Sienicki Krzysztof Kazimierz h. Bończa (1671–1711), miecznik lit., generał artylerii lit. Był trzecim synem Wespazjana (zob.) i Aleksandry ze Stankarów, bratem stryjecznym Ludwika (zob.).
Dn. 16 II 1689 S. wraz z bratem Samuelem immatrykulował się na uniwersytecie królewieckim, a od 2 IV 1692 kontynuował studia na wydz. prawa uniwersytetu w Lejdzie. Do Rzpltej wrócił na początku 1695 r. Po elekcji Augusta II w r. 1697 S. znajdował się w otoczeniu nowego króla «i przez applikacją i statek począł być w faworach» (K. Zawisza); został dworzaninem królewskim, a w sierpniu 1698 komisarzem do spraw wojska saskiego mającego stacjonować w tzw. dobrach neuburskich. Na przełomie l. 1698 i 1699 sprawował swoją funkcję komisarską w Słucku. W czasie sejmu pacyfikacyjnego 1699 r. był w Warszawie, lecz chyba nie jako poseł. Dn. 24 V 1700 otrzymał urząd chorążego nowogródzkiego siewierskiego. Zapewne wziął udział w bitwie pod Olkienikami 18 XI 1700 pod komendą płk. generalnego W. Ks. Lit. Michała Wiśniowieckiego, z którym do końca swej kariery był blisko związany. Za zasługi otrzymał w styczniu 1701 star. dudzkie po zamordowanym po bitwie olkienickiej Michale Sapieże. W lipcu 1701 król August II wysłał go do Wilna na zjazd stanów lit. Jesienią t.r. uczestniczył w zjeździe grodzieńskim republikantów lit., w czasie którego prowadzone były rokowania z Sapiehami o warunki pacyfikacji Litwy. Ostatecznie podpisał akt pacyfikacyjny jako mediator na sejmie warszawskim 16 I 1702. Zapewne w czasie długiego wiosennego pobytu w Warszawie przeszedł z kalwinizmu na katolicyzm (przyjął wówczas imię Kazimierz) i otrzymał od króla w administrację niezwykle dochodową ekonomię mohylewską.
We wrześniu 1702 S. uczestniczył w oblężeniu przez wojska rosyjskie i litewskie bronionego przez sapieżyńców Starego Bychowa. Przejął wówczas faktycznie dowództwo nad prowadzonymi przez star. mozyrskiego Michała Chaleckiego pracami oblężniczymi. Po kapitulacji twierdzy 10 X t.r., został komendantem nowego garnizonu jako gubernator Bychowa. Nominacja ta została potwierdzona przez zjazd stanów lit. w Różanej 7 XII t.r., wyznaczono go też na administratora całego hrabstwa bychowskiego, z wyjątkiem samego miasta. Na przełomie l. 1702 i 1703 towarzyszył zapewne Wiśniowieckiemu w walkach z wojskami szwedzkimi w Koronie. Dn. 6 II 1703 mianowany został generałem majorem wojsk lit. i dowódcą regimentu pieszego. Pozostawał wówczas u boku Augusta II w Malborku, skąd został przez króla wysłany na marcowy zjazd stanów lit. w Wilnie, gdzie odegrał istotną rolę w zawiązaniu 8 III t.r. konfederacji lit. w obronie króla. Dn. 10 V t.r. August II mianował S-ego miecznikiem lit. Jako poseł z Inflant był S. na sejmie lubelskim w t.r. i wybrano go do komisji skarbowej lit. i do rady do boku króla. Mianowany hetmanem w. lit. Wiśniowiecki powierzył mu dowództwo swego pułku dragonii, do której S. włączył własną chorągiew (przekazaną mu 30 IV t.r. po Kazimierzu Kmicicu).
