INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Mieczysław Skrudlik      Frag. okładki publikacji M. Skrudlika.

Mieczysław Skrudlik  

 
 
1887-12-19 - 1941-06-17
Biogram został opublikowany w latach 1997-1998 w XXXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Skrudlik Mieczysław, pseud.: Artifex, Z. Miński (1887–1941), historyk sztuki, dziennikarz, publicysta. Ur. 19 XII w Żywcu, był synem Wincentego, urzędnika pocztowego, i Marii z Prawdzic Łazarskich.

Po ukończeniu czteroklasowej szkoły ludowej w Żywcu, zamieszkał S. z rodziną w Krakowie przy ul. Wielopole 6. Po roku nauki w Gimnazjum św. Anny przeniósł się do Gimnazjum IV. W r. 1907 zdał maturę i zapisał się na Wydz. Filozoficzny UJ, gdzie studiował historię sztuki pod kierunkiem Jerzego Mycielskiego. W trakcie studiów napisał pracę o obrazach P. Dandiniego w kościele Kapucynów w Krakowie (referował ją na posiedzeniu Komisji Historii Sztuki AU 23 VI 1911) oraz monografię Tomasza Dolabelli (druk. „Roczn. Krak.” 1914). W związku z tymi pracami odbył podróże naukowe do Włoch i Bawarii, podróżował po ziemiach dawnej Rzpltej (1910, 1911). Publikował w „Krytyce” (1911, 1912). W lipcu 1912 uzyskał stopień doktora na podstawie rozprawy Franciszek Lekszycki, życie i jego dzieła… (Sandomierz 1916). W l. 1911–14 S. pracował w biurze Centralnej Komisji Ochrony Zabytków Sztuki w Wiedniu, słuchał wykładów M. Dvořaka i J. von Schlossera. Wyjeżdżał służbowo do Hiszpanii (1913). W Wiedniu w r. 1911 wstąpił do Związku Strzeleckiego.

W r. 1914 S. powrócił do Krakowa, gdzie 14 VIII (lub 18 X) wstąpił do Legionów. Przydzielony do Oddziału Wywiadowczego Komendy Legionów, pełnił służbę frontową (w Łodzi, Łowiczu, Płocku, Piotrkowie). W lipcu 1915, został przeniesiony do Centralnego Biura Werbunkowego Naczelnego Komitetu Narodowego, skąd 8 IX skierowano go do Komisariatu Werbunkowego w Sandomierzu. Otrzymał wtedy stopień chorążego. W jesieni 1916 uczestniczył w kursie adiutantów batalionowych w Warszawie, po czym wyjechał w podróż informacyjną do obozów polskich jeńców wojennych w Niemczech (m. in. był w Bawarii). Z końcem roku przydzielono go do Komisariatu Werbunkowego w Piotrkowie. W lutym 1917 przebywał w Kielcach, gdzie pełnił (w stopniu podporucznika) funkcję kierownika Głównego Urzędu Zaciągu. Po utworzeniu Polskiej Siły Zbrojnej (PSZ) S. znalazł się w jej szeregach. W r. 1917 zamieszkał na stałe w Warszawie przy ul. Królewskiej 7. W lutym 1918 został powołany do Min. Spraw Wewnętrznych przy Radzie Regencyjnej w Warszawie, jakkolwiek nadal pozostawał w PSZ; został kierownikiem biura polityczno-informacyjnego, które przy poparciu m. in. Jana Steckiego przekształcił w organizację wywiadowczą ukierunkowaną na walkę z bolszewizmem. W listopadzie 1918 przeszedł automatycznie z PSZ do odrodzonego WP, w którym został przydzielony do żandarmerii.

