Pawlikowski Leander (1816 – zm. po 1864), spiskowiec, współzałożyciel Młodej Sarmacji. Ur. 27 II we wsi Kołpiec koło Stebnika w pow. samborskim, był synem Wojciecha, zarządcy dóbr, i Barbary z Wiśniewskich, bratem Dionizego (ur. ok. 1821), spiskowca, członka Stowarzyszenia Ludu Polskiego. P. uczęszczał do szkół w Lubaczowie i Lwowie, gdzie ukończył gimnazjum dominikanów. Następnie studiował filozofię i prawo na Uniw. Lwow. W r. 1833 wciągnięty do węglarstwa, członek porębu lwowskiego i dykasterii, od r. 1835 był członkiem lwowskiego Zboru Obwodowego Stowarzyszenia Ludu Polskiego. Działał również w Komitecie Akademickim. Aresztowany był na krótko w r. 1837. Należał do współzałożycieli Młodej Sarmacji i 1 IX 1837 u Ryszarda Hermana w Kulparkowie brał udział w opracowaniu jej ustaw. W rokowaniach z Robertem Chmielowskim zabiegał o zachowanie niezależności Młodej Sarmacji od Tow. Demokratycznego Polskiego. Natomiast upoważnił Eugeniusza Chrząstowskiego do pertraktacji z Konfederacją Powszechną Narodu Polskiego (KPNP), ale do fuzji nie doszło, gdyż KPNP żądała, by Młoda Sarmacja przejęła niektóre punkty jej programu do swego statutu, czemu sprzeciwił się P. Współpracował również ze Związkiem Wojskowym por. T. Dmitrasinovicha w Przemyślu. Wchodził w skład tzw. Rady Nadkarpackiej, kierownictwa Młodej Sarmacji, wraz z Chrząstowskim i Hermanem. Po wyjeździe Hermana do Stanisławowa, a Chrząstowskiego w Tarnowskie działał we Lwowie sam do wiosny 1839. Wszedł wtedy w skład tzw. Urzędu Ziemskiego, najwyższej władzy Sprzysiężenia Demokratów Polskich. Współpracował wówczas z Tow. Sióstr, które aktywizowało kobiety w ruchu patriotycznym i wygłaszał liczne odczyty. Jako student był dependentem u adwokata Antoniego Pękowskiego, po ukończeniu prawa (1838) odbył w r. 1839 dwumiesięczną praktykę w sądzie karnym we Lwowie. W t. r. został rozkazem policji wydalony ze Lwowa, przekazał wówczas swe funkcje spiskowe Leonardowi Stawskiemu, formalnie pozostając członkiem Rady Nadkarpackiej. W Lubaczowie pomagał ojcu w zarządzaniu majątkiem Ludwika Pawłowskiego; w r. 1840 przeniósł się wraz z rodzicami do Woli Kryszałowej w pow. lubaczowskim. Tamże został aresztowany 17 VIII 1841 i po dłuższym śledztwie skazany na śmierć. Wyrok 28 I 1845 został zamieniony na osiem lat fortecy w Spielbergu, dokąd P. przybył 30 I 1845. Zwolniony 24 III 1848, wrócił do Galicji i brał aktywny udział przy wyborze Franciszka Smolki do sejmu z powiatu lubaczowskiego. Dn. 30 VIII 1848 podpisał adres do Smolki, popierający jego wystąpienie w sejmie, a Smolka przesyłał różne materiały na ręce P-ego. P. miał też jakiś udział w powstaniu styczniowym. Zmarł po r. 1864 w Medyce koło Przemyśla. Brak informacji o jego stosunkach rodzinnych.
Radimsky J., Wykaz polskich więźniów politycznych w Szpilbergu 1839–1848, „Sobótka” R. 6: 1951 s. 180; Tyrowicz M., Przewodnik po Muzeum Więźniów Polskich na Szpilbergu w Brnie, W. 1960; – Chołodecki J., Cmentarzyska i groby naszych bohaterów z lat 1794–1864 na terenie Wschodniej Małopolski, Lw. 1928 s. 39; Kalembka S., Towarzystwo Demokratyczne Polskie w l. 1832–1846, Tor. 1966; Kieniewicz S., Konspiracje galicyjskie, W. 1950; Krajewski J., Tajne związki polityczne w Galicji, Lw. 1903 s. 28, 62, 66, 76, 97, 99, 123, 125, 127, 132; Limanowski B., Historia demokracji polskiej, W. 1957; Łopuszański B., Stowarzyszenie Ludu Polskiego, Kr. 1975; Schnür-Pepłowski S., Z przeszłości Galicji, Lw. 1894 II 101, 106, 109, 118, 122; Tyrowicz M., Wizerunki sprzed stulecia, Kr. 1955; Widmann K., Franciszek Smolka, Lw. 1886 s. 67, 195, 278; – Bogdański H., Pamiętnik, Kr. 1971; Chołodecki J., Lista osób pochodzenia szlacheckiego zasądzonych w Galicji, Lw. 1905 s. 11; Czaplicki F., Pamiętnik więźnia stanu, Kr. 1872 s. 286; Józefczyk A., Wspomnienie ubiegłych lat, Kr. 1881 s. 32, 53, 54, 76, 90; Pamiętniki krakowskiej rodziny Louisów, Kr. 1962; Smolka F., Dziennik… 1848–1849 w listach do żony, Kr. 1913; – Arch. Państw. w Kr.: Pokłosie Wawel-Louisa 502/XI k. 81, 82, 86, 88, 90, 91, 110, 111, 502/XIII k. 80; Centr. Państw. Arch. Hist. we Lw.: F. 152 op. 2 nr 1682, 2518, 2597; – Materiały dra B. Łopuszańskiego.
Red.