Suski Kazimierz (de Rostwo-Suski, Suski de Rostwo), pseud. Rewera (1891–1974), pułkownik Wojska Polskiego i Armii Krajowej, jeździec, olimpijczyk.
Ur. 23 IX w Karpowcach koło Żytomierza, był synem Tadeusza (zm. 1894), dzierżawcy dóbr, i Marii z Przyborowskich. Po śmierci ojca jego opiekunem został stryj, Stanisław Suski.
S. uczył się w II Wyższej Szkole Realnej w Krakowie, gdzie w r. 1909 zdał maturę. T.r. rozpoczął studia na Wydz. Mechanicznym politechniki (Technische Hochschule) w Wiedniu, wkrótce jednak porzucił je i w r. 1910 podjął naukę w Akad. Roln. w czeskim mieście Tábor. Działał tam w środowisku polskich studentów, m.in. w «Zarzewiu». Latem 1914 uzyskał dyplom agronoma. Po wybuchu pierwszej wojny światowej został 1 VIII t.r. powołany do służby w armii austro-węgierskiej. Od 1 IX 1914 do 15 I 1915 był słuchaczem szkoły oficerów rezerwy we Frunbergu na Morawach, po czym w marcu 1915 został skierowany na front rosyjski jako dowódca plutonu w 13. pp. W trakcie ofensywy wojsk państw centralnych w Galicji wschodniej został ranny 9 VI t.r. i do września leczył się w Wiedniu; w listopadzie ponownie skierowano go na front. Dn. 1 I 1916 został mianowany podporucznikiem. Ponownie ranny 7 VIII t.r. przeszedł we wrześniu do kadry pułku. Od końca stycznia 1917 znów przebywał na froncie jako dowódca kompanii i oficer techniczny. W r. 1918 przeszedł do kadry pułku w Ołomuńcu i objął stanowisko dowódcy kompanii zapasowej; 1 V t.r. został mianowany porucznikiem.
Dn. 1 XI 1918 wstąpił S. do tworzonego pod zwierzchnictwem Rady Regencyjnej WP i objął funkcję zastępcy adiutanta zastępcy szefa Sztabu Generalnego. W poł. r. 1919 na własną prośbę został przeniesiony do korpusu oficerów kawalerii i przydzielony jako oficer techniczny do utworzonego we wrześniu t.r. 6. Pułku Ułanów Kaniowskich. Dn. 10 I 1920 skierowano go do organizacji szwadronu zapasowego 4. p. ułanów, a 20 V t.r. objął dowództwo kombinowanego szwadronu jazdy w Armii Rezerwowej gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Dn. 1 VII został dowódcą szwadronu w 6. Pułku Ułanów Kaniowskich. Uczestniczył w walkach pułku z I Armią Konną S. Budionnego nad Ikwą (do 20 VII), pod Dubnem (22 VII) i Radziwiłłowem. Dn. 1 IX awansował S. do stopnia rotmistrza. We wrześniu wszedł z pułkiem w skład 1. Brygady Jazdy płk. Janusza Głuchowskiego i wraz z nią wziął udział 23 IX w bitwie pod Zasławiem. Po zakończeniu wojny polsko-sowieckiej pozostał w składzie 6. Pułku Ułanów Kaniowskich. W okresie 1 X 1921 – 1 VIII 1922 odbył kurs oficerów młodszych w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu.
Na początku l. dwudziestych zaczął S. uprawiać jeździectwo sportowe i w r. 1922 został zakwalifikowany do jeździeckiej grupy olimpijskiej przy 1. Pułku Szwoleżerów w Warszawie, szkolonej przez mjr. Karola Rómmla. W r. 1924 startował w międzynarodowych konkursach hippicznych w Nicei i Lucernie. Był uczestnikiem letnich igrzysk olimpijskich w Paryżu (4 V – 27 VII t.r.); dosiadając konia «Lady», zajął w jeździe indywidualnej wszechstronnego konkursu konia wierzchowego dwudzieste czwarte miejsce na czterdziestu zawodników. W r. 1927 uczestniczył w Międzynarodowych Zawodach Hippicznych w Warszawie oraz ponownie w Nicei. Karierę sportową zakończył na początku l. trzydziestych.
