Kotowski Konstanty h. Pomian (ok. 1610–1665), marszałek pow. mozyrskiego i porucznik wojska litewskiego. Wywodził się ze szlachty żmudzkiej dorabiającej się w XVII w. majątku dzięki karierom wojskowym członków rodziny. Gałąź, do której należał K., osiadła w XVII w. w powiatach starodubowskim i mozyrskim. K. był w czasie kampanii moskiewskiej 1654/5 r. porucznikiem chorągwi kozackiej Aleksandra Hilarego Połubińskiego, pisarza polnego lit. Po uformowaniu w lutym 1655 r. przez Połubińskiego królewskiej chorągwi husarskiej został samodzielnym dowódcą chorągwi kozackiej. Należała ona do pułku Krzysztofa Paca, chorążego lit., który w czasie opresji szwedzkiej latem 1655 r. odmówił wypełniania rozkazów hetmana Janusza Radziwiłła i wyruszył spod Wilna na Podlasie. Dn. 23 VIII 1655 r. K. przystąpił w Wierzbołowie (na granicy księstwa pruskiego) do konfederacji wojskowej, opowiadając się za Janem Kazimierzem. Janusz Radziwiłł zaliczał K-ego do swych najgorszych wrogów w wojsku lit. i polecał Bogusławowi Radziwiłłowi w liście z 26 VII z Kiejdan uwięzić go i wywieźć do Prus lub zabić. K. brał następnie udział w kampanii szwedzkiej w l. 1656–9, należał do wojsk hetmana w. lit. Pawła Sapiehy. Za zasługi wojenne otrzymał od króla godność marszałka pow. mozyrskiego. W lipcu 1659 r. przeszedł wraz z wojskiem prawego skrzydła pod komendę Połubińskiego i udał się wraz z nim w sierpniu t. r. do Kurlandii, brał tam udział w walkach zimą 1659/60 r. W styczniu 1660 r. wyruszył z dywizją Połubińskiego na Litwę przeciwko Chowańskiemu, przystąpił do konfederacji wojskowej. Po jej rozwiązaniu uczestniczył latem 1660 r. w ofensywie wojsk polskich i litewskich przeciwko armii Chowańskiego, a 11 IX 1661 r. wszedł do nowej konfederacji wojskowej armii lit. w Połudowiczach. Dn. 14 XI 1661 r. obrany został konsyliarzem konfederacji i objął stanowisko substytuta (wicemarszałka) konfederacji litewskiej. Dowodził silnym podjazdem wysłanym przez konfederatów, który rozbity został przez oddziały Chowańskiego 14 X 1661 r.
K. należał do największych przeciwników profrancuskiej polityki dworu. W początkach 1662 r. przebywał w Kupiszkach w pow. wiłkomierskim na kwaterach zimowych i stąd wspólnie z marszałkiem związku Kazimierzem Żeromskim zachęcał skonfederowane oddziały do nieposłuszeństwa wobec hetmanów. W marcu t. r. został posłem od związku na senatus consilium, na którym przedstawił senatorom żądania związkowych i przekazał 30 chorągwi nieprzyjacielskich zdobytych przez konfederatów pod Wysokim. Uczestniczył następnie w zjeździe przedstawicieli związków wojska kor. i lit. w Końskowoli. Zjazd postanowił 23 IV 1662 r. utrzymać konfederacje wojskowe.
W lecie t. r. K. wpadł na trop kontaktów Żeromskiego z hetmanem polnym i podskarbim w. lit. Wincentym Gosiewskim, który zmierzał z polecenia króla do rozbicia związku. K. podejrzewał odtąd marszałka związkowego o zdradę i dzielił się swoimi podejrzeniami z marszałkiem związku kor. Janem Samuelem Świderskim. Następnie K. zorganizował spisek przeciwko Gosiewskiemu i Żeromskiemu i zwołał na dzień 20 XI 1662 r. sesję związku do Wołpy w pow. wołkowyskim. W następnym dniu zwołał koło generalne, na którym oskarżył Gosiewskiego i Żeromskiego o dążenie do rozbicia związku z pomocą Kozaków lub Tatarów krymskich i o tajne rokowania z carem. Jako dowód przedstawił przejęte listy Gosiewskiego do kanclerza Krzysztofa Paca, pisane częściowo pismem zaszyfrowanym, niezrozumiale dla ogółu zebranych. Koło generalne postanowiło uwięzić obu oskarżonych, aby wytłumaczyli się ze swej działalności. K. nie dał jednak za wygraną i przeprowadził nową ostrzejszą uchwałę związkowych, skazującą Gosiewskiego na śmierć za rzekomą zdradę Rzpltej. Dn. 25 XI wysłał K. oddział w sile 500 koni, dowodzony przez poruczników Bohdana Chlewińskiego i Jana Nowoszyńskiego, z rozkazem uwięzienia przebywających w Wilnie Gosiewskiego i