Sumiński Leopold Andrzej, krypt. L. Su., L. Su…, Leopold S… (1798–1862), pedagog, urzędnik, cenzor.
Ur. 19 XI w Koszelewie (pow. gostyniński), był synem Stefana, dzierżawcy wsi, i Jadwigi z Tokarskich.
S. ukończył gimnazjum w Płocku. W r. 1817 pracował w Szkole Wojewódzkiej Kaliskiej, skąd otrzymał skierowanie na studia wyższe oraz stypendium. Dn. 20 IX 1818 immatrykulował się na Wydz. Nauk i Sztuk Pięknych Uniw. Warsz. Na drugim roku studiów otrzymał pochwałę (zapewne za rozprawę konkursową Iuris Pontificii vocabula colligantur et explicentur). Dn. 27 VII 1821 uzyskał stopień magistra na podstawie dysertacji Quam Themistoclis et Marii in Re militari novationes in Atticam et Romanam civitatem vim habuerit. W r. 1822 został nagrodzony tzw. medalem złotym mniejszym za pracę Colliguntur et examinantur in Iliade et Odyssea loci qui horum poematum originem et compositionem faciant illustrandam. W l. 1821–2 pracował jako nauczyciel łaciny i języka niemieckiego w Szkole Wojewódzkiej Konwiktu Pijarów na Żoliborzu pod Warszawą, a od r. 1823 w Szkole Wydziałowej w Sejnach. W tym czasie opublikował pracę Dubia quaedam de equitibus Romanis tolluntur („Popis publiczny z nauk, które dawane były uczniom Konwiktu Warszawskiego XX Pijarów”, W. 1823). W r. 1824 uczył łaciny i greki w gimnazjum w Łomży, a od r. 1825 w gimnazjum w Suwałkach. Jesienią 1828 Krajowa Rada Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego powierzyła mu zorganizowanie szkoły wydziałowej w Warszawie przy ul. Muranowskiej; we wrześniu 1829 objął jej kierownictwo i ponownie uczył tam łaciny i greki.
S. był lojalny wobec władz Król. Pol. i miał negatywny stosunek do powstania listopadowego; wpłynęło to na jego szybki awans w szkolnictwie. Dn. 15 III 1833 otrzymał nominację na członka etatowego Rady Wychowania Publicznego i działał odtąd w jej czterech komitetach ds. powołania w Warszawie Inst. Pedagogicznego, Akad. Rzymsko-Katolickiego Wyznania, a także cenzury książek dla szkół elementarnych oraz karności uczniów. Obok m.in. Jana Kantego Krzyżanowskiego, Onufrego Lewockiego, Samuela Bogumiła Lindego i Konstantego Szaniawskiego wszedł w maju 1834 do komitetu opracowującego projekt nowej ustawy szkolnej dla Król. Pol. (przyjętej w r. 1840). Dn. 2 VII 1836 ogłosił memoriał Odpowiedź na uwagi poczynione nad projektem do poprawy ustawy (AGAD, sygn. TS XXII – 1/11 k. 3–9), w którym bronił koncepcji szkoły realnej. W Radzie Wychowania Publicznego był też referentem ds. szkolnictwa żydowskiego i hamował inicjatywy mające na celu jego rozwój, m.in. w sierpniu 1836 sprzeciwił się złożonemu do Rady Administracyjnej memoriałowi Davida Bauerertza i Jakuba Tugendholda, w sprawie utworzenia w Warszawie żydowskiej szkoły rzemieślniczej. W l. trzydziestych wydał wielokrotnie uzupełnianą i poprawianą Książkę czytania i rachunków do użytku początkujących z wzorami do pisania (W. 1835, wyd. 8, W. 1879), a także przeznaczone dla szkół streszczenie Eutropiusza „Historiae romanae selecta” (W. 1836, wyd. 4, W. 1865) oraz zbiór bajek Fedrusa „Fabulae Aesopiae cum triplici appendice” (W. 1837, wyd. 2, W. 1846), który poprzedził wstępem i uzupełnił słownikiem. Opracował także Tablice ścienne do czytania i pisania dla szkół elementarnych; wg Karola Estreichera ogłosił anonimowo kilka przekładów. W uznaniu zasług w r. 1836 został nagrodzony brylantowym pierścieniem.