W połowie stycznia 1919 odwołano S-a z ministerstwa pod zarzutem udziału w przygotowaniach do zamachu stanu gen. Mariana Januszajtisa. Biuro S-a zostało wówczas przeniesione do Dowództwa Żandarmerii; S. uzyskał ze źródeł prywatnych fundusze na jego utrzymanie. W maju 1919 wyjechał do Poznania, gdzie w armii gen. Józefa Dowbór-Muśnickiego objął w stopniu porucznika kierownictwo oddziału wywiadowczego. Jednakże już 27 VII został aresztowany i osadzony na cztery miesiące w więzieniu Mokotowskim, tym razem pod zarzutem udziału w spisku przygotowującym usunięcie Józefa Piłsudskiego ze stanowiska Naczelnika Państwa i zamachu na jego życie. Zwolniony, podjął w kwietniu 1921 pracę w II Oddziale Wywiadowczym Sztabu Generalnego. Pracował również w dzienniku „Rzeczpospolita”, gdzie w artykułach ogłaszanych pod pseud. Z. Miński krytykował rozpowszechnione w wojsku upolitycznienie, protekcje przy mianowaniach i w konsekwencji niekompetencję organów kierowniczych. Współpracował także z tygodnikiem „Myśl Narodowa”. Dn. 28 I 1922 został powtórnie aresztowany, pozbawiony dystynkcji oficerskich i postawiony w stan oskarżenia pod zarzutem zdrady stanu, szpiegostwa i fałszerstwa dokumentów. Wyrokiem Sądu Okręgowego (8 Wydz. Karny w Warszawie) z 12 IV 1923 S. został skazany za nadużycie władzy i ukrywanie osoby poszukiwanej na dwa lata więzienia, natomiast z zarzutu fałszerstwa i szpiegostwa został uniewinniony. Sąd zwolnił S-a z więzienia za kaucją do czasu uprawomocnienia się wyroku, który został jednak przez niego zaskarżony (dalszego ciągu procesu nie udało się ustalić). Proces i towarzysząca mu agresywna kampania prasy probelwederskiej, jak można sądzić, spowodowały definitywne odsunięcie S-a od pracy w wywiadzie. Przeżycia te S. opisał w broszurze pt. Sprawa Skrudlika (P. 1923). Jego nazwisko pojawiało się nadał w raportach konfidencjonalnych (1926, 1928).

Po r. 1923 S. próbował powrócić do historii sztuki; zwrócił teraz swoje zainteresowania ku historii przedstawień Matki Boskiej w sztuce polskiej. Wydał na ten temat wiele broszur, m. in.: W sprawie twórcy obrazu NMP Ostrobramskiej (Wil. 1924), Matka Boska Kodeńska… (W. 1927), Patronka Warszawy (W. 1928), Cudowny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej (Częstochowa, [1933]), Gwiazda Polskiego Morza (Miejsce Piastowe, 1934), Cudowny obraz Matki Boskiej Świętogórskiej (Gostyń, 1936), Obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy… (Tuchów, 1938). Swoje poszukiwania ikonograficzne podsumował w książce Królowa Korony Polskiej… (Lw. 1930). Niektóre spostrzeżenia S-a, były istotne z punktu widzenia historii sztuki. Twórczość ta służyła jednak przede wszystkim upowszechnieniu kultu maryjnego. S. był członkiem Tow. Najśw. Marii Panny Zwycięskiej «Marianum»; sam nazwał się «świadomym żołnierzem Kościoła wojującego» i w publicystyce swej zwalczał wolnomyślicielstwo, sekciarstwo, a głównie masonerię, w których upatrywał zagrożenie dla Kościoła, narodu i państwa polskiego. Wielokrotnie omawiał te zagadnienia w broszurach, m. in.: Z tajemnic masonerii (W. 1927), Zbrodnie mariawitów w świetle dokumentów (W. 1927), Sekty żydujące w Polsce (W., ok. 1927), Agentury obce (W. 1929), Bezbożnicy polscy (W. 1932), Masoneria w Polsce (Kat. 1935). Podawał tu nazwiska masonów mających wpływ na życie polityczne i społeczne, podkreślał udział Żydów w tych organizacjach, ostrzegał przed bolszewizmem. Krytykował też wzrost tendencji antykatolickich w okresie sanacji (Zamachy na Kościół katolicki w Polsce, W. 1928), nawoływał do odrodzenia polskiej sztuki religijnej dostosowanej do potrzeb kultu (Prawda o wystawie polskiej sztuki kościelnej w Zachęcie, W. 1932 i Służałek W., Skrudlik M., Męczeństwo i upadek sztuki kościelnej, P. 1938). Z inspiracji Mariana Zdziechowskiego wydał broszurę Chrystianizm a świat zwierzęcy (P. 1938).

