Rolle Michał (1865–1932), dziennikarz, historyk, literat. Ur. 8 VII w Kamieńcu Podolskim, był synem Józefa Apolinarego (zob.) i Idalii z Zaszczyńskich, bratem Karola (zob.).

W r. 1884 R. ukończył Wyższą Szkołę Realną w Krakowie, po czym przez dwa lata studiował na Wydziale Inżynierii Politechn. Lwow. Okaleczenie ręki i częściowe znieruchomienie prawej dłoni uniemożliwiło mu dalsze studia techniczne, przeniósł się więc – zapewne jako wolny słuchacz – na Wydział Filozoficzny UJ, gdzie studiował przez cztery lata historię i polonistykę (był uczniem Stanisława Smolki, Wincentego Zakrzewskiego i Stanisława Tarnowskiego). Z powodu złego stanu zdrowia przeniósł się do Kamieńca i osiadł przy ojcu, który wywarł wielki wpływ na jego zainteresowania i wykształcenie. R. debiutował jako pisarz w r. 1886 w „Kronice Rodzinnej” opartym na rękopiśmiennych źródłach szkicem biograficznym Tadeusz Żebrowski. (Jeden z filaretów) (nr 22). Od r. 1890 nawiązał współpracę z czasopismami krakowskimi: „Kurier Polski”, „Przegląd Akademicki”, „Świat”, później (1892) z „Dziennikiem Poznańskim”. Po zgonie ojca przeniósł się do Lwowa w r. 1894, gdzie rozpoczął w kwietniu 1895 pracę w redakcji rządowej „Gazety Lwowskiej”, zaopiekował się nim i popierał go, jej ówczesny redaktor naczelny, Adam Krechowiecki. Z czasem objął funkcję sekretarza redakcji, a następnie zastępcy redaktora naczelnego tego pisma, pracował tu do końca życia. W jubileuszowym wydawnictwie „Stulecie Gazety Lwowskiej” (Lw. 1911 I cz. 1) opracował – wespół z Bronisławem Gubrynowiczem – dzieje pisma w l. 1883–1911. Nadto redagował w l. 1899–1900, wraz ze Stanisławem Schnür-Pepłowskim, miesięcznik – a potem dwutygodnik– „Iris”, organ lwowskiego Koła Literacko-Artystycznego (R. był od r. 1902 długoletnim sekretarzem tej organizacji). Redagował także wydawnictwo albumowe „Włochy” (Lw. 1899) oraz opracował dotyczący Galicji zeszyt i polską wersję albumowego wydawnictwa „Unsere Monarchie. Die österreichischen Kronländer zur Zeit des fünfzigjährigen Regierungs-Jübiläums… Franz Joseph I” (Wien 1898). Brał udział – jako sekretarz – w pracach komitetu budowy pomnika Adama Mickiewicza we Lwowie oraz był członkiem zarządu Macierzy Polskiej.

Odziedziczywszy po ojcu «stosy niezużytkowanego materiału rękopiśmiennego» (Antoni Chołoniewski), wykorzystywał go R. w licznych przyczynkarskich szkicach dotyczących kresów wschodnich, szkice te – obok artykułów, gawęd i recenzji – publikował przede wszystkim w „Gazecie Lwowskiej” i dodawanym do niej „Przewodniku Naukowym i Literackim”, a także m. in. w krakowskim „Czasie”, petersburskim „Kraju”, lwowskim „Kwartalniku Historycznym” oraz w prasie warszawskiej: „Kurierze Warszawskim”, „Słowie”, „Tygodniku Ilustrowanym”. Część z tego obfitego dorobku ogłosił później oddzielnie, spośród tych książek życzliwego przyjęcia przez krytykę doznały Z przeszłości. Okręg rowski. Starostwo barskie (do r. 1774) (Lw. 1896), a zwłaszcza Ateny wołyńskie. Szkic z dziejów oświaty w Polsce (Lw. 1898, Wyd. 2 Lw. 1923, o Liceum Krzemienieckim) oraz dwa zbiory: Z minionych stuleci. Szkice historyczne i literackie (Lw. 1908) i In illo tempore. Szkice historycznoliterackie (Brody 1914, z przedmową Józefa Kallenbacha, Wyd. 2 Lw. 1923), w których znalazły się, m. in., przyczynki do życiorysów pisarzy: Jakuba Jasińskiego, Tomasza Zana, Michała Czajkowskiego, Leonarda Sowińskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Apolla Korzeniowskiego, Michała Grabowskiego oraz aktora Seweryna Malinowskiego. Wziętość u czytelników zdobył tom Oryginały (Lw. 1913, z przedmową Franciszka Rawity-Gawrońskiego) – zbiór bezpretensjonalnych gawęd ze środowiska szlacheckiego pod zaborem rosyjskim, przede wszystkim z Podola.