Jesienią 1837 został S. powołany do komitetu pracującego nad rozszerzeniem programu nauki prawa w gimnazjach, obradującego pod przewodnictwem Jana Borakowskiego; działał w nim do 7 II 1838. Jako członek świecki wszedł w r. 1838 do zarządu Akad. Duchownej Rzymsko-Katolickiej w Warszawie. W l. 1840–6 był dyrektorem dwuletnich Kursów Prawnych przy Gimnazjum Gubernialnym Warszawskim, stanowiących jedyną możliwość zawodowych studiów prawniczych w Król. Pol. Po śmierci Krzyżanowskiego kierował w l. 1841–8 Kursami Dodatkowymi Pedagogicznymi oraz wykładał na nich łacinę; dbał, by kursy były utrzymane w duchu monarchistycznym i prowadzone przez wykładowców lojalnych wobec władz. W r. 1841 został przewodniczącym Komitetu Egzaminacyjnego dla nauczycieli przy Radzie Wychowania Publicznego, egzaminującego kandydatów do pracy w rządowych szkołach średnich, na pensjach i w domach prywatnych. W r. 1843 został członkiem Tow. Warszawskiego Dobroczynności i był od r. 1847 jego reprezentantem w Radzie Głównej Opiekuńczej Zakładów Dobroczynnych. Ok. r. 1849 powołano go na członka korespondenta Tow. Naukowego w Krakowie. Od r. 1850 był wizytatorem szkół Okręgu Naukowego Warsz., a w l. 1853–61 pełnił funkcję pomocnika jego kuratora Pawła Muchanowa.
Dn. 18 VIII 1851 na wniosek Heroldii Król. Pol. został S. wpisany do Ksiąg genealogicznych szlachty dziedzicznej Gub. Warsz. Był członkiem komitetu pod przewodnictwem Wiktora Kochańskiego ds. powołania w Warszawie «wyższego lekarskiego zakładu naukowego»; rezultatem działalności komitetu było otwarcie w r. 1857 cesarsko-królewskiej Akad. Medyko-Chirurgicznej. Od r. 1854 był przewodniczącym warszawskiego komitetu cenzury; decydował, jakie książki ze zbiorów prywatnych mogą być publicznie licytowane, m.in. w r. 1855 wydawał opinię o spuściźnie bibliotecznej Józefa i Ludwiki Jędrzejewiczów, szwagra i siostry Fryderyka Chopina. Wraz z cenzorem Krystianem Czerskierem sprzeciwiał się w r. 1857 staraniom działaczy żydowskich o założenie w Warszawie polsko-hebrajskiego tygodnika „Izraelita”; złożywszy 13 IV 1858 Opinię o projekcie wydawania pisma periodycznego dla Izraelitów, doprowadził do unicestwienia tej inicjatywy przez Komisję Spraw Wewnętrznych. W serwilizmie posuwał się tak daleko, że nawet w polskich dokumentach podpisywał się cyrylicą. Jan Kucharzewski określił go mianem «służbisty arcylojalnego». W r. 1861 na własną prośbę został przeniesiony na emeryturę z tytułem rzeczywistego radcy stanu. Zmarł 2 II 1862 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kw. 12–4–23). Był odznaczony Orderami św. Anny III kl. (1840) i II kl. (1846). Pośmiertnie ukazał się Słownik łacińsko-polski do autorów klasycznych, a szczególniej do Korneliusza Neposa (W. 1863). Wg Estreichera rozpoczął tłumaczenie Liwiusza i Tucydydesa.