W r. 1704 S. wziął udział w walnym zjeździe stronników Augusta II pod Sandomierzem i został konsyliarzem i sędzią konfederackim zawiązanej tam 28 VII t.r. konfederacji. Latem t.r. wraz z oddziałem Wiśniowieckiego uczestniczył w walkach ze Szwedami na Żmudzi i w Kurlandii. Walczył w zakończonej klęską sił litewsko-rosyjskich bitwie pod Krzyżborkiem 5 VIII. Jesienią nękał zwolenników Stanisława Leszczyńskiego, którzy w sierpniu zawiązali popierającą go konfederację na Żmudzi i w pow. upickim. Zmusił konfederatów (z marszałkiem związku żmudzkiego Krzysztofem Zawiszą) do ucieczki do Prus Książęcych, zdobył oryginalny akt konfederacji z podpisami jej twórców. Wziął udział w zwycięskiej bitwie stoczonej przez siły Wiśniowieckiego z oddziałami stronników szwedzkich pod dowództwem Krzysztofa Zawiszy pod Szkudami 1 XI. Za te zasługi wojenne otrzymał od Augusta II, za protekcją Wiśniowieckiego, star. czeczerskie. Na początku czerwca 1705 uczestniczył w Brześciu Lit. w zakończonej niepowodzeniem próbie pogodzenia hetmanów lit. Wiśniowieckiego i Grzegorza Ogińskiego. Towarzyszył następnie Wiśniowieckiemu w bezowocnych działaniach militarnych w celu zdobycia Warszawy. W końcu sierpnia t.r. w Tykocinie uczestniczył w naradzie dowódców wojsk kor. i lit., a w październiku t.r. w spotkaniu w Knyszynie z carem Piotrem I i w przeglądzie sił sprzymierzonych pod Tykocinem. Podpisał też manifest przeciw koronacji Stanisława Leszczyńskiego. Dn. 26 X 1705 siły Wiśniowieckiego i S-ego, wsparte przez A. Mienszykowa i Sasów, uderzyły na Pragę, rozbiły oddziały szwedzkie wspierane przez Sapiehów i Potockich, lecz próba zajęcia przez S-ego mostu na Wiśle nie powiodła się i musiał wycofać się pod Nur. Jako deputowany z Inflant uczestniczył w posiedzeniach rady konfederacji sandomierskiej w Grodnie (od 23 XI do 16 XII 1705), protestując przeciw wyniszczeniu Litwy przez wojska rosyjskie.
S. miał prócz administracji Bychowa i ekonomii mohylewskiej zarząd nad ekonomią szawelską, star. czeczerskie, lipniskie i gieranońskie, Hory-Horki, Święte Jeziora i Połukowicze na Litwie. W Połukowiczach zbudował wspaniały dwór i otoczony rzeszą sług żył po wielkopańsku, «pogardzał uboższymi, wbił się w pychę» (K. Zawisza). Zdobył sobie złą sławę wśród ludności niesłychaną zachłannością, grabieżami i butą. Jego ofiarami były zwłaszcza bogate miasta – Mohylew i Słuck. W r. 1704 siłą wymusił na Mohylewie zapłacenie mu 5 tys. talarów, a w r. 1705 z rozkazu Wiśniowieckiego podszedł pod Słuck, domagając się od niego dużego okupu na opłacenie wojska. Gdy miasto odmówiło, oblegał je przez sześć tygodni i 7 VII zmusił do zawarcia ugody oraz wypłacenia 40 tys. tynfów odszkodowania. Podobno w r. 1703 Potocki scedował S-emu Lucyń oraz Hewermujżę i Ozupinę w woj. inflanckim. Jesienią 1705 otrzymał S. od Augusta II dzierżawy Rekta i Kulczyce (pow. rzeczycki).
Podczas wielkiej ofensywy szwedzkiej na początku 1706 r., 13 lub 14 II oddział S-ego stacjonujący pod Olitą został rozbity przez siły szwedzkie i zwolenników Leszczyńskiego, 1 III t.r. podjazd złożony z sił litewsko-rosyjskich, dowodzony m.in. przez S-ego, poniósł porażkę pod Olkienikami w starciu ze Szwedami. Wiosną t.r. S. obserwował z Bychowa ruchy wojsk rosyjskich i kozackich hetmana Iwana Mazepy, podejrzewając, że Rosjanie chcą zawładnąć twierdzami w Bychowie i Mohylewie. Nie pozwolił wprowadzić do swojej twierdzy załogi kozackiej, nie dał się przekonać nawet carowi Piotrowi I, z którym spotkał się w końcu czerwca w łodzi na Dnieprze. Rosnące znaczenie polityczne S-ego znalazło wyraz m.in. w wysunięciu przez podkanclerzego Stanisława Szczukę jego kandydatury do marszałkostwa nadwornego lit. w czerwcu t.r. Ostatecznie otrzymał we wrześniu 1706 urząd generała artylerii lit., rotmistrzostwo chorągwi pancernej po Mikołaju Druckim Lubeckim i regimentarstwo dyw. białoruskiej. Jesienią uczestniczył w potyczkach z siłami szwedzkimi na pograniczu litewsko-kurlandzkim, aż do zawieszenia broni zawartego na wieść o wymuszonej abdykacji Augusta II i traktacie altransztadzkim (24 IX 1706).
