INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Zygmunt Denis Stojowski     

Zygmunt Denis Stojowski  

 
 
1869/1870 - 1946-11-06
Biogram został opublikowany w latach 2006-2007 w XLIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stojowski Zygmunt Denis Antoni (1869 lub 1870 – 1946), kompozytor, pianista, pedagog.

Ur. 8 IV (1869 wg dokumentów S-ego złożonych w Konserwatorium paryskim lub 1870 wg arch. rodzinnego w USA, 14 V 1869 wg niektórych polskich badaczy twórczości S-ego; ustalenie pewnej daty nie wydaje się możliwe) w Strzelcach (paraf. Oleśnica, Kieleckie), w rodzinie ziemiańskiej. Był synem Alfreda Jordana (zm. 23 XI 1895), właściciela Krasocina (pow. włoszczowski), oficera p. kirasjerów im. carowej Marii w Petersburgu, i Marii z Bogdańskich. Miał brata Wacława (ur. 1860). Matka S-ego, córka Karola Bogdańskiego, właściciela dóbr Strzelce w Stopnickiem, była pianistką, uczennicą H. Litolffa; w Krakowie prowadziła salon muzyczny, którego gośćmi byli m.in. zaprzyjaźniony z rodziną Władysław Żeleński, a także Alfred Kołaczkowski, Franciszek Bylicki, Władysław Górski i Wincenty Singer oraz w r. 1884 Ignacy Paderewski.

Podstaw muzyki uczył się S. u matki, a następnie u Kołaczkowskiego i Henryka Bobińskiego. W r. 1880 rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, a od r. 1881 uczył się systematycznie muzyki pod kierunkiem Żeleńskiego (harmonia, kontrapunkt, gra na fortepianie). Występy pianistyczne rozpoczął w wieku trzynastu lat, m.in. na koncertach krakowskiego Tow. Muzycznego i w salonie księżnej Marceliny Czartoryskiej. Wykonując w r. 1886 (wraz ze skrzypkiem Singerem, altowiolistą Janem Ostrowskim i wiolonczelistą Józefem Adamowskim) „Kwartet fortepianowy B-dur” op. 41 C. Saint-Saënsa, odniósł pierwszy sukces. Jego właściwym debiutem solisty-wirtuoza było odegranie z towarzyszeniem orkiestry 25 III 1887 w Sali Saskiej „Koncertu fortepianowego c-moll” L. van Beethovena. Po zdaniu matury wyjechał t.r. z matką do Paryża, gdzie po egzaminie konkursowym (wykonał na nim m.in. „Fantazję f-moll” Fryderyka Chopina) został przyjęty do Konserwatorium. Był uczniem L. Diémera w klasie fortepianu i L. Delibesa w klasie kompozycji (należał do jego ulubieńców, dedykował mistrzowi suitę Intermède polonaise) oraz T. Duboisa z harmonii. W r. 1889, na drugim roku studiów, wyróżniono go za grę fortepianową oraz nagrodzono za skomponowanie fugi. Korespondował w tym okresie z J. Brahmsem, P. Czajkowskim i C. Franckiem. Ok. r. 1890 skomponował I Koncert fortepianowy fis-moll op. 3 (wyd. London 1893), o zamyśle symfonicznym, zachowujący jednak równowagę między partiami orkiestrowymi i solowymi. Po śmierci Délibesa (1891) uczył się instrumentacji u J. Masseneta; swoje próby kompozytorskie konsultował z Saint-Saënsem. Spotykał się również z Paderewskim, pod którego kierunkiem doskonalił w r. 1891 umiejętności pianistyczne. Z czasem dedykował Paderewskiemu m.in. Sonatę A-dur na fortepian i wiolonczelę op. 18 i Symfonię d-moll op. 21 (wyd. Leipzig 1912). Równocześnie uczęszczał na wykłady z historii, filozofii i literatury na Sorbonie, gdzie uzyskał tytuł bachelier dès lettres.

W r. 1891 ukończył S. Konserwatorium; 17 II t.r. na koncercie w paryskiej Sali Erarda wykonał m.in. utwory Chopina i F. Liszta, a także swoje kompozycje: Balladę i I Koncert fortepianowy; orkiestra odegrała jego Intermèzzo de Polonais. «Paderewski ma więc współzawodnika, [...] Triumf Stojowskiego kompletny! Jego kompozycje to perły i kwiaty» – donosił paryski korespondent „Bluszczu” (1891 nr 12). W r. 1891 wystąpił S. w Londynie, zyskując aplauz publiczności interpretacjami utworów J. S. Bacha, R. Schumanna, Beethovena, Chopina, Brahmsa, Saint-Saënsa i Antona Rubinsteina, a także własnych kompozycji. T.r. skomponował wiele utworów fortepianowych, m.in. Deux pensées musicales op. 1 (wyd. London 1891), Trois intermèdes op. 4 (wyd. Leipzig–London 1891), 3 utwory op. 8: Légende, Mazurka, Sérénade As-dur (wyd. London 1891), a także trzyczęściową kunsztownie zinstrumentalizowaną Suitę Fis-Dur na orkiestrę op. 9, dedykowaną H. von Bülowowi. Dn. 19 II 1892 zaprezentował się S. publiczności w Berlinie jako kompozytor i pianista; na koncercie wykonano jego I Koncert fortepianowy, Symfonię d-moll, Balladę symfoniczną, Scherzo, Suitę Es-dur op. 9 i Variations et Fugue na kwartet smyczkowy op. 6 (obie wyd. London [b.r.w.]). W kwietniu t.r., w Paryżu w sali Pleyela, przedstawił współczesną muzykę polską: utwory Paderewskiego, Żeleńskiego i Zygmunta Noskowskiego. Dn. 6 XII dał recital w Berlinie w Beethoven-Saal, a 16 I 1893 w Krakowie w Sali Saskiej, gdzie z orkiestrą garnizonową pod dyrekcją Jana Nepomucena Hocka, zaprezentował wszechstronny repertuar, utwory m.in. Bacha, Beethovena, Schumanna i Chopina, a także kompozycje własne, z których najżywszą reakcję wywołały Danses humoresques op. 12 (wyd. London 1893–4); Bylicki pisał wtedy o «mistrzostwie w traktowaniu fortepianu i przepysznych modulacjach» („Czas” 1893 nr 15). Ciesząc się wzrastającym uznaniem jako kompozytor, podpisał S. w r. 1894 kontrakt na swe kompozycje (ważny do r. 1901) z londyńskim wydawnictwem muzycznym «Weber, Pit & Hatzfeld Ltd». Podczas recitalu w Dreźnie w r. 1895 wykonał Sonatę G-dur na skrzypce i fortepian op. 13 (napisaną w r. 1894, wyd. London). Dn. 5 VII 1895 koncertował w Londynie w Buckingham Palace przed królową Wiktorią. Skomponował t.r. kantatę Le printemps op. 7 na chór mieszany i orkiestrę (do słów Horacego, wyd. London 1895). Tworzył również pieśni, m