Smerek Mieczysław Henryk, pseud. konspiracyjne: Żmija, Czcibor, Pisarz M., krypt, publicystyczny M. Rek (1901–1966), ekonomista. Ur. 20 I we Lwowie, był najmłodszym z czterech synów Piotra, zecera, i Józefy z Bieleckich, nauczycielki.
Naukę S. pobierał we Lwowie. W okresie gimnazjalnym należał do nielegalnych organizacji niepodległościowych związanych z Józefem Piłsudskim, od marca 1917 do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W dn. 2–4 II 1918 uczestniczył w manifestacjach we Lwowie skierowanych początkowo przeciwko lojalistycznie nastawionym Kołom Pracy Narodowej, które 2 II miały tu zjazd, a następnie (3 i 4 II) przeciwko represjom policyjnym wobec uczestników manifestacji. W dn. 31 X – 3 XI t. r. brał udział w walkach z Ukraińcami o Lwów. Dn. 3 XI 1918 w potyczce pod radiostacją w Kozielnikach został ciężko ranny w rękę oraz w nogę i wzięty do niewoli przez Ukraińców, którzy przewieźli go do szpitala w Stanisławowie; tam z powodu gangreny amputowano mu lewą rękę. Oswobodziły S-a oddziały WP 28 V 1919. Swą działalność w POW i organizacjach gimnazjalnych we Lwowie przedstawił w pracy Wspomnienia z życia młodzieży lwowskiej szkolnej w latach 1917–1918 (Lw. 1937).
Od czerwca do 6 X 1919 S. pełnił we Lwowie pomocniczą służbę kancelaryjną w Domu Inwalidów. W dn. 2 VII 1919 zdał maturę w II Szkole Realnej we Lwowie i wstąpił w październiku t. r. na studia w Wyższej Szkole Handlowej (WSH) w Warszawie. Studiował do r. 1922. W czasie wojny polsko-sowieckiej, od lipca do października 1920, służył ochotniczo na froncie w Małopolsce w oddziale bojowo-wywiadowczym Związku Obrony Ojczyzny przy II Oddziale Dowództwa Armii Południowej. Od 13 VI do 3 VII 1921 uczestniczył w III powstaniu śląskim jako telefonista w 1. Dywizjonie Artylerii Górnośląskiej. W uznaniu zasług wojskowych w r. 1932 mianowany został podporucznikiem rezerwy (ze starszeństwem z r. 1928).
Po ukończeniu studiów S. od 11 VIII 1922 pracował w katowickim oddziale Banku Przemysłowców jako korespondent, 16 VI 1923 został przeniesiony do oddziału w Berlinie. Dn. 1 II 1924 podjął pracę w Banku Ziemian we Lwowie, gdzie do 31 VIII 1926, m. in. pełnił funkcję sekretarza Centrali Banku. W l. 1926–8 przerwał pracę zarobkową i wyjechał na uzupełniające studia do Institut des Hautes Études Internationales przy Wydz. Prawa Sorbony, które zakończył uzyskaniem dyplomu. Po powrocie do Polski został S. od 1 XI 1928 zatrudniony w Głównym Urzędzie Statystycznym (GUS). Dopiero w lutym 1930 otrzymał dyplom ukończenia studiów na WSH na podstawie pracy Zakłady zastawnicze (lombardy) w Polsce w latach 1926–1928 („Kwart. Statystyczny” 1929 i odb. W. 1929), a magisterium 23 VI 1931 na podstawie rozprawy Bilans płatniczy Polski za rok 1929 (tamże 1931 i odb. W. 1931). W GUS zajmował się statystyką karteli, zakładów zastawniczych i bilansami płatniczymi. Z tego zakresu opublikował kilka prac (poza wymienionymi): Banki komunalne w Polsce w latach 1926–1928 (tamże 1930 i odb. W. 1930), Bilans płatniczy Polski za rok 1930 (W. 1933). Dn. 1 VI 1932 przeniósł się do Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK), gdzie pracował w Biurze Ekonomicznym. Zlecono mu w r. 1934 m. in. napisanie, jako fragmentu monografii BGK, historii galicyjskich prekursorów Banku, ale pracy tej nie ukończył (napisane rozdziały znajdują się w spuściźnie S-a przechowywanej w Arch. PAN). W okresie pracy w GUS i BGK publikował artykuły w „Samorządzie Terytorialnym”, „Przeglądzie Gospodarczym”, „Gospodarce Narodowej”, „Samorządzie”, „Oszczędności”, „Polsce Gospodarczej”, „Kwartalniku Statystycznym”, „Przeglądzie Miesięcznym BGK”, „Spółdzielczym Przeglądzie Naukowym”, „Banku” (w tym ostatnim był członkiem Komitetu Redakcyjnego).