Od 15 IX do 15 XII 1925 odbył S. kurs unifikacyjny doskonalący w Rembertowie. Był szefem referatu sportu konnego w MSWojsk. W czasie przewrotu majowego 1926 r. uczestniczył w walkach po stronie rządowej, m.in. 14 V t.r. ochraniał przemarsz prezydenta i rządu z Belwederu do Wilanowa; po zakończeniu walk został na krótko internowany. W Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu odbył w okresie 1 XI 1927 – 1 IX 1928 kurs instruktorów jazdy konnej; ukończył go z pierwszą lokatą i wynikiem celującym. Był następnie instruktorem jazdy konnej w Szkole Podoficerów Zawodowych Kawalerii w Jaworowie (27 XI 1928 – 21 IX 1930) i Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu (22 IX 1930 – 31 III 1931). Awansował w tym czasie do stopnia majora (ze starszeństwem z 1 I 1931). Otrzymawszy 1 IV 1931 przydział do 6. Pułku Strzelców Konnych w Żółkwi, był w nim do 13 III 1932 dowódcą szwadronu zapasowego, a następnie kwatermistrzem. Od maja 1936 służył krótko w Komisji Remontowej w Poznaniu. W listopadzie t.r. został pierwszym zastępcą dowódcy 21. Pułku Ułanów w Równem na Wołyniu, po czym w r. 1937 awansował do stopnia podpułkownika (ze starszeństwem z 19 III t.r.). Po odbyciu 1 IV – 30 VI 1939 kursu dowódców pułków w Rembertowie otrzymał 6 VIII t.r. nominację na dowódcę 21. Pułku Ułanów Nadwiślańskich, wchodzącego w skład Wołyńskiej Brygady Kawalerii. W dn. 18–19 VIII pułk S-ego wraz z całą Brygadą przetransportowano i rozlokowano na południowym skrzydle Armii «Łódź» w rejonie Brzeźnicy Nowej. Gdy 31 VIII Brygadę przesunięto w rejon Kłobucka (tuż nad granicę polsko-niemiecką), pułk zajął główne pozycje obronne pod wsią Mokra.
Po rozpoczęciu ataku niemieckiego 1 IX 1939 pułk S-ego powstrzymywał w ciężkich walkach niemiecką 4. Dyw. Pancerną. Wycofawszy się spod Mokrej, walczył 2 IX t.r. pod miejscowością Ostrowy. Pozostając od 5 IX w odwodzie Grupy Operacyjnej «Piotrków», S. uczestniczył z pułkiem w odwrocie Armii «Łódź», walcząc m.in. 8 IX pod Cyrusową Wolą, a 13 IX biorąc udział w natarciu Grupy Operacyjnej kawalerii gen. Władysława Andersa na Mińsk Maz. Tego dnia (13 IX) dowódca Armii «Łódź» gen. Juliusz Rómmel odznaczył go Orderem Virtuti Militari V kl. Dn. 14 IX pod Wólką Mlądzką został S. ciężko ranny; ewakuowany do szpitala w Warszawie, zbiegł stamtąd już w czasie okupacji niemieckiej w listopadzie 1939. Zamieszkał w Aninie, gdzie z ramienia Rady Głównej Opiekuńczej zatrudnił się jako kierownik miejscowego domu dziecka.
Już w listopadzie 1939 pod pseud. Rewera podjął S. działalność konspiracyjną w strukturach Służby Zwycięstwu Polski/ZWZ/AK. W marcu 1940 pod przybranym nazwiskiem został aresztowany przez Gestapo i uwięziony w Warszawie na Pawiaku; nierozpoznany w trakcie przesłuchań, po kilku tygodniach został zwolniony. W kwietniu 1943 objął stanowisko terenowego inspektora Podokręgu Wschodniego Obszaru Warszawskiego AK (krypt. Białowieża); podlegały mu obwody Mińsk Maz., Radzymin i Garwolin. Po reorganizacji Podokręgu wiosną 1944 objął obwody Ostrów Maz., Węgrów i Radzymin. W AK uzyskał stopień pułkownika. W ramach planu powstania powszechnego i odtwarzania sił zbrojnych na terenie Obszaru, był przewidziany na dowódcę 8. DP AK. Dn. 27 VII t.r. przebywał w obwodzie Radzymin; w czasie Akcji «Burza» 30 VII dowodził zgrupowaniem oddziałów AK, które opanowały Tłuszcz, a następnie jego rejon w promieniu ok. 15 km. Kierował obroną Tłuszcza przed Niemcami, ale 3 VIII nakazał go opuścić, udać się w stronę kompleksów leśnych przy szosie Wyszków–Łochów i rozpocząć działania partyzanckie. Z terenów tych, zajętych przez Armię Czerwoną, wysyłał meldunki do Komendy Głównej AK i do Naczelnego Wodza w Londynie. W listopadzie został aresztowany przez kpt. Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (UBP) Józefa Światłę; był więziony i przesłuchiwany przez NKWD w Otwocku. Ze względu na symptomy choroby zakaźnej został umieszczony w szpitalu, z którego przy pomocy personelu zbiegł. Pod koniec marca 1945 odnalazł rodzinę pod Hrubieszowem. Nadal się ukrywał – w Radomsku, potem w Krakowie.