Abdykacja Augusta II i spory wewnątrz obozu dawnych republikantów skłoniły fakcję Wiśniowieckich do szukania porozumienia z królem Stanisławem Leszczyńskim, w czym podobno S. odegrał istotną rolę. Po kilku miesiącach pertraktacji wraz z Wiśniowieckimi i Kryszpinami otrzymał S. amnestię od Stanisława I (datowana 3 II 1707), który potwierdził mu generalstwo artylerii, ale odebrał miecznikostwo lit. W początkach 1707 r. przebywał S. w Prusach Książęcych, gdzie zawarł z Sapiehami ugodę o dzierżawę dóbr Hory-Horki, Łojów i Barkałobowo w zamian za 70 tys. talarów, a następnie udał się do Bychowa. Przejście dotychczasowych przywódców partii augustowskiej na stronę Leszczyńskiego początkowo utrzymywano w tajemnicy (J. Feldman uważał, iż S. zdradził Wiśniowieckiego i bez jego wiedzy porozumiał się z Sapiehami, którzy zaoferowali mu rękę córki Jerzego Stanisława Sapiehy w zamian za oderwanie wojsk od Wiśniowieckiego). Car Piotr I, podejrzewający Wiśniowieckiego o zamiar zdrady, chciał pozyskać S-ego dla pokrzyżowania tych planów. S. potraktował uprzejmie przybyłego w marcu 1707 wysłannika carskiego S. G. Naryszkina, zaprzeczył zarzutom, że zdradził Wiśniowieckiego i obiecał listownie Piotrowi I dotrzymać sojuszu z Rosją. Rosjanie jednak przejęli korespondencję S-ego z Sapiehami i car polecił gen. Baurowi podstępem lub siłą zawładnąć Bychowem oraz uwięzić S-ego.
Pod koniec kwietnia 1707 wybierał się S. do Wilna na rozpoczęcie Trybunału Lit., na którym był deputatem z pow. pińskiego. Na wieść o pochodzie ze Smoleńska konwoju rosyjskiego z 30 tys. rb. (600 tys. złp.) przeznaczonymi dla G. Ogińskiego na opłacenie wojska lit. i przekupienie stronników Wiśniowieckich, postanowił zabrać te pieniądze i przesłać je Wiśniowieckiemu. Wysłany przez S-ego oddział napadł pod Naczą na ów konwój, wyciął eskortę, zrabował kasę carską i dołączył do S-ego pod Borysowem. Tu na przeprawie przez Berezynę uderzyły na S-ego siły rosyjskie brygadiera A. Wołkońskiego. S. zmuszony został do odwrotu, pod Bobrem 4 V ponownie zaatakowali go Rosjanie, rozbili i odebrali część pieniędzy. S. wycofał się do Bychowa, gdzie dysponował trzema pułkami wojska, opłaconymi z reszty pieniędzy. Rychło oblężony został przez znaczne siły rosyjskie pod dowództwem gen. Baura i dołączone do nich wkrótce oddziały G. Ogińskiego. S. liczył na odsiecz Sapiehów i Wiśniowieckiego. Ten ostatni jednak nie chciał jeszcze otwarcie zrywać z Rosją, nie rozporządzał też dostatecznymi siłami. G. Ogiński skłonił załogę do honorowej kapitulacji 25 VI t.r. Układ ten gwarantował S-emu wolność i nienaruszalność dóbr; mógł odejść z załogą wolno, lecz zobowiązywał się nie uczestniczyć już w wojnie z carem. Warunki kapitulacji nie zostały jednak przez Rosjan dotrzymane, S-ego aresztowano (wraz z bratem stryjecznym Ludwikiem) i wysłano do Azowa. Po drodze w Woroneżu zawrócono ich do Moskwy, gdzie obwożono w kajdanach po mieście i osadzono w monasterze Preobrażeńskim. Żądano od S-ego zwrotu zagarniętej kasy carskiej (wg warunków kapitulacji sprawa wzajemnych pretensji finansowych miała nie być poruszana) i zmuszono do podpisania weksla na 50 tys. jefimek z jego majątku zdeponowanego w Królewcu. Podobno S. otrzymał też propozycję przyjęcia służby w wojsku rosyjskim, lecz nie zgodził się na to. W Moskwie znajdował się jeszcze w lutym 1710. Wciąż starał się o uwolnienie, prosząc listownie o pomoc senatorów kor. i lit. Po przejęciu tej korespondencji przez Rosjan zesłano go, wraz z bratem Ludwikiem, do Tobolska, skąd tamtejszy gubernator pozwolił im udać się do Samarowskiego Jamu, pod dozór miejscowego urzędnika G. A. Kalamina. Sieniccy przebywali tam pół roku ucząc jego dzieci, ale na rozkaz cara (wypełniającego podobno prośbę posła Rzpltej) zostali skierowani do Jakucka. W trakcie podróży, chory na szkorbut, S. zmarł w r. 1711 na rzece Ob między miejscowościami Surgut i Narym; został pochowany w tej okolicy.
