Strzemiński Kazimierz (1888–1938), malarz.
Ur. 23 X w Łowiczu jako piąte dziecko Jana, adwokata, i Wandy Anny z Gałeckich. Był kuzynem Władysława Strzemińskiego (zob.).
S. uczył się w Szkole Realnej w Łowiczu; w r. 1905 z młodszą siostrą Wandą brał udział w strajku szkolnym, za co został relegowany przed zdaniem matury. W l. 1907–10 studiował na ASP w Krakowie, kolejno pod kierunkiem Józefa Unierzyskiego, Wojciecha Weissa, Jana Stanisławskiego, Ferdynanda Ruszczyca i Józefa Pankiewicza. W l. 1910–11 odbył studia na Académie Julien w Paryżu; wyjeżdżał stamtąd na samodzielne plenery do Włoch. W r. 1911 wrócił do Łowicza. Brał udział w wystawach bieżących i Salonach TZSP: t.r. pokazał tam Kapliczkę I, Kwitnące drzewa, Jabłonie, Wiatraki i Drogę do wsi, a w r. 1912 Roztopy. W r. 1915 osiadł w Warszawie i został członkiem rzeczywistym TZSP, które w konkursie im. Marii Klass-Kazanowskiej przyznało mu t.r. pierwszą nagrodę. W l. 1915–18 okresowo przebywał w Mińsku Lit., gdzie m.in. uczył rysunku w Gimnazjum Męskim Polskiego Tow. Ofiarom Wojny; w r. 1916 uczestniczył tam w zbiorowej wystawie malarzy polskich. W r. 1918 otrzymał, przyznane mu przez TZSP, stypendium z zapisu Michała Tyszkiewicza i odbył plenery w Bułgarii. T.r. wrócił do Warszawy, gdzie został nauczycielem rysunku w Gimnazjum im. Adama Mickiewicza oraz Gimnazjum im. Stanisława Staszica. W l. 1918–23 corocznie wystawiał w TZSP.
W twórczości S-ego z l. 1911–18 dominowały pejzaże akwarelowe i olejne, ujmowane w sposób wycinkowy (Staw w Łowiczu, 1912, Wieś po burzy, 1915, Jabłonie, 1915); wykonywane w małych formatach, niekiedy na kartce papieru, miały charakter reportażowy. Natomiast niewielkie olejne pejzaże z szerokim horyzontem nawiązywały do twórczości Stanisławskiego i stąd widziano czasem w S-m jego kontynuatora. W tym czasie namalował też S. portrety ojca i siostry Wandy (Muz. w Łowiczu), odznaczające się realizmem, stonowanym kolorytem i dość swobodnie kładzioną farbą. W l. dwudziestych pojawiły się w twórczości S-ego pejzaże górskie, ponownie o charakterze reportażowym, powstałe w Limanowej, Zakopanem i Kuźnicach, w czasie pobytów u rodziny żony. Aktywny w życiu społecznym środowisk artystycznych, należał S. w r. 1920 do organizatorów Komisji Międzyzwiązkowej Kulturalno-Artystycznej (KMKA) i był jej sekretarzem. Współtworzył powstały w r. 1923 Związek Zawodowy Artystów Plastyków (działający także jako Związek Zawodowy Polskich Artystów Malarzy i Zawodowy Związek Polskich Artystów Plastyków, ZZPAP) i został jego pierwszym prezesem. Dzięki staraniom S-ego otwarto w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 69, następnie przy ul. Nowy Świat 19 lokal związkowy. Był S. zwolennikiem organizacji ogólnego zjazdu artystów plastyków, a także utworzenia ich ogólnopolskiego związku z zarządem głównym w Warszawie. Kwestię tę poruszał w referacie podczas Powszechnego Zjazdu Polskich Artystów Plastyków w Warszawie w r. 1927 oraz na łamach „Sztuki i Pracy” (O zawodowych związkach plastyków, R. 2: 1928 nr 17–20). Postulował m.in. wprowadzenie ochronnego ustawodawstwa pracy w zawodach artystycznych, prawa autorskiego, stypendiów dla młodych plastyków oraz ustawy o ubezpieczeniu emerytalnym. Jako członek TZSP, razem z T. Brylewskim, był w r. 1926 