W Polsce niepodległej R. był wiceprezesem (przedtem sekretarzem) Tow. Dziennikarzy Polskich oraz prezesem (od r. 1930) Syndykatu Dziennikarzy Lwowskich. W r. 1920 należał do założycieli Tow. Polsko-Ormiańskiego. Ok. t.r. został mianowany członkiem tymczasowego kuratorium Liceum Krzemienieckiego, również w r. 1920 urządzono mu jubileusz 25-lecia pracy dziennikarskiej w redakcji „Gazety Lwowskiej”, a 30-lecia literackiej, zaś w r. 1925 – 30-lecia pracy dziennikarskiej oraz – w Krzemieńcu – 35-lecia działalności w dziedzinie historii. Od r. 1900 był członkiem Komisji do Badań w Zakresie Historii Literatury i Oświaty w Polsce AU (potem PAU). W r. 1927 otrzymał nagrodę literacką miasta Lwowa. Po r. 1918 ogłaszał osobno już niewiele, głównie popularne broszurki, poza „Gazetą Lwowską” pisał do wychodzących również we Lwowie „Gazety Porannej” (którą współredagował) i „Wieczornej”, „Kuriera Lwowskiego”, „Słowa Polskiego”, „Wieku Nowego”, do krakowskiej „Nowej Reformy” oraz do in. pism. R. zmarł we Lwowie 10 XI 1932 i został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim w kwaterze zasłużonych dla miasta. Był odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.

R. pozostawił pewną ilość prac w rękopisie, m. in. Sztuka polska na Kresach, Sylwetki kresowe, drugą serię Oryginałów zatytułowaną Epigoni hr. Reduxa. Losy tej spuścizny nie są znane.

Z małżeństwa z Zofią (zm. 1921) pozostawił córkę i syna.

Estreicher w. XIX, Wyd. 2, XI 131 (Iris); Nowy Korbut, XV (bibliogr., wykaz kryptonimów); Literatura Pol. Enc., II; Lam S., Współcześni pisarze polscy, W. [1922]; Peretiatkowicz–Sobeski, Współcz. kultura pol.; Katalog rękopisów Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Wr. 1986 s. 88; – Balk H., Rolle jako literat, „Gaz. Por.” 1925 nr 7380; Gubrynowicz B., Rolle M., Historia Gazety Lwowskiej 1883–1911, w: Stulecie Gazety Lwowskiej 1811–1911, Lw. 1911 I cz. 1; Jubileusz M. Rollego, „Gaz. Lwow.” 1920 nr 126; Lechicki C., Materiały do słownika publicystów i dziennikarzy polskich, „Zesz. Prasoznawcze” 1971 nr 3 s. 81–2; – Chołoniewski A., Nieśmiertelni, Lw. 1898 s. 102; Lam S., Życie wśród wielu, W. 1968; III–IX Sprawozdanie Dyrekcji C. K. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za r. szk. 1878–84, Kr. 1878–84; Wysocki A., Sprzed pół wieku, Wyd. 3, Kr. 1974; – „Gaz. Lwow.” 1920 nr 125 (nr poświęcony R-mu, artykuły J. Kallenbacha, A. Fischera, A. Wyleżyńskiej), 1932 nr 263–5; „Gaz. Poranna” 1921 nr 6010 s. 5 (dot. żony); Ilustrowany Almanach Artystyczno-Literacki na r. 1911, Wyd. 2, Lw. 1911 s. 57 (fot.); „Roczn. AU” 1900/1 i n.; – Życiorys R-go pióra jego brata Karola (mszp. w Mater. Red. PSB).

Rościsław Skręt