukowych. Bibliotece Zakł. im. Ossolińskich ofiarował liczne książki, rękopisy (m.in. korespondencję Onufrego Kopczyńskiego i Józefa Maksymiliana Ossolińskiego), ryciny i fotografie. Pozostawał w zażyłych stosunkach z Aleksandrem Fredrą, bywał na wieczorach u Wasilewskich i na wtorkowych spotkaniach u Adama Kłodzińskiego, dyrektora Biblioteki Zakł. im. Ossolińskich, przyjaźnił się z domami Baworowskiego, Leona Sapiehy i Kazimierza Krasickiego. W życiu prywatnym uchodził za oryginała. Ludwik Dębicki zapamiętał go jako człowieka: «niskiego wzrostu, mocno kulejącego, z złośliwym wyrazem [twarzy]», zaś Ludwik Jabłonowski jako «pryskajacego jadem jak rozdrażniona ropucha». Głośne były zajadłe polemiki S-ego, m.in. w „Dzienniku Warszawskim”, na temat prawodawstwa polskiego XV i XVI w. z Aleksandrem Batowskim, który zaatakowany przez S-ego w broszurze Tu l’as voulu, Georges Dandin, czyli jak się stało, że p. A. B. samego siebie po raz pierwszy sprawiedliwie osądził (Lw. 1852), replikował „Odpisem na zarzuty pana K. St.” ([Lw. 1853]). Pod koniec życia S., z powodu ruiny majątkowej (wg Stanisława Tarnowskiego «płacił nie swoje długi»), znalazł się w niedostatku i był zdany na pomoc krewnych i przyjaciół, głównie Krasickiego. Mieszkał wówczas we Lwowie przy ul. Ossolińskich 10. Tam zmarł po długiej chorobie 9 IV 1886. Pochowany został 12 IV na cmentarzu Łyczakowskim, obok swojego brata Aleksandra.
S. nie założył rodziny.
S. był historykiem w swoim czasie cenionym, m.in. przez Juliana Bartoszewicza i Tarnowskiego. Badał mało znane stosunki polityczne Polski z Litwą i Rusią w średniowieczu. Korzystał z archiwaliów petersburskich i moskiewskich. Poczynione przez niego ustalenia z zakresu genealogii książąt litewskich już przez współczesnych zostały uznane za powierzchowne. Krytykowany był również za «dość ciężki i niepoprawny język» („Kłosy”) oraz niedbałą konstrukcję swoich prac. Tarnowski tłumaczył niedostatki pisarstwa historycznego S-ego brakiem «metodycznego» wykształcenia, zaś o jego dorobku historycznoliterackim pisał: «ze swoim usposobieniem raczej zgryźliwym przy umyśle bystrym, nicuje biednego Szekspira tak, że ze sztuk jego nic prawie nie zostaje» („Przegl. Pol.” T. 123: 1897). Dzieła S-ego, które pozostały w rękopisie, świadczyły o rozległości jego zainteresowań, były to m.in. powiększony i poprawiony tom drugi Synów Gedymina pt. Lubart, Rodowód kniaziów Gedyminowiczów zasławsko-mścisławskich (B. Ossol: rkp. 3433), a ponadto Dykcjonarz botaniczny polsko-francusko-niemiecki, oraz Shakespeare‘s Studien – komentarze do wszystkich sztuk Shakespeare’a (B. Ossol.: rkp. 3193/II t. 1–4). Teodor Żychliński zadedykował mu tom dziewiąty „Złotej księgi szlachty polskiej” (P. 1887), umieszczając na początku jego życiorys.