S. rodziny najpewniej nie założył. Jego spadkobiercami byli brat stryjeczny Ludwik i Zofia, żona Mikołaja Krasińskiego. Procesowali się oni przez wiele lat z Janem Lendorfem, któremu S. w r. 1707 zastawił część swych ruchomości na sumę 83 tys. złp.
Niesiecki; Urzędnicy, XI; – Bartoszewicz J., Kazimierz Krzysztof Sienicki, „Księga Świata” R. 6: 1857 cz. 2 s. 125–30; Feldman J., Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704–1709, Kr. 1925; H. W., Bracia Sieniccy, „Tyg. Ilustr.” 1902 nr 28–30, s. 546–67, 569–71, 592–4; Kamiński A., Konfederacja sandomierska wobec Rosji w okresie poaltransztadzkim, Wr. 1969; Poraziński J., Sejm lubelski w 1703 r. i jego miejsce w konfliktach wewnętrznych na początku XVIII wieku, Tor. 1988 s. 129; Rachuba A., Polityka nominacyjna Stanisława Leszczyńskiego na Litwie w latach 1705–1709, „Przegl. Hist.” T. 83: 1992 z. 4 s. 622–3; Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej, W. 1956; Zawadzki W., Krzysztof Marsellius i jego pamiętnik, „Roczn. Warsz.” T. 13: 1975; – Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae 1575–1875, Hagae-Comitum 1875; Conclusum najaśniejszego króla J. M. Augusta II […], Stanów Koronnych i WXL na Radzie Walnej […] w Grodnie dnia 16 grudnia 1705; Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701–1702, Wyd. P. Smolarek, W. 1962; Konfederacja generalna stanów koronnych i Wielkiego Księstwa Litewskiego na zjeździe walnym pod Sandomierzem; Die Matrikel der Albertus-Universitaet zu Koenigsberg in Preussen, Leipzig 1908 (16 II 1689); Pis’ma i bumagi imperatora Petra Velikago, Pet. 1893–1912 III–VI; Pol’noje sobranije russkich letopisej, Moskva 1980 XXXV; Sbornik Imperatorskago russkago istoričeskago obščestva, Pet. 1884 XXXIX; Severnaja vojna. Dokumenty 1705–1708 gg., Wyd. D. F. Maslovskij, Pet. 1892, prócz indeksu, s. 172–7, 190–94; Sienicki L., Dokument osobliwego miłosierdzia boskiego…, Wil. 1754 s. 2–9; Trubnicki A., Chronika belorusskago goroda Mogileva, Mogilev 1882 s. 37–8, 40–41, 46–7, 50; Vol. leg., VI 102; Zawisza K., Pamiętnik, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1862 s. 125, 240, 254–6; – AGAD: Arch. Publ. Potockich, rkp. 55 t. 2 s. 284–286, rkp. 56 s. 350–356, 405, rkp. 163a t. 21 s. 325–327, 457–459, 493–495, 531–535, 677–683, 705–707, 711–713, 731–733, 779n, 903–919, Arch. Radziwiłłów, Dz. II 2052, Dz. IV teka 19 koperta 239, Dz. V nr 5359 (list z 8 X 1704), 6465 (list z 3 X 1704), 14282 (listy S-ego), 14288 (list z 13 X, 30 XII 1688), 15956 (list z 4 II 1707), 17503 (list z 20 XI 1704), 17657 (listy z 14 III, 3, 13 VI, 14 IX, 9, 20 X 1705, 6, 8, 23 VI 1706), Dz. VI–II 51a, Arch. Roskie, militaria, CLXXII 2/10; B. Czart.: rkp. 197 nr 35, rkp. 198 nr 76, rkp. 1167 s. 171–187, rkp. 2115 s. 149n, rkp. 3059 s. 320n; B. Narod.: BOZ 911 (pod 21 III 1695, 4 XI, 4, 18 XII 1698, 13 VIII 1699); B. Ossol.: rkp. 2023 s. 180–185; B. PAN w Kr.: rkp. 5766; B. Uniw. Warsz.: rkp. 1178 s. 160, 177, 183, 200; Lietuvos Mokslų Akademijos Centrinė biblioteka w Wil.: F. 17–43, 44, F. 57 k. 75, F. 177 passim; L’vivs’ka Naukova Biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: Fond Ossol. 262 k. 20v.; Ross. Gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: Fond 389 (Metryka Lit.), Nr 150 s. 115, 308–309, Nr 159 k. 54v.–55, Nr 533 k. 11 lv.–112, 114.
Andrzej Rachuba