Poznański Maurycy Ignacy, krypt. Mip (1881–1941), przemysłowiec, publicysta, wydawca. Ur. 18 IV w Łodzi, był wnukiem Izraela (zob.), synem Ignacego (Izaaka), przemysłowca, i Belli (Boiły) z Tykocinerów, bratem Alfreda (zob).

Po skończeniu szkoły średniej w Łodzi i odbyciu ochotniczej służby wojskowej (1899–1900), P. studiował nauki polityczne w Berlinie; tam też ożenił się ze Stefanią Landau i przez kilka lat mieszkał. W r. 1909 został kandydatem do zarządu, a w r. 1919 członkiem zarządu Spółki Akcyjnej Wyrobów Bawełnianych I. K. Poznański; od r. 1920 wchodził w skład Rady Nadzorczej Spółki. W r. 1937 jako reprezentant polskich akcjonariuszy otrzymał stanowisko wiceprezesa Rady w opanowanej przez Włochów firmie I. K. Poznański. Od r. 1933 był członkiem Tow. Polityki Gospodarczej Włókiennictwa Polski, a od r. 1935 członkiem Komisji Racjonalizacji Przemysłu i Handlu Izby Przemysłowo-Handlowej w Łodzi.

W r. 1922 P. zorganizował wydawnictwo prasowe «Republika» z własną drukarnią. Było ono spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, którą obok P-ego stanowili dziennikarze Marian Nussbaum (Czesław Ołtaszewski), Władysław Polak, Leszek Kirkien oraz Sergiusz Cynamon (właściciel największych kin w Łodzi), z ogólnej sumy 5 000 000 marek polskich kapitału udziałowego spółki 2 550 000 (51%) należało do P-ego. Pierwszy numer organu wydawnictwa „Republika, Dziennik Polityczny, Społeczny, Literacki i Handlowy” ukazał się 6 I 1923. Wydawnictwo wyrosło wkrótce na jedno z największych wydawnictw prasowych w kraju; już w r. 1923 obok «Republiki” z codziennym dodatkiem o nazwie „Kurier Handlowy” wydawało popularny dziennik poranny „Ekspres Ilustrowany” o zasięgu ogólnokrajowym i popołudniówkę dla terenu Warszawy i Łodzi pt. „Ekspres Wieczorny Ilustrowany”. W r. 1924 zaczęto wydawać tygodniowy ilustrowany dodatek „Republiki” pt. „Panorama”, w r. 1925 dodatek dla dzieci pt. „Republika Dzieci”, w r. 1927 „Dodatek Literacko-Naukowy”. W r. 1931 poranny „Ekspres”, emitowany w mutacjach: Małopolska Wschodnia, Górny Śląsk – Poznań–Pomorze, Polska Centralna z Warszawą i Małopolską Zachodnią, osiągał nakład od 100 000 do 130 000 egzemplarzy. W r. 1931 założono dziennik „Gazeta 5 groszy dla Wszystkich”. W n. l. ilość mutacji „Ekspresu” zwiększono z 4 do 20. Uruchomiono też kolportaż na cały kraj dziennika „Republika” i popołudniowego „Ekspresu”. Od r. 1935 wydawano zeszyty powieściowe „Co tydzień powieść” w nakładzie 50–60 000 egzemplarzy. Od r. 1937, po wyposażeniu drukarni w maszynę rotograwiurową, emitowano popularne ilustrowane tygodniki, takie jak „Karuzela”, „Wędrowiec”, „Tarzan”, „7 Nowel”, „Bufallo Bill” i in. Co roku wydawano „Kalendarz Republiki”, nadto od r. 1937 dwutygodnik branżowy „Gazeta Przemysłu i Handlu Włókienniczego”. W końcu r. 1938 koncern wydawał łącznie 13 stałych tytułów, pod względem zakresu oddziaływania zajmował jedną z pierwszych pozycji wśród wydawnictw w kraju. Wydawnictwo nie było związane z żadną partią polityczną; w l. 1923–5 dziennik „Republika” był pismem o orientacji centrowo-lewicowej. W lipcu 1925 za sposób prezentacji na swych łamach spraw społecznych i za krytykę polityki władz został na pewien czas zawieszony. Po r. 1926, a zwłaszcza po utworzeniu w r. 1928 na terenie Łodzi Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem popierał stanowisko rządu. W l. 1923–5 oraz 1931–9 P. zajmował stanowisko prezesa zarządu Spółki; w jego bezpośredniej gestii pozostawały sprawy finansowe i handlowe firmy. Pisywał też artykuły na tematy polityczne i gospodarcze.