Podczas okupacji niemieckiej S. pracował w BGK jako prokurent. W październiku 1939 podjął działalność konspiracyjną. Polegała ona początkowo na tworzeniu powiązań organizacyjnych między oficerami rezerwy, głównie należącymi do korporacji studentów Szkoły Głównej Handlowej «Bandera» oraz na nasłuchu audycji radiowych z Londynu i publikacji komunikatów z nasłuchu. We wrześniu 1940 S. przeniósł się z Warszawy do Legionowa i nawiązał kontakty ze Związkiem Walki Zbrojnej, następnie Armią Krajową (AK). Objął prowadzenie referatu propagandowo-oświatowego przy Komendzie Rejonu I AK «Brzozów-Marianowo». Nadal prowadził nasłuch radiowy, pisywał artykuły do prasy konspiracyjnej i instrukcje wojskowe oraz brał udział w redagowaniu: tygodnika „Ostatnie Wiadomości”, wychodzącej dwa razy tygodniowo „Reduty”, nieregularnej „Drużyny” oraz „Z frontu Walki Cywilnej”; wraz z żoną zajmował się też kolportażem prasy konspiracyjnej. W czasie wojny S. zgromadził duże zbiory nielegalnych czasopism (ok. 2 tys. pozycji), które w r. 1948 podarował Bibliotece Narodowej. Po wybuchu powstania warszawskiego 1 VIII 1944 został adiutantem dowódcy batalionu i walczył w szeregach AK na terenie Legionowa, Grabiny i Józefowa, później działał w partyzantce na terenie Puszczy Kampinoskiej. Brał udział w próbach przebicia się oddziałów AK do Warszawy oraz w walkach pod Leoncinem. W czasie walk Grupy Kampinoskiej pod Jaktorowem wydostał się z okrążenia z częścią oddziału, którym następnie dowodził do 2 X 1944. Działalność w konspiracji kontynuował do 17 I 1945. W okresie wojny awansował do stopnia porucznika.
Po wojnie S. zatrudniany był głównie na stanowiskach urzędniczych. Do 30 IX 1946 pracował w BGK; następnie od 1 X 1946 do 30 VI 1947 był wicedyrektorem Dep. Ekonomicznego w Min. Rolnictwa i Reform Rolnych, od 1 VII 1947 do 30 IX 1948 wicedyrektorem Dep. Prezydialnego, a następnie wicedyrektorem Dep. Finansowego w Centralnym Urzędzie Planowania, a od 1 X 1948 do 30 VI 1949 zastępcą kierownika Dep. Planowania w BGK. Od 1 VII 1949 do 31 I 1954 pracował na stanowisku dyrektora Biura Ekonomicznego w Centralnym Zarządzie Aptek w Min. Zdrowia, od 1 II 1954 do 31 I 1957 kierownika Działu Planowania w Zarządzie Zaopatrzenia Weterynaryjno-Zootechnicznego w Min. Rolnictwa. Od 1 II 1957 do 31 X 1961 był adiunktem w Inst. Drobnej Wytwórczości i Rzemiosła, gdzie początkowo kierował Pracownią Aktywizacji Ziem Zachodnich. Od 1 III 1958 łączył tę pracę z zatrudnieniem w Warszawskim Oddziale Polskiego Tow. Ekonomicznego (PTE) jako dyrektor Dyrekcji Szkolenia Ekonomicznego PTE w Warszawie (w l. 1961–5 poświęcił się jej całkowicie). W styczniu 1965 w związku z pogarszającym się stanem zdrowia przeniesiono S-a na rentę inwalidzką. W l. 1949–52 wykładał na Kursach Planowania i Rachunkowości w Handlu prowadzonych przez Stow. Wychowańców SGH, w l. 1950–4 był nauczycielem organizacji przedsiębiorstw w Liceum Chemicznym (potem w Technikum Ceramicznym), a w l. 1955–7 wykładał na kursach organizowanych przez PTE. Po wojnie opublikował m.in. książki Sprawozdawczość inwestycyjna (W. 1948 I–II, razem ze Stanisławem Wójcickim), Rola drobnej wytwórczości w rozwoju Ziem Zachodnich (W. 1955, razem z Andrzejem Wernikiem), Aktywizacja powiatów Lubań i Zgorzelec na odcinku drobnej wytwórczości (W. 1960). Zmarł 16 III 1966 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Odznaczony był m.in. Krzyżami: Virtuti Militari V kl., Obrony Lwowa, Niepodległości, Walecznych, Armii Krajowej, Powstania Warszawskiego, Śląskim Krzyżem Walecznych, Złotą Odznaką PTE.
S. ożeniony był z Janiną Leoncją z Tomczyńskich (pseud. konspiracyjny Olza), dzieci nie miał.
Bibliografia wydawnictw Głównego Urzędu Statystycznego 1918–1968, W. 1968; – Landau Z., Bank Gospodarstwa Krajowego, W. 1998; Mączyński C., Boje lwowskie, W. 1921 I 139; Sawicki J. Z., VII Obwód Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej «Obroża», W. 1990; – „Tryb. Ludu” 1966 nr 78; „Życie Warszawy” 1966 nr 67; – Arch. GUS: Akta personalne S-a; Arch. Inst. Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji: Akta personalne S-a (fot.); Arch. PAN: Zespół M.S.; Arch. SGH: Akta studenckie S-a (fot.); Arch. Warsz. Oddziału PTE: Akta personalne S-ka; CAW: Teczki personalne t. 2496/5/53, 16401, 264/55/1025 oraz Krzyż i Medal Niepodległości 15 VI 1932; – Informacje rodziny (w jej posiadaniu jest część spuścizny i dokumenty S-a), M. Klimasa i A. Wernika z W.
Zbigniew Landau