Żeromskiego oraz zgładzenia ich ze świata. Porucznicy wykonali polecenie, oddział Nowoszyńskiego aresztował Żeromskiego, doprowadził go poranionego do folwarku Dubny pod Wołpą i tam rozsiekał szablami. Następnie uprowadził Gosiewskiego i rozstrzelał go 29 XI pod miasteczkiem Ostrynią na drodze do Wołpy. Oba zabójstwa odbiły się głośnym echem w Polsce i osłabiły popularność związku wśród szlachty, mimo szerokiej akcji wyjaśniającej rozwiniętej przez K-ego. Wydał on 2 XII w obozie pod Olitą «manifestację» wyjaśniającą tło konfliktu i cele związku, wysyłał listy do senatorów i dygnitarzy, spotkał się jednak z ogólnym potępieniem. Sesja związkowa zwołana na dzień 18 XII do Olity wykazała słabość związku. Spory wewnętrzne wykorzystał Michał Kazimierz Pac, oboźny lit., który rozbił związek, a następnie schwytał w Szadowie w kwietniu 1663 r. przywódców związkowych i uwięził ich w lochach zamku kiejdańskiego. Zabójcy Gosiewskiego wyjęci zostali spod ogólnej amnestii wydanej w czasie rozwiązywania związku. Przebywali w Kiejdanach, badani byli w grodzie upitskim lub rosieńskim, przy czym usiłowano udowodnić im, nie bez powodzenia, że działali w porozumieniu z Austrią. K-emu zarzucano, że zobowiązał się na zjeździe w Końskowoli popierać interesy kandydata Austrii księcia neuburskiego. Michał Pac woził ze sobą jeńców wiosną 1663 r., gdyż obawiał się, że załogi zamków litewskich mogą wypuścić uwięzionych. U schyłku maja K. został osadzony w lochach tykocińskich, a następnie odesłany do Malborka. Na sejmie warszawskim 31 XII 1664 r. został wyrokiem sądu sejmowego skazany na śmierć przez ścięcie i poćwiartowanie. Wyrok wykonano jeszcze w czasie trwania sejmu w Warszawie na placu przed ratuszem 3 I 1665 r. przy ogólnym żalu, bo K. był starym, dobrym żołnierzem. K. pozostawił prawdopodobnie dwóch synów: Floriana Leona, marszałka mozyrskiego, i Hieronima Konstantego, podkomorzego mozyrskiego.
PSB, (Gosiewski Wincenty); Słow. Geogr., VI 759; Boniecki; Uruski; – Codello A., Konfederacja wojskowa na Litwie w l. 1659–1663, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1960 VI cz. 1 s. 39 n.; tenże, Pacowie wobec opozycji Jerzego Lubomirskiego, (1660–1667), „Przegl. Hist.” T. 49: 1958 s. 29 i n.; tenże, Wydarzenia wojenne na Żmudzi i w Kurlandii 1656–1660, „Przegl. Hist.” T. 57: 1966 s. 49–69; Jasnowski J., Aleksander Hilary Połubiński, „Przegl. Hist.-Wojsk.” (W.) T. 10: 1938 z. 2 s. 163–93; Kersten A., Z badań nad konfederacją tyszowiecką, „Roczn. Lub.” T. 1: 1958 s. 101; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 I 115–6, 125, 127–8, 132–4, 138, 146, 262, 270, 271; tenże, Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, Lw.–W.–Kr. 1923 II; Kraszewska-Skarbek S., Sprawa śmierci Wincentego Gosiewskiego, w: Księga Pamiątkowa Koła Historyków słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego, Wil. 1933 s. 82–94; Podhorodecki L., Kampania polsko-szwedzka 1659 roku w Prusach i Kurlandii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1958 IV 237; Wimmer J., Wojsko pol. w drugiej połowie XVII wieku, W. 1965; – Kochowski W., Annalium Poloniae Climacter tertius, Cracoviae 1698 (tłumaczenie polskie: Historia panowania Jana Kazimierza, Wyd. E. Raczyński, P. 1859 II 161, 177–8, III 2); Medeksza S. F., Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654–1668, Kr. 1875, Script. Rer. Pol., III; Michałowski J., Księga pamiętnicza, Kr. 1864 s. 766; Pasek J., Pamiętniki, Wr.–W.–Kr. 1968 s. 320; Poczobut Odlanicki J. W., Pamiętnik, W. 1877; Sąd na zabójców hetmana Gosiewskiego, „Przyjaciel Ludu” (Leszno) 1843 nr 22; Węsławski S., Victor et victus Vincentius Corvinus Gosievski, Wil. 1691 s. 328–33; Wierzbowski S., Konnotata wypadków, Wyd. J. K. Załuski, Lipsk 1858 s. 116; – B. Czart.: rkp. 1655 s. 145, rkp. 2247 nr 12 s. 85–6 (regest chorągwi, które wyszły z IMP Chorążym WXL. w r. 1655).
Tadeusz Wasilewski