Morska z Dzieduszyckich Magdalena Katarzyna (1762–1847), rysowniczka-malarka, projektantka architektury i ogrodów, sawantka i filantropka. Ur. 1 IV, była córką Tadeusza Dzieduszyckiego (zob.) i Salomei Bibersztein Trembińskiej. Wykształcenie odebrała prawdopodobnie w domu rodziców, wynosząc dobrą znajomość języka francuskiego. Ok. r. 1782 poślubiła kuzyna Ignacego Morskiego. Początkowo po ślubie zamieszkała z mężem w Pruchniku, a następnie w Zarzeczu (obie miejscowości koło Jarosławia). W l. 1792–3 odbyła z mężem podróż do Włoch, później często wyjeżdżała z mężem lub samotnie do Wiednia, Warszawy, Lwowa, Krakowa i na zachód Europy (Francja, Belgia, Holandia, Niemcy, Szwajcaria). Ostatnią podróż do Holandii i Anglii odbyła w r. 1840, mając blisko 80 lat. Po rozejściu się z mężem (ok. r. 1817) zamieszkała na stałe w Zarzeczu, dobrach pozostawionych jej przez męża (wraz z kluczem pruchnickim, Będziemyślem i Klęczanami oraz Bieżanowem), gdzie korzystając z usług Chrystiana Piotra Aignera wystawiła niewielki pałac, którego budowa została rozpoczęta w r. 1817. Pałac posiadał wyposażenie wnętrza zaprojektowane przez M-ą w stylu empire, a wykonane zapewne przez miejscowych stolarzy. M. zamierzyła także budowę kościoła w Zarzeczu, również wg projektu Aignera. W Zarzeczu i Węgierce zaprojektowała różne budynki gospodarcze, administracyjne i wiejskie, wzorując się na budownictwie holenderskim. Budynki nie były tynkowane, zaś cegłę kazała uodpornić na działanie warunków atmosferycznych, przez kilkakrotne «pobielanie» mlekiem. Projektu M-iej był park w Zarzeczu utrzymany w stylu sentymentalno-romantycznym, pełen licznych drzew egzotycznych, kwiatów, a także jeszcze w stylu w. XVIII utrzymanych altan dumania. Z części zakoli i starorzeczy rzeczki Mleczki utworzono staw, a na wyspie tego stawu zbudowano drewniany «młyn», w którym podawano podwieczorki. M. upiększała park, aż do swej śmierci sprowadzając rokrocznie do niego nowe gatunki roślin ozdobnych (krajowych i zagranicznych). Słynne szklarnie w Zarzeczu, napełnione egzotycznymi roślinami, konkurowały z podobnymi w Łańcucie, Przeworsku, Sieniawie i Medyce.

Będąc zdolną rysowniczką i miłośniczką kwiatów osobiście zajmowała się układaniem bukietów z kwiatów ciętych, a potem ich rysowaniem. Rysowała także widoki budynków i ogrodu w Zarzeczu. Niektóre z tych kompozycji malowała, miedzioryty z nich wykonał węgierski rytownik osiadły w Wiedniu Janos (Johann) Blaschke. W r. 1833 M. wydała drukiem album 50 gravures representant les bâtiments de Zarzecze en Galicie, ses jardins, leurs ornements, et des fleurs, gravées, d’après ses dessins par Blaschke. Pałac w Zarzeczu z zewnątrz i wewnątrz, budynki folwarczne, park, klomby i kwiaty zleciła M. narysować malarzowi Józefowi Ferdynandowi Tabaczyńskiemu, a następnie w l. 1832–5 odrytować Antoniemu Tepplarowi. Sporządziwszy osobiście opisy wydała (w niewielkiej ilości egzemplarzy) drukiem w r. 1836 w Wiedniu Zbiór rysunków wyobrażających celniejsze budynki wsi Zarzecze w Galicyi… z opisem budownictwa wiejskiego w sposobie holenderskim i angielskim i ogólnymi myślami o przyozdobieniu siedlisk wiejskich…

