Łubieńska z Bojanowskich, 2. v. Wodpol Konstancja, krypt. Konstancja, Konstancja Ł., Konstancja Ł.......a, Ł........., Ł......a, K. Ł.......a (1798–1867), literatka i publicystka. Ur. w Krzekotowicach (pow. Gostyń Wlkp.) 14 II 1798 (większość źródeł podaje błędnie: ok. 1802). Była jedną z pięciorga dzieci Bogusława Bojanowskiego, szambelana, podkomorzego Stanisława Augusta, sędziego pokoju pow. krobskiego, i Magdaleny Kęszyckiej. Ł. kształciła się na pensji w Dreźnie. Dn. 17 II 1819 wzięła ślub z Józefem Kazimierzem Piotrem Łubieńskim (ur. 1792), kapitanem Wojska Polskiego w r. 1830, kawalerem Orderu Virtuti Militari.
Ł. miała opinię sawantki i intelektualistki, rysowała, improwizowała wiersze i posiadała duże ambicje literackie (przy nikłym talencie); nazywana była «polską panią de Staël». W sierpniu 1831 przybył do Śmiełowa, gdzie Ł. bawiła u swej siostry Antoniny z Bojanowskich Gorzeńskiej, A. Mickiewicz. Konspirował się tam jako nauczyciel dzieci Gorzeńskich. Wtedy nawiązały się bliskie stosunki między poetą a Ł-ą, która została jego przyjaciółką i kochanką. Jak można wnioskować z zachowanej korespondencji, Ł. była bardziej zaangażowana w tym związku. W marcu 1832, gdy Mickiewicz wyjechał z Wielkopolski, jego stosunek do Ł-iej uległ ochłodzeniu. Ł. wielokrotnie w l. 1832–4 starała się nawiązać ponownie bliskie kontakty z Mickiewiczem. Zastanawiała się nawet nad rozwodem. Starała się pomagać poecie materialnie. Mickiewicz zdecydowanie jednak unikał jej wówczas. Dopiero w późniejszych latach Ł. kilkakrotnie spotykała się z Mickiewiczem za granicą. Nawiązała się też zerwana korespondencja i przyjaźń, która, mimo wygaśnięcia romansu, trwała aż do śmierci poety. Romans ten obrósł legendą. Wobec tego, że większa część korespondencji i papierów Ł-iej zaginęła lub została świadomie zniszczona, trudno szczegółowo i wiarogodnie przedstawić dzieje tej znajomości.
Nie jest wykluczone, że Ł. pod wpływem Mickiewicza zaczęła publikować swoje utwory literackie. W r. 1840, wraz z Klementyną Grabowską, była współzałożycielką „Dziennika Domowego”. W r. 1841 wydała w Warszawie Bajki dla dzieci, a w r. 1842 w Poznaniu Niedowiarka, powieść moralną; w tę książkę o treści religijnej i patriotycznej wplecione zostały liczne wiersze pisane pod wyraźnym wpływem „Dziadów”, „Ody do młodości” i innych utworów Mickiewicza. Niedowiarek – ostro oceniony przez krytykę – był oparty na dziejach miłości Konstancji do poety; Ł. występowała pod postacią pani C. i Klary. Jak wynika z korespondencji z Mickiewiczem, Ł. próbowała także pisać dramaty, które jednakże zaginęły. Z innych utworów należy wymienić: pełen egzaltacji religijno-patriotycznej Upominek moim współziomkom na zbliżający się rok 1854 (P. 1853, wyd. bezimiennie, sformułowała tutaj Ł. swe demokratyczne poglądy społeczne, zaważył na nich Mickiewicz i A. Towiański), Odpowiedź na recenzją JMci ks. Koźmiana, przedstawiającą z dzieł poetycznych charakter śp. Adama Mickiewicza i Zygmunta Krasińskiego pod wyrazami „dwa bałwochwalstwa – dwa ideały” (P. 1862), w której broniła poezji Mickiewicza; ponadto artykuły: Odpowiedź na artykuł „Kobieta” umieszczony w nr 33 Orędownika przez Bronisława Trentowskiego („Przyjaciel Ludu” 1842 nr 29), Od czego zacząć? („Dzien. Domowy” 1843 nr 16), Dzisiejsze stanowisko kobiety i potrzeba jego reformy (tamże 1844 nr 20–1). Przetłumaczyła też z języka niemieckiego „Przewodnik dla nauczycieli w domach ochrony małych dzieci” L. Chimaniego (W. 1841). W swych utworach głosiła potrzebę emancypacji kobiet.