P., aczkolwiek nie należał do żadnego stronnictwa, okazywał szerokie zainteresowania polityczne. Uważał np., że pomyślność Polski zależy w wielkim stopniu od dobrych stosunków z Anglią i w związku z tym zanalizował Współczesną politykę zagraniczną Anglii i jej znaczenie dla Polski (Ł. 1921). W ogłoszonej wspólnie z C. Ołtaszewskim broszurze pt. Zarys czeskiej polityki zagranicznej (Ł. 1921) stwierdził, iż sojusz polsko-czeski jest niemożliwy wobec rozbieżności interesów obu krajów. W publikacji Polityka radykalnego Centrum w Polsce (Ł. 1922) postulował powstanie partii stanu trzeciego (drobni kupcy, rzemieślnicy, inteligencja itd.) o nazwie «Unia Radykalno-Socjalna» i sformułował jej program. W pracy pt. O ideę państwową w przemyśle polskim (Ł. 1933) wskazywał m. in. na konieczność wzrostu siły obronnej państwa, co winno być najważniejszym celem rozbudowywanego i modernizowanego przemysłu, zwracał uwagę na zagrożenie ze strony wysoko uprzemysłowionych Niemiec, podkreślał, że należałoby uczynić z przemysłu organ służby na rzecz państwa. Po wybuchu wojny w r. 1939 P. z żoną uszedł do Wilna, gdzie wkrótce po wejściu Niemców w r. 1941 został rozstrzelany.

Pierwszą żoną P-ego była Stefania Landau, druga pochodziła z bankierskiej rodziny Mahrburgów. Oba małżeństwa pozostały bezdzietne.

Kaszubina W., Bibliografia prasy łódzkiej 1863–1944, W. 1967; Bar, Słown. pseudonimów; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Paczkowski A., Prasa polska 1918–1939, W. 1980 s. 67, 167–9, 455; Wojtyński J., Straty dziennikarstwa łódzkiego, „Łódz. Tyg. Demokr.” 1945 nr 2 s. 7; – Ochocki A., Reporter przed konfesjonałem czyli jak się przed wojną robiło gazetę, Ł. 1980 s. 24 i n.; Rocznik informacyjny o spółkach akcyjnych w Polsce, W. 1929; Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu, W. 1934, 1938; Sprawozdania Izby Przemysłowo-Handlowej w Łodzi za l. 1930–1938; – „Polityka Gosp.” 1935–8; „Republika” 1923 nr 1, 30, 183 i n., 1925 nr 180 i n., 1926 nr 147 i n., 1927 nr 350, 353 i n., 1928 nr 340, 1931 nr 177 i n., 1937 nr 243 i n.; – Arch. Państw. w Ł.: Ks. ludności stałej 1864–1902, 9897 k. 418, toż za l. 1903–1931, 291 k. 221, „IKP”, 4, 18, 39, 45, passim; Arch. Sądu Pow. w Ł.: rep. 6677, – zb. dowodów; Arch. Sądu Rejonowego w Ł.: Wydział V Cywilny nr 446 B; – Informacje Konrada Górskiego z Tor. i M. Jagoszewskiego, nestora łódzkich dziennikarzy, byłego redaktora w wyd. «Republika».

Józef Gorgolewski