autorem skargi do ministra spraw wewnętrznych w związku z wyborem nowych władz Zachęty, a jako prezes ZZPAP, w ankiecie „Kuriera Porannego” w r. 1926 (przedr. w: „Sztuki Piękne” R. 3: 1927 nr 7), wypowiedział się na temat funkcjonowania Zachęty, oceniając jej dotychczasową gospodarkę jako katastrofalną. Społecznie organizował teatr dla dzieci w Teatrze Polskim, kierowanym przez Arnolda Szyfmana. Od grudnia 1925 był (obok Henryka Raabego) redaktorem naczelnym wydawanego przez KMKA miesięcznika „Sztuka i Życie” (ukazał się tylko jeden rocznik – 1926). Równocześnie uczestniczył w licznych wystawach zbiorowych: w r. 1921 w Salonie Kooperatywy Związku Artystów Plastyków w Warszawie, w r. 1924 w Salonie Dorocznym Warszawskiego Tow. Artystycznego (pokazał tam obrazy: Z Doliny Nowosądeckiej, Pejzaż i Motyw górski) oraz w l. 1925–8 w ekspozycjach organizowanych przez ZZPAP w siedzibie związkowej w Warszawie. Tworzył wiele, prezentując na każdej wystawie po kilkadziesiąt nowych prac. Dostrzegając jego artystyczny rozwój nazywano go «spadkobiercą doktryny impresjonistycznej» (W. Husarski, „Tyg. Ilustr.” 1928 nr 47). W r. 1929 otrzymał wyróżnienie za wystawiony w TZSP Minaret. T.r. pokazał prace na kilku innych wystawach: regionalnej w rodzinnym Łowiczu (w Szkole Handlowej), Powszechnej Krajowej w Poznaniu (eksponował tam Portret w plenerze) oraz warszawskich artystów plastyków w Krakowie. Wiosną 1929 jako prezes ZZPAP otworzył w warszawskiej siedzibie Związku wystawę bułgarskiego malarza Mikołaja Taneffa. Zaproszony przez niego, spędził t.r. cztery (letnie i jesienne) miesiące w Bułgarii: w Karłowie, Kopriwszticy, Peruszticy, Klisurze, Kaloferze i Filipopolu (obecnie Płowdiw). Namalował tam ok. 40 obrazów, wyróżniających się na tle całej jego twórczości; na płótnach o większych niż wcześniejsze formatach, częściej przedstawiał architekturę (domy, minarety) oraz śmielej operował barwą i światłem. W Bułgarii odbyły się wówczas trzy jego wystawy: w Karłowie, Sofii (na ASP) i Filipopolu. W Polsce «bułgarskie» obrazy S-ego uznano za «świeże w barwie, dekoracyjne»; zmieniły one oceny krytyki, dla której S. z Bułgarii «wrócił jako malarz czujący barwę i znający wartość faktury» (Husarski, „Z wystaw”, „Tyg. Ilustr.” 1930 nr 46).
W r. 1930 odszedł S. z prezesury ZZPAP i poświęcił się wyłącznie pracy twórczej. Swoje prace eksponował w Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi (1930), Salonie Garlińskiego w Warszawie (1930) oraz w Krakowie (1931), dokąd posłał też obrazy na wystawę prac Wojciecha Weissa i jego uczniów (1934). Nadal uczestniczył w wystawach bieżących i Salonach TZSP, gdzie m.in. w r. 1931 pokazał Stary monastyr, a w r. 1932 na Salonie Dorocznym Kościół w Limanowej, za który otrzymał brązowy medal. Od r. 1932 był członkiem honorowym TZSP. W r. 1937 w Warszawie uczestniczył w wystawie malarstwa, rzeźby i grafiki zorganizowanej przez Komitet Przyjaciół Sztuki Polskiej. Prace S-ego z ostatnich lat życia zachowały się w zbiorach Muz. w Łowiczu (m.in. Limanowa, 1935, 1937, Portret żony Albiny, 1937, W lesie, 1937, Martwa natura, 1937). Zmarł 7 I 1938 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony Medalem za Walkę o Szkołę Polską, Orderem Obrony Mienia Polskiego w Rosji i Medalem Niepodległości.
