INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Lucjan Sołtan     

Lucjan Sołtan  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2000-2001 w XL tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sołtan (Pereświet-Sołtan) Lucjan, pseud. Żniwiarz (1906–1951), ksiądz rzymskokatolicki, kapelan WP i Armii Krajowej, zesłaniec. Ur. 2 V w majątku Pereświetów (pow. rzeczycki) w rodzinie ziemiańskiej, był synem Jana Romualda i Karoliny z Rodziewiczów (zm. 1932).

Od r. 1915 uczęszczał S. do rosyjskiego gimnazjum realnego w Homlu. W r. 1918, po utracie przez rodziców majątku w wyniku rewolucji, przeniósł się wraz z nimi do Polski i zamieszkał najpierw w Białymstoku, a następnie w Sokółce. Od r. 1923 kontynuował naukę w Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie; działał w szkolnym Kole Humanistów i Bratniej Pomocy. Edukacją religijną S-a w tym czasie kierował prefekt gimnazjum, ks. Leopold Chomski. Po uzyskaniu w r. 1926 świadectwa dojrzałości rozpoczął S. studia na Wydz. Prawa Uniw. Warsz. W r.n. zdecydował się wstąpić do seminarium duchownego w Wilnie. Ukończył je w r. 1933 i objął funkcję wikarego w parafii św. Jana w Wilnie. Od 1 X 1937 był rektorem kościoła p. wezw. Chrystusa Króla w Wileńskiej Kolonii Kolejowej, a od 17 VI 1939 administratorem nowo założonej tam parafii.

W sierpniu 1939 został S. zmobilizowany jako kapelan 5. pp Legionów im. Józefa Piłsudskiego. Po zakończeniu kampanii wrześniowej powrócił do swej parafii. Zaangażował się w działalność konspiracyjną, jako kapelan Kół Pułkowych – zrzeszenia oficerów i żołnierzy przedwojennych pułków kierowanego przez płk. Adama Obtułowicza «Leona». W maju 1940 władze litewskie, które zarzucały mu prowadzenie przed wojną działalności antylitewskiej, deportowały go wraz z grupą księży polskich do Liszkowa (Liškiava pod Druskiennikami). Po wcieleniu Litwy do ZSRR powrócił S. w sierpniu t.r. do Kolonii Wileńskiej. W okresie okupacji niemieckiej zdołał wybudować nową plebanię (1943), sprawował też obowiązki prefekta w tajnym liceum polskim. Jednocześnie był kapelanem w Armii Krajowej (AK): najpierw w Pułku im. Bolesława Chrobrego (utworzonym przez wileńskie środowisko Obozu Narodowo-Radykalnego), a od lutego 1942 w Dzielnicy C Garnizonu Wilno-Miasto. W nocy z 16 na 17 IX 1943 został aresztowany przez współpracującą z Niemcami policję litewską, jako jeden z przeszło 140 zakładników, po zamachu dokonanym przez AK na Mariana Padobę, agenta Gestapo, i osadzony w obozie koncentracyjnym w Parwejniszkach (Prowieniszkach) pod Kownem. Zwolniony 11 XI 1943 znów powrócił do swej parafii. Współdziałał z konspiracyjnymi organizacjami: Radą Opiekuńczą Harcerstwa Polskiego, Polskim Czerwonym Krzyżem, a w czerwcu 1944 wszedł w skład Tymczasowej Rady Inst. Oświaty i Wychowania w Wilnie. Na początku lipca, podczas walk AK z wojskami niemieckimi o Wilno (operacja «Ostra Brama»), sprawował posługę duszpasterską wśród żołnierzy i zorganizował wraz z samorządem Kolonii Wileńskiej szpital polowy.

Po zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną zdecydował się S. pozostać w parafii. Dn. 31 XII 1944, podczas masowych aresztów, został przez władze radzieckie uwięziony w Wilnie, a 4 VIII 1945 przewieziony do łagru w Workucie. Powrócił we wrześniu 1946 i na nowo podjął pracę duszpasterską w Kolonii Wileńskiej. W styczniu 1949 został znów aresztowany i skazany tym razem na 25 lat pracy w obozie karnym. Karę odbywał w miejscowości Inta (Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka Komi). Pracował tam w administracji kopalni węgla, potajemnie sprawując opiekę religijną nad współwięźniami. Dn. 21 I 1951 doznał wylewu i zmarł w szpitalu obozowym. Pochowany został w Incie, nieopodal obozu; w r. 1955 na miejscu pochówku współtowarzysze obozowi ustawili krzyż z tablicą nagrobną.

S. był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami za udział w walce z okupantem niemieckim. Nadanie to zostało zweryfikowane w r. 1966 przez Komisję Weryfikacyjną ZBoWiD.