W małżeństwie, zawartym 25 IX 1823 w Warszawie z Konstancją z Winnickich (1801–1878), pasierbicą adwokata Hiacynta Przyłuskiego, miał S. siedem córek. Cztery z nich były zamężne z nauczycielami szkół średnich w Warszawie: Jadwiga Teresa (zob. Ochorowiczowa Jadwiga Teresa), z Julianem Ochorowiczem (ich synem był Julian Ochorowicz, zob.), Pelagia Walentyna (1831–1915) z Maksymilianem Łyszkowskim, Zuzanna Konstancja (1836–1916) z Janem Barszczewskim (ich dziećmi byli prozaik i dziennikarz Stefan Barszczewski <1862–1937> i aktorka Wanda Barszczewska <1864–1941>, a nieznana z imienia z Janem Sikorskim. Ludwika Kassylda (ur. ok. 1834) poślubiła Juliana Czajewskiego, urzędnika Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu, a Florentyna Monika (zm. 1863) pozostała niezamężna.
Bar, Słown. pseudonimów; Cmentarz Powązkowski, I; Enc. Org., XXIV; Estreicher, w. XIX, Estreicher w. XIX, Wyd. 2; Gerber, Studenci Uniw. Warsz.; Płocczanie znani i nieznani, Red. A. J. Popielowski, J. Stefański, Płock 2002; PSB (Ochorowicz Julian); Słown. pseudonimów, IV; – Bieliński, Uniw. Warsz.; Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807–1915, Oprac. S. Kieniewicz, W. 1981; Eisenbach A., Emancypacja Żydów na ziemiach polskich 1785–1870 na tle europejskim, W. 1988; Fuks M., Prasa żydowska w Warszawie, 1823–1939, W. 1979; Gerber R., Szkoła Wojewódzka księży Benedyktynów w Pułtusku (1815–1831), w: Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, Red. B. Gierlach i in., W. 1975 II 168–9; Hulewicz J., Sprawa wyższego wykształcenia kobiet w Polsce w wieku XIX, Kr. 1939; Kucharzewski J., Epoka paskiewiczowska: losy oświaty, W. 1914; Manteuffel T., Centralne władze oświatowe na terenie byłego Królestwa Kongresowego, W. 1929; Massalski A., Zwierzchnicy rządowych, męskich szkół średnich w Królestwie Polskim w latach 1833–1862, Kielce 2004; Miąso J., Szkolnictwo zawodowe w Królestwie Polskim w latach 1815–1915, Wr. 1966; Rodkiewicz A. J., Pierwsza politechnika polska (1825–1831), W. 1904; Schiller J., Portret zbiorowy nauczycieli warszawskich publicznych szkół średnich 1795–1862, W. 1998; Siwkowska J., Nokturn czyli rodzina Fryderyka Chopina i Warszawa w latach 1832–1881, W. 1988 II; Szkolnictwo Królestwa Polskiego w okresie paskiewiczowskim w świetle kroniki Jana Kantego Krzyżanowskiego, Oprac. S. Możdżeń, Częstochowa 2004; Winiarz A., Szkolnictwo Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego 1807–1831, L. 2002; Wyka K., Cyprian Norwid. Studia, artykuły, recenzje, Kr. 1989; – Dodatek II do spisu szlachty Królestwa Polskiego, W. 1854 s. 45; Kalendarzyk polityczny Franciszka Radziszewskiego 1838–49 [b.m.r.w.]; Skłodowski W., Pamiętnik (mszp. w posiadaniu autora), s. 83–4, 185; Spis imienny członków Towarzystwa Naukowego w Krakowie w r. 1858, Kr. 1858 s. 10; Walka caratu ze szkołą polską w Królestwie Polskim w latach 1831–1870. Materiały źródłowe, Oprac. K. Poznański, W. 1993; – „Kur. Warsz.” 1830 nr 267 s. 1397, 1846 nr 15 s. 64, 1853 nr 88 s. 429, 1862 nr 26 s. 142 (nekrolog S-ego) nr 56 s. 233, nr 73 s. 420, nr 88 s. 505; – AGAD: Deputacja Szlach. Gub. Warsz., sygn. 167 k. 117a, b118–19, 122–3 (kwerenda A. Sikorskiego z W.); Arch. m. stoł. W.: USC W. – cyrkuł II nr 98/1823 (akt ślubu S-ego); USC w W.: paraf. Świętego Krzyża, nr 1862/273 (akt zgonu S-ego); – Mater. Igora Strojeckiego z W. (w tym fot. S-ego) i Lecha Jabłońskiego z W.
Cezary W. Domański