S. publikował w prasie endeckiej i chadeckiej oraz niezależnych pismach katolickich. Należał do sekcji dziennikarskiej założonego w r. 1932 Zjednoczenia Pisarzy Katolickich. Po wyjściu z więzienia w r. 1923 został zatrudniony jako reporter w „Rzeczypospolitej”, pisywał w „Gazecie Warszawskiej” i „Polaku-Katoliku”, współpracował dorywczo z „Gońcem Krakowskim”. Przez krótki czas był sprawozdawcą z wystaw w „Gazecie Porannej” (1925) oraz w „Polsce” (1929); zwolniono go z tej funkcji w wyniku interwencji Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP); pisał o tym w broszurze Reduty kołtuństwa (Miejsce Piastowe 1929). W r. 1927 redagował tygodnik „Szczerbiec”. W l. trzydziestych współpracował z miesięcznikiem „Rodzina Polska” i kontynuował współpracę z „Przeglądem Katolickim”. W l. 1930–8 publikował w krakowskim „Kurierze Literacko-Naukowym” (dodatek do „IKC”). Od r. 1935 był redaktorem działu kulturalnego w dzienniku „Goniec Warszawski”, gdzie zamieszczał recenzje z wystaw, pod pseud. Artifex, dając w nich wyraz swej niechęci do kierunków awangardowych. Publikował również m. in. w poznańskiej „Kulturze” i „Tęczy”. W artykułach prasowych zajmował się problemami masonerii, sekciarstwa i bolszewizmu. Pisywał również o dawnej sztuce polskiej (szczególnie o malarstwie religijnym), zajmował się problemami konserwacji, renowacji zabytków i zespołów zabytkowych. Interesował się teatrem (recenzował sztuki teatralne) oraz działalnością instytucji kulturalnych (muzea, TZSP). Reagował na aktualne wydarzenia kulturalne, jak lokalizacja grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie, projekt Duchtyni Stanisława Szukalskiego ku czci marszałka Piłsudskiego, odsłonięcie murów obronnych średniowiecznej Warszawy przez Jana Zachwatowicza; dołączył do sprzeciwu Franciszka Kleina i Tadeusza Seweryna wobec pomysłu zdobienia plafonów wawelskich przez artystów współczesnych; odpowiedzią był „List otwarty i ilustrowany do SKS-ów” Józefa Jaremy, zakończony złośliwym wierszykiem i zilustrowany przez Zygmunta Waliszewskiego karykaturą S-a („Gaz. Artystów” 1934 nr 2 z 1 IX). S. zmarł 17 VI 1941 w sanatorium w Otwocku; został pochowany na tamtejszym cmentarzu. Był odznaczony (rozkazem Komendy Legionów) Złotym Krzyżem Zasługi (10 XII 1916).

Z małżeństwa (zawartego 8 IX 1917) z Jadwigą z Rasimowiczów, 1. v. Dunin-Borkowską, S. nie miał potomstwa; wychowywał pasierbów Tadeusza i Edwarda Dunin-Borkowskich.

 

Karykatura S-a przez Zygmunta Skwirczyńskiego, 1922, reprod. w: „Gaz. Warsz.” 1924 nr z 31 XII; – Pol. Bibliogr. Sztuki; Zieliński Z., Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce 1918–1944, L. 1981; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – A.B. [Bochnak A.], Mieczysław Skrudlik, „Kwart. Hist.” R. 54: 1947 s. 67; tenże, Zarys dziejów polskiej historii sztuki, Kr. 1948 s. 26; Krzywobłocka B., Chadecja 1918–1937, W. 1974; Lechicki C., Skrudlik Mieczysław (1887–1941), krypt. Skr., M.S., pseud. Z. Miński, „Zesz. Prasoznawcze” 1974 nr 4 s. 103–4; Paczkowski A., Prasa polska w l. 1918–39, W. 1980; – Informator Prasowy 1938/9, W. 1938; Sadzewicz M., Los tak chciał, w: Moja droga do dziennikarstwa (1918–39), Przygot. do druku J. Łojek, W. 1974, „Materiały i studia do hist. prasy i czasopiśmiennictwa pol.”, XIX; – „Kur. Por.” 1923 nr 99 s. 5; „Rzeczpospolita” 1923 nr 99 s. 6; – Arch. UJ: Katalog studentów S II–197a, teczka WF II 504; B. PAN w Kr.: rkp. 1994 (Korespondencja Stanisława Tomkowicza); Paraf. Rzymskokatol. w Żywcu: Księga urodzeń (odpis w Mater. Red. PSB); – Informacje przyrodniej siostry S-a, Haliny Skrudlik z W.; Informacje Piotra Staweckiego na podstawie akt personalnych z CAW (wyciąg ewidencyjny karty wojskowej oraz listy kwalifikacyjnej).

Marta Knapikowa

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.