Estreicher w. XIX, VII; Hahn W., Shakespeare w Polsce. Bibliografia, Wr. 1958; Nowy Korbut, IX; Stulecie Gazety Lwowskiej 1811–1911. Bibliografia Dodatku Miesięcznego do Gazety Lwowskiej (1872–1873) i Przewodnika Naukowego i Literackiego (1873–1910), Oprac. F. Krček, Lw. 1914 III cz. 3; – Paszkiewicz U., Inwentarze i katalogi bibliotek z ziem wschodnich Rzeczypospolitej do 1939 roku, W. 1998 supl. 1, W. 2000; – Biogramy uczonych pol., cz. 1 z. 3; Enciklopedičeskij slovar, Pet. 1900 XXI; Österr. Biogr. Lexikon; Słown. Pracowników Książki Pol.; Śródka A., Uczeni polscy XIX–XX stulecia, W. 1998; – Borkowski, Rocznik szlachty, I; Żychliński, III, VI, IX; – Dunin-Borkowski J. S., Polacy dygnitarzami austriackimi, Lw. 1890 s. 16; Nicieja, Łyczaków; – Barycz H., Wśród gawędziarzy, pamiętnikarzy i uczonych galicyjskich, Kr. 1963 I; Dębicki L., Portrety i sylwetki z dziewiętnastego stulecia, Kr. 1906 s. 533–4; Fras Z., Demokraci w życiu politycznym Galicji w latach 1848–1873, Wr. 1997; Grodziski S., Historia ustroju społeczno-politycznego Galicji 1772–1848, Kr. 1971; Korzon K., Wojciech Kętrzyński, W. 1993; Łoziński B., Agenor hrabia Gołuchowski w pierwszym okresie rządów swoich, Lw. 1901; tenże, Szkice z historii Galicji XIX w., Lw. 1913; Małachowski G., Pamiętnik jubileuszowy Galicyjskiej Kasy Oszczędności we Lwowie 1844–1894, Lw. 1894; Michalak H. S., Józef Szujski 1835–1883, Ł. 1987; Rederowa D., Z dziejów Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 1815–1872, Kr. 1998; Rederowa D., Stachowska K., Materiały do powstania Akademii Umiejętności w Krakowie w roku 1873, Kr. 1958; Skałkowski T., Towarzystwo Kredytowe Ziemskie na ziemiach polskich, Lw. 1892 s. 54–5; Starzyński S., Kazimierza hr. Stadnickiego projekt reformy galicyjskiego sejmu stanowego, „Przew. Nauk. i Liter.” T. 41: 1913 s. 23–35; Wiczkowski J., Lwów, jego rozwój i stan kulturalny, Lw. 1907 s. 507; Zahorski J., Szekspir w Polsce, w: Szekspir W., Dzieła, Lw. 1897 IX 409–25; Zawadzki W., Literatura w Galicji (1772–1848), Lw. 1878 s. 122; – Szematyzmy Król. Galicji, 1837–66, 1874–86; – Batowski A., Diariusz wypadków 1848, Oprac. M. Tyrowicz, Wr. 1974; Baworowski W., Odwiedziny u Mickiewicza, „Nowiny” 1856 nr 41 s. 326; Bogdański H., Pamiętnik 1832–1848, Wyd. A. Knot, Kr. 1971; Czynności Sejmu w Królestwach Galicji i Lodomerii […] odbytego…, Lw. 1941–5; Domeyko I., Listy do Władysława Laskowicza, Oprac. E. H. Nieciowa, W. 1976; Goszczyński S., Dziennik sprawy Bożej, Oprac. Z. Sudolski, W. 1984 II; Jabłonowski L., Pamiętniki, Wyd. K. Lewicki, Kr. 1963; Korespondencja Karola Szajnochy, Oprac. H. Barycz, Wr. 1959 I–II; Lelewel, Listy emigracyjne, V; Trojanowicz Z., Listy Jana Koźmiana do Cezarego Platera, „Arch. Liter.” T. 15: 1972; Wielkie serce. Korespondencja Karola Ujejskiego z rodziną Młodnickich, Oprac. Z. Sudolski, W. 1992 I; – „Dzien. Liter.” 1853 nr 40, 42, 1864 nr 33, 1867 nr 51, 1870 nr 7; „Gaz. Lwow.” 1851 nr 148; „Roczn. AU” 1873 s. 97, 1874 s. 54–5, 1885 s. 63; – Wspomnienia pośmiertne i nekrologi z r. 1886: „Bibl. Warsz.” t. 2 s. 312, „Gaz. Lwow.” nr 82, „Kłosy” T. 42 s. 285 (W. Pobóg-Górski), „Kraj” nr 14, „Przegl. Pol.” R. 20 z. 10 s. 405–6 (S. Tarnowski), „Tyg. Ilustr.” nr 172; – Arch. Nauki PAN i PAU w Kr.: sygn. PAU WII–1, PAU WII–20 (protokoły posiedzeń Wydz. II AU), sygn. PAU WII–50 (protokoły posiedzeń i akta Oddz. Lwow. Kom. Hist. AU 1875–9); B. Jag.: sygn. 5755 II, 7821 IV k. 44–5, sygn. 7853 IV k. 6, sygn. 7862 IV t. 2 k. 144–7, sygn. 7880 IV k. 38, sygn. 7881 IV k. 57–8, sygn. Przyb. 606/99; B. Narod.: rkp. 2825 k. 133–6, rkp. 8791 k. 20–1; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 718 k. 1003–4, rkp. 2159 t. 18, rkp. 4353 t. 4, rkp. 6040 t. 8, 12, rkp. 6191 t. 2 k. 78–9, rkp. 459 t. 21.
Andrzej Dziadzio