Sokołowski Michał h. Korab (zm. 1666), major królewskiej gwardii dragońskiej. Pochodził z rodziny mazowieckiej, której gniazdem były Janki-Sokołowo w ziemi warszawskiej, z jej gałęzi osiadłej na Litwie. Był najstarszym synem Adama, właściciela Hausen Pohostu w Inflantach, i jego pierwszej żony Urszuli z Konarskich, bratem Władysława (zob.).
S. zaciągnął się do gwardii kor. zapewne podczas wojny z Moskwą, gdy w trakcie zimowo-wiosennej kampanii hetmana w. lit. Janusza Radziwiłła w r. 1655 na Litwę przybyły posiłki kor. Służył w regimencie gwardii dragońskiej pod komendą Fryderyka Mohla, a po jego śmierci – Jana Henryka Bokuma. Po zakończeniu kampanii lit. stacjonował w Malborku aż do kapitulacji twierdzy przed Szwedami w marcu 1656. Walczył następnie w trzydniowej bitwie warszawskiej (28–30 VII). Eskortował króla Jana Kazimierza w podróży do Gdańska, a potem do Częstochowy (luty 1657). Latem 1657 uczestniczył w oblężeniu Krakowa, a w 2. poł. 1658 – Torunia i wziął udział w szturmie generalnym na miasto (16/17 XI). Od marca 1659 walczył w Prusach Królewskich pod komendą gen. artylerii kor. Krzysztofa Grodzickiego, a następnie hetmana polnego kor. Jerzego S. Lubomirskiego. W t.r. dowodził kompanią dragonii jako kapitan lejbregimentu gwardii konnej Jana Kazimierza. Jego jednostka, nieopłacana na czas, czyniła znaczne szkody w dobrach szlacheckich. W r. 1660 wziął S. udział w kampanii ukrainnej: w bitwach pod Cudnowem i Słobodyszczami, odznaczył się zwłaszcza podczas obrony zamku cudnowskiego 27 IX t.r. Wobec zawiązania w r. 1661 konfederacji wojska kor. gwardia dragońska została ściągnięta z leż zimowych w ekonomii samborskiej w pobliże Warszawy. Jego pułk wszedł do opowiadającego się za dworem królewskim Związku Pobożnego. Jesienią 1661 uczestniczył S. w wyprawie Jana Kazimierza na Litwę, walczył w bitwie pod Kuszlikami 4 XI t.r. Eskortował następnie króla do Wilna i Nowego Dworu pod Grodnem, a w r. 1662 jego dragonia towarzyszyła Janowi Kazimierzowi w drodze z Warszawy do Lwowa. W r. 1663 król wysłał go do Wielkopolski dla egzekucji poboru zaległych podatków. Często był deputatem swej jednostki do odbioru żołdu.
S. uczestniczył w wyprawie zadnieprzańskiej Jana Kazimierza na przełomie l. 1663 i 1664. Jego kompania poniosła duże straty w styczniu i lutym 1664 podczas szturmów Głuchowa. Odznaczył się w tych działaniach, a także w walkach na przeprawach przez Desnę. W t.r. eskortował króla w podróży przez Mohylów n. Dnieprem i Mińsk do Wilna. Na początku 1665, w związku ze spodziewanymi niepokojami po skazaniu J. S. Lubomirskiego na banicję przez sąd sejmowy, regiment S-ego, już majora gwardii, działał w woj. krakowskim. Wyrządził tu poważne szkody w majątkach szlachty i dobrach opactwa tynieckiego. W maju t.r. zaplanowano koncentrację wojsk królewskich w Janowcu nad Wisłą. W poł. maja S. zajął zamek w Janowcu (leżący w dobrach żony J. S. Lubomirskiego) i przez miesiąc pełnił tam funkcję komendanta. Brał następnie udział w walkach sił królewskich z rokoszanami Lubomirskiego, a na przełomie l. 1665 i 1666 obsadził swą kompanią dragonii Poznań. Jako komendant Poznania strzegł miasta przed zajęciem go przez pospolite ruszenie szlachty wielkopolskiej. W maju 1666 dołączył do wojsk królewskich, 13 VII wziął udział w bitwie z siłami Lubomirskiego pod Mątwami; wspólnie z pozostałymi kompaniami regimentu gwardii dragońskiej J. H. Bokuma przeprawił się na drugi brzeg Noteci. Zginął wraz z prawie całą swoją jednostką podczas szarży rokoszan.