Bratem S-a był Stanisław (ur. 17 I 1896 w Pereświetowie – zm. 14 XI 1945 w Otwocku), który od ok. r. 1922 pracował jako asystent w Arch. Akt Dawnych w Warszawie, gdzie odnalazł i wydał „Listy Fryderyka Chopina do Jana Białobłockiego” (W. 1926). Jego badania umożliwiły odtworzenie genealogii francuskiej rodziny kompozytora. Jesienią 1927 wstąpił do seminarium duchownego w Pińsku, ale po kilku miesiącach zrezygnował i osiadł z rodzicami w Sokółce, przygotowując pracę doktorską pt. Powstanie na Litwie w r. 1830–31, z której fragment opublikował jako aneks do tomu pod red. Henryka Mościckiego „Powstanie 1831 roku na Litwie. Wspomnienia uczestników” (Wil. 1931). W r. 1930 wstąpił do benedyktynów; w r. 1937 złożył śluby zakonne w opactwie św. Andrzeja w Zevenkerken (Belgia) i otrzymał święcenia kapłańskie, po czym podjął pracę nad historią klasztorów benedyktyńskich na Litwie. Ciężko chory na gruźlicę, ostanie lata życia spędził u brata w Kolonii Wileńskiej i w sanatorium w Otwocku.

Drugi brat S-a, Kazimierz (ur. 4 III 1898 w Pereświetowie – zm. 31 VIII 1965 w Warszawie), do r. 1926 służył jako podporucznik w Szwadronie Przybocznym Prezydenta RP, walczył w stopniu rotmistrza w kampanii wrześniowej 1939 r. Wzięty do niewoli niemieckiej był osadzony kolejno w oflagu II C Woldenberg i VII A Murnau, następnie służył w II Korpusie we Włoszech. Do Polski powrócił w r. 1948.

 

Fot. S-a oraz jego rodziców ze zbiorów rodziny Nowickich z W. w Mater. Red PSB; – Jacewicz–Woś, Martyrologium duchowieństwa; Madała T., Polscy księża katoliccy w więzieniach i łagrach sowieckich od 1918 r., L. 1996; Catalogus ecclesiarum et cleri dioecesis Vilnensis pro anno Domini 1934, Vilnae 1934; toż za l. 1935–9, Vilnae 1935–9; – Dawidowicz A., Szpital powstańczy AK w Kolonii Wileńskiej w lipcu 1944, „Człowiek-Populacja-Środowisko” T. 6: 1989 nr 35 s. 86–9, 99 (fot.), 104, 111, 113, 117–18, 128; Klimašauskiene T., Kolonia Wileńska – Pavilnys, Studium Vilnense, Wil. 1995 vol. 6 nr 3 s. 35–6, 55 (fot. zbiorowa); Korab-Żebryk R., Biała księga w obronie Armii Krajowej na Wileńszczyźnie, L. 1991; tenże, Operacja wileńska AK, W. 1988; Krahel T., Archidiecezja wileńska, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją 1939–1945, Red. Z. Zieliński, Kat. 1992; Non omnis moriar. Ksiądz Lucjan Pereświet-Sołtan (5 V 1906 – 21 I 1951), „Spotkania” nr 35 s. 138–50; Świetlikowski P., Wołało nas Wilno. Z dziejów Garnizonu Miejskiego Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego, P. 1991; Tomaszewski L., Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945, W. 1999; Wilanowski C., Konspiracyjna działalność duchowieństwa katolickiego na Wileńszczyźnie w latach 1939–1944, W. 2000; – Surwiłło J., Rachunki nie zamknięte. Wileńskie ślady na drogach cierpień, Wil. 1992 s. 288; Wilno jako ognisko oświaty w latach próby (1939–1945), Oprac. E. Feliksiak, M. Skorko-Barańska, Białystok 1994 (szczególnie: M. Nowicki, Wspomnienie o księdzu Lucjanie Pereświet-Sołtanie, fot.); Zgorzelski C., Przywołane z pamięci, L. 1996; – Bibliogr. dot. braci S-a: Hoesick F., Chopin. Życie i twórczość, W. 1967 I; Sczaniecki P., Benedyktyni polscy. Zbiór szkiców i opowiadań, Tyniec 1989 s. 364–72, 377, 403; – Konarski K., Dalekie a bliskie. Wspomnienia szczęśliwego człowieka, Wr. 1965; – Informacje Michała Sołtana z W., syna Kazimierza, oraz Biura Kadr i Odznaczeń Kancelarii Prezydenta RP.

Andrzej A. Zięba

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Polskie Państwo Podziemne 1939-1945

Polska była pierwszym państwem, które powiedziało "Nie!" żądaniom ustępstw terytorialnych ze strony nazistowskiej Rzeszy Niemieckiej. Polska była pierwszym państwem, które zbrojnie przeciwstawiło......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Marian Dąbrowski

1878-09-27 - 1958-09-27
dziennikarz
 

Witold Leszczyński

1933-08-16 - 2007-09-01
reżyser filmowy
 

Wincenty Wodzinowski

1866 rok - 1940
malarz
 

Jerzy Putrament

1910-11-14 - 1986-06-23
pisarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Gustaw Ostapowicz

1863-09-23 - 1941-10-20
generał dywizji WP
 

Marian Adam Rejewski

1905-08-16 - 1980-02-13
matematyk
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.