W zawartym 28 VI 1922 w Warszawie małżeństwie z Albiną Marią z Jedlińskich nie miał S. dzieci.
Twórczość S-ego pokazywano na wystawach w Muz. w Łowiczu: „Malarstwo i grafika Kazimierza Strzemińskiego” (1984, ekspozycja złożona z prac podarowanych przez siostrę artysty Wandę Strzemińską-Sałażynę i Stefana Jedlińskiego z Warszawy), „Współcześni plastycy łowiccy” (2003) oraz „Nabytki 50-lecia” (2005). Prace S-ego znajdują się także w zbiorach Muzeów Narodowych w Warszawie i Krakowie, Muz. Regionalnego Ziemi Limanowskiej w Limanowej, Muz. Literatury Czeskiej w Pradze oraz w posiadaniu rodziny w Warszawie.
Fot. w: Muz. Ziemi Limanowskiej w Limanowej, albumach rodziny Jedlińskich i Krystyny Zapendowskiej-Starzyk w W.; – Indeks artystów plastyków, absolwentów i pedagogów wyższych uczelni plastycznych oraz członków ZPAP działających w latach 1939–1996, Wr. 1997 s. 122; Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, II; Pol. Bibliogr. Sztuki; – Katalog wystawy malarzy polskich, Mińsk 1916; Malarstwo i rysunek Kazimierza Strzemińskiego (Folder wystawy w Muzeum w Łowiczu), Łowicz 1984; Nabytki 50-lecia. Katalog wystawy w 100-lecie Muzeum w Łowiczu, Łowicz 2005 s. 10, 16; TZSP w Królestwie Polskim. Salon 1912, W. 1912; – Dziesięć wieków Poznania, P. 1956 III 277; Morawińska A., Wstęp, w: Zachęta 1860–2000, W. 2003; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Samotyhowa N., Przegląd wystaw „Kobieta Współcz.” R. 4: 1930 nr 46; Wegner J., Sztuki plastyczne na wystawie regionalnej w Łowiczu, „Łowiczanin” 1929 nr 37; tenże, Walka o szkołę polską w Łowiczu, Łowicz 1938 s. 32, 56; Wiercińska, Tow. Zachęty; – Sprawozdania TZSP z l. 1915–19, 1925–37, W.; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – „Głos Plastyków” R. 3: 1934 nr 9–12; „Głos Prawdy” R. 4: 1929 nr 244; „Kobieta Współcz.” R. 4: 1930 nr 7; „Kur. Warsz.” 1920 nr 299, 301, 1921 nr 57, 1928 nr 327, 1930 nr 33, 1938 nr 8, 9 (nekrologi); „7 Dni” R. 2: 1930 nr 2; „Sztuka i Życie” 1925 nr 1 (fot.); „Sztuki Piękne” R. 1: 1924/5 s. 192–3, R. 2: 1925/6 nr 2, 3, 12, R. 3: 1927 nr 7, R. 4: 1927/8 nr 3, R. 5: 1929 nr 10, R. 6: 1930 nr 10, 23, R. 7: 1931 nr 1, R. 9: 1933 nr 1, R. 10: 1934 nr 4; „Tyg. Ilustr.” 1921 nr 46, 1926 nr 21, 1928 nr 40, 47, 1930 nr 5, 46; „Ziemia” R. 26: 1936 nr 12 s. 316; – AP m. stoł. Warszawy, Oddz. w Łowiczu: sygn. 6, ASC, par. kolegiata (akt chrztu); IS PAN: Mater. do Słown. Artystów Pol.; – Mater. w posiadaniu Anny Jedlińskiej z W. (odpis aktów małżeństwa i zgonu S-ego, koresp. Anny i Stefana Jedlińskich z l. 1980–3 z Muz. Narod. w W. i Kr. oraz Muzeami w Limanowej i Łowiczu w sprawie przekazania prac S-ego); – Informacje Anny Jedlińskiej i Krystyny Zapendowskiej-Starzyk z W., Zenobii Karnickiej z Ł. oraz Ewy Pawliczak z Olsztyna.
Marzena Kozanecka-Zwierz