S. był dziedzicem dóbr Rogów i Rokiszki w pow. wiłkomierskim, miał królewszczyzny w Inflantach («Dryany mojza, Pilcin, Rezow et Puder»).
S. był żonaty zapewne z Heleną z Mazowskich; nie pozostawił potomstwa. Już po jego śmierci (31 XII 1666) król dał obojgu małżonkom zgodę na cesję dóbr w Inflantach.
Niesiecki; Święcki, Historyczne pamiątki, II 125; – Majewski W., Bitwa pod Mątwami, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., T. 7: 1961 cz. 1 s. 74–5; Nagielski M., Działania zbrojne rokoszu Jerzego Lubomirskiego w 1665 r., tamże, T. 34: 1991 s. 116–17; tenże, Funkcje oddziałów gwardii królewskiej za dwóch ostatnich Wazów, tamże, T. 33: 1990 s. 81; tenże, Liczebność i organizacja gwardii przybocznej i komputowej za ostatniego Wazy (1648–1668), W. 1989 s. 120, 122, 158–9, 191; tenże, Opinia szlachecka o gwardii królewskiej w l. 1632–1668, „Kwart. Hist.” R. 92/93: 1985 s. 566–7; tenże, Rokosz Jerzego Lubomirskiego w 1665 r., W. 1994 s. 170–1; Rachuba A., Uwagi do genealogii Sokołowskich h. Korab, „Archeion” T. 91: 1993 s. 175–6; Sadkowska C., Źródła archiwalne do genealogii Sokołowskich herbu Korab, tamże T. 85: 1989 s. 154–5, 164–5 (błędna identyfikacja); – Akta sejmikowe woj. krak., III 105; Pamiętniki do dziejów polskich, [Wyd.] W. Broel-Plater, W. 1859 IV 141–2; Poczobut-Odlanicki W., Pamiętnik 1640–1684, W. 1877 s. 95–6; – AGAD: Arch. Branickich z Suchej, nr 42/56 s. 423–424, Arch. Radziwiłłów, Dz. II ks. 21 k. 435, ASK, dz. VI ks. 5 k. 693, ks. 8 k. 34, ks. 10 k. 34, ASW, dz. 86 nr 52 k. 512–514, nr 55 k. 104–105, nr 57 k. 235–236, nr 58 k. 148, Metryka Kor., Sig. nr 2 k. 37–55v., 63, nr 3 k. 26, 40, nr 5 k. 17, nr 6 k. 61v., Sieradz grodzkie relacje nr 33B (1659) k. 10v., 385–387, nr 37 k. 22v–23; AP w Kr.: Cast. Crac. Rel., nr 92A s. 161–165, 221–225, 338–343, 394, 432–434, Cast. Biec. Rel., nr 192 s. 922–923, 961–962, Cast. Sand. Rel., nr 130 s. 103–106, Cast. Osvienc. Rel., nr 108 s. 528, 543; AP w Gd.: sygn. 300, 29/155 k. 32; AP w P.: Gniezno grodzkie relacje, ks. 74 k. 777, 780, Kalisz grodzkie relacje, ks. 285 k. 84–85, Pyzdry grodzkie relacje, ks. 86 k. 40–41v.; B. Czart: rkp. 159 k. 157–160, rkp. 160 k. 759–762, 827–831, 849–853, 855–856, rkp. 399 s. 81–84, 246–252, rkp. 1656 s. 52–55; B. Jag.: rkp. 724–726; B. Kórn.: rkp. 358 k. 26, rkp. 1558 k. 18; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: Teki Czermaka, nr 8682 s. 15–16, Teki Ulanowskiego, nr 8616 s. 217; B. Ossol.: rkp. 228 k. 128v.–129, rkp. 5767 k. 157–160.
Mirosław Nagielski