Po ogłoszeniu 2 VIII 1945 amnestii S. zgłosił się 29 IX t.r. w Krakowie w Komisji Likwidacyjnej b. AK (zweryfikowano mu wówczas stopień pułkownika), a następnie ujawnił się wobec UBP. Przeniesiony do rezerwy przez Rejonową Komendę Uzupełnień WP, był w l. 1945–6 zatrudniony w firmie opałowej i materiałów budowlanych w Krakowie. W l. 1946–7 zagospodarowywał majątki poniemieckie, pracując w Zarządzie Okręgowym Państw. Nieruchomości Ziemskich jako dyrektor okręgu w Giżycku. Potem wrócił do Krakowa, gdzie pracował jako urzędnik w Centrali Zbytu Węgla (do r. 1950), a następnie był zatrudniony na Akad. Górn.-Hutniczej. W l. czterdziestych był inwigilowany i szykanowany przez UBP. Po kilkuletnich staraniach otrzymał w l. sześćdziesiątych pracę trenera w Krakowskim Klubie Jazdy Konnej; był też działaczem w Polskim Związku Jeździeckim. W r. 1962 przeszedł na emeryturę. Uzyskany w AK awans do stopnia pułkownika zatwierdziło MON w r. 1966; za Order Virtuti Militari przyznano mu 1 VII 1967 dodatek do renty. Zmarł 9 III 1974 w Krakowie, został pochowany w kwaterze wojskowej na cmentarzu Rakowickim. Był także odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie) i Złotym Krzyżem Zasługi.
W małżeństwie zawartym 29 VI 1929 z Heleną Dąbrowską miał S. syna Leszka (1930–2007), harcerza Szarych Szeregów, żołnierza powstania warszawskiego 1944 r., po wojnie chemika, profesora Akad. Górn.-Hutniczej i Inst. Chemii Fizycznej PAN w Krakowie, szermierza, uczestnika igrzysk olimpijskich w Helsinkach w r. 1952, oraz córkę Ewę (ur. 1936).
Tuszyński B., Polscy olimpijczycy XX wieku (1924–2002), Wr. 2004 II 129–30 (błędna data ur.); Tuszyński B., Kurzyński H., Leksykon olimpijczyków polskich 1924–2006, W. [b.r.w.] s. 244 (błędna data ur.); Wryk R., Sport olimpijski w Polsce 1919–1939. Biogramy olimpijczyków, P. 2006 (jako Rostwo-Suski); – Głowacki L., Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej, W. 1969; Gozdawa-Gołębiowski J., Obszar Warszawski Armii Krajowej, L. 1992 (fot.); Hlawaty A., Dzieje 6. Pułku Ułanów Kaniowskich, Londyn 1973 s. 61, 68, 77, 79 (jako de Rostwo-Suski); Izydor M., Bój pod Mokrą, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1979 nr 3; Mitkiewicz L., Kawaleria Samodzielna Rzeczypospolitej Polskiej w wojnie 1939 roku, Londyn 1964; Niemiec R., Z planszy do instytutu, „Tempo” 1992 nr 191 s. 7; Paluch M., Działania bojowe Wołyńskiej Brygady Kawalerii w pierwszej fazie kampanii wrześniowej 1939 roku, Tor. 2006; Polakiewicz S., Igrzyska VIII-mej Olimpiady Paryż 1924 oraz dzieje olimpizmu w zarysie, Lw. 1926 s. 368–9, 372–4; Porwit M., Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, W. 1969–78 I–III; Pruski W., Dzieje konkursów hippicznych w Polsce, W. 1981 s. 53, 70, 73–5, 91–2; Rómmel J., Za honor i ojczyznę, W. 1958; Słoniewski M., Suski Kazimierz (1891–1974), „Wych. Fizyczne i Sport” 1986 nr 2 s. 109–10; Wilczkowski A., Anatomia boju: Wołyńska Brygada Kawalerii pod Mokrą 1–2 września 1939, Ł. 1992; Wróblewski J., Armia «Łódź» 1939, W. 1975; Zawilski J., Bitwy polskiego września, W. 1972 (fot.); – AK w dokumentach, III, VI; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939, Kr. 2003 (jako Suski de Rostwo); ciż, Rocznik oficerski 1939, Kr. 2006 (jako Suski de Rostwo); – „Dzien. Pol.” 1974 nr 61 (nekrolog, jako Rostwo-Suski); – CAW: Akta personalne S-ego, sygn. 2537, 2572, 2573, 2275/5/53; – Mater. Red. PSB: Rostwo-Suski L., Kazimierz de Rostwo-Suski (mszp.).
Ryszard Wryk