W pałacu w Zarzeczu M. wydawała do r. 1831 słynne bale i zabawy. Po powstaniu 1831 r., gdy fala emigrantów napłynęła do Galicji, M. zajęła się akcją filantropijną, spiesząc z pomocą uchodźcom i goszcząc ich u siebie w Zarzeczu. M. zmarła 11 V 1847 w Zarzeczu i tam została pochowana. Potomstwa nie pozostawiła, a majątek zapisała bratu Józefowi Dzieduszyckiemu. Licznymi legatami wspierała klasztory SS Miłosierdzia w Przeworsku, Moszczanach i we Lwowie, Bibliotekę Zakładu Narodowego im. Ossolińskich i in.

Mąż M-iej Ignacy (ok. 1761 – 23 IX 1819), syn podkomorzego przemyskiego Aleksandra prócz majątków przekazanych rozwiedzionej żonie miał Zawieprzyce (pow. lubartowski), Bieżanów i Łąkę w Rzeszowskiem. Był szambelanem królewskim w r. 1794, austriackim w r. 1801; w r. 1809 był członkiem Rady Narodowej Galicyjskiej. Znany z obrotności finansowej i ze skąpstwa, wg Preka niemiłej powierzchowności, garbaty i małego wzrostu, miał romans ze słynną z piękności Zofią z Potockich Czosnowską, 2. v. Oborską, z którą miał nieślubną córkę Józefę Różę; Zofii zapisał klucz Łąka.

Portret M-iej Pietro Labruzziego (olej. na płótnie, 1793 w Rzymie, własność Muz. w Jarosławiu, zbiory pozarzeckie, replika w zbiorach prywatnych); Portret M-iej w późnej starości Alojzego Rejchana (olej. na płótnie, własność Muz. w Jarosławiu, zbiory pozarzeckie); Miedzioryt Roberta Theera wg rysunku Moritz-Michaela Daffingera (w zbiorach B. Jag.); Litografia Fransa Serapha Hanfstaengla (w Dreźnie, wg F. M. Reibischa, w Muz. w Jarosławiu); – Enc. Org.; Słown. Geogr.; Boniecki; Uruski, s. 271; Kraszewski, Catalogue d’une Collection; – Jaroszewski T. S., Chrystian Piotr Aigner architekt warszawskiego klasycyzmu, W. 1970; Puchalski W., Drobne dzieje Łąki, Kr. 1892 s. 108–11; Wasylewski S., Życie polskie w XIX w., Kr. 1962; Wołek-Wacławski J., Będziemyśl i Klęczany, Jaworów 1937 s. 34–5; – Dzieduszycki M., Kronika domowa Dzieduszyckich, Lw. 1865 s. 412–14; Girtler K., Opowiadania, pamiętniki z lat 1832–1857, Kr. 1971; Jabłonowski L., Pamiętniki, Kr. 1963; Prek K., Czasy i ludzie, Wr. 1959; – „Tyg. Illustr.” 1864 t. 10 s. 392; – Arch. Diec. w Przemyślu: rkp. 1925; B. Jag.: rkp. 3114; B. Ossol.: rkp. 5565/III; – Bibliogr. do Ignacego Morskiego: Portret pędzla Pietro Labruzzi, malowany w Rzymie w r. 1793 (podczas włoskiej podróży Morskich) w zbiorach Muz. w Jarosławiu, pochodzi z pałacu w Zarzeczu (replika mniejszego formatu w zbiorach prywatnych); – Girtler K., Opowiadania, Kr. 1971 II 152;– Arch. Diec. w Przemyślu: rkp. 1925; B. Jag.: rkp. 3114; B. Ossol.: rkp. 5565/III; – Życiorys Ignacego Morskiego opracowany przez Krzysztofa Wolskiego w materiałach Red. PSB.

Krzysztof Wolski