Poza pisarstwem Ł. zajmowała się działalnością społeczną i polityczną. Po pobycie w Poznaniu, gdzie przebywała dla kształcenia swych dzieci, osiadła w r. 1842 w Marcelinie pod Poznaniem. Założyła tam przytułek dla sierot. W r. 1843 (wg innych źródeł, w l. 1845–6) Ł. starała się o zgodę władz na wydawanie „Tygodnika Naukowego”. Zezwolenia nie uzyskała dlatego, że pozostawała w kontakcie z kołami emigracyjnymi w Paryżu. Ł. zbierała w Wielkopolsce składki na emigrantów i przesyłała je do Paryża na ręce Adama Czartoryskiego. Od r. 1841 pozostawała pod nadzorem policji pruskiej, która podejrzewała ją o stałe przewożenie korespondencji politycznej z kraju za granicę. Dn. 23 XI 1844, gdy wracała z Paryża, skonfiskowano w Erfurcie jej papiery, a 27 I 1846 dokonano rewizji w jej pokoju w Berlinie. W mieście tym znalazła się podczas podróży do Paryża, gdzie zawoziła na pensję swą córkę Marię, chrześniaczkę A. Mickiewicza. W czasie tego pobytu we Francji (trwał do 19 IX 1847) znalazła się pod wpływem towiańszczyzny. Wyjeżdżając z Paryża Ł. zabrała z sobą córkę Mickiewicza – Marię, która mieszkała u niej w Poznańskiem przeszło rok. Po upadku Wiosny Ludów w Wielkopolsce Ł. nosiła się z myślą o emigracji, aby za granicą założyć osadę dla uciekinierów z Polski. Pomysł ten nie doczekał się jednak realizacji.
W r. 1846 umarł mąż Ł-iej. W listopadzie 1847 Ł. wyszła ponownie za mąż za młodszego od niej o 13 lat guwernera jej dzieci Wandalina Wodpola (siostrzeńca J. M. Hoene-Wrońskiego). Małżeństwo to było uważane za mezalians i zakończyło się separacją. Ł. wydała w r. 1863 w Poznaniu niektóre „Listy śp. Adama Mickiewicza do pani Konstancji” z l. 1847–53, ale nie pozwoliła ich rozpowszechniać za swego życia. Zmarła 16 I 1867 w Poznaniu, pochowana została w Budziszewie (obecnie: Budziszewko, pow. Oborniki Wlkp.). Z Łubieńskim miała pięcioro dzieci: Walerię, zmarłą w drugim roku życia, Franciszka, poetę (zm. 1845), Bogusława (zob.), Stanisława i Marię, żonę Józefa Wierzbińskiego.
Postać Ł-iej wprowadził G. Bojanowski do swej powieści o Mickiewiczu pt. „Rękopis dla wnuków” (W. 1955).
Pastel nieznanego autora w Muz. A. Mickiewicza w W.; Fot. w posiadaniu Macieja Bojanowskiego; – Estreicher; Nowy Korbut (Romantyzm), VIII–IX; Bar, Słownik pseudonimów; Boniecki; Uruski; Żychliński, VII 145–6; Łubieński R., Ród Pomianów-Łubieńskich, W. 1912; – Kronika życia i twórczości Mickiewicza, Pod red. S. Pigonia, W. 1966 i n.; Wierciochowa-Wawrzykowska O., Emilia Sczaniecka, W. 1970; – Mickiewicz A., Dzieła, T. XVI: Listy, Cz. III, W. 1955 (wyd. jubileuszowe, listy nr 759, 786, 815–6, 831, 843, 845, 850, 881, 908, 929, 943, 971, 992, 994, 1023, 1031, 1041, 1044, 1057, 1066, 1078–9, 1101, 1111, 1124, 1130, 1136); Mickiewicz W., Moja matka, Kr. 1927 s. 51–7, 61–2, 64–7; tenże, Żywot Adama Mickiewicza…, P. 1892–5 II–IV; – Ziemiańska B., Kontakty Mickiewicza z Wielkopolską, (Praca magisterska, odpis w posiadaniu M. Bojanowskiego); – Odpisy i wyciągi z dokumentów udostępnione przez M. Bojanowskiego; Informacje M. Bojanowkiego oraz ks. Henryka Kujawy z Budziszewka; – Bibliogr. do Franciszka Łubieńskiego: Zbiór poetów polskich XIX w., Oprac. P. Hertz, W. 1962 III 40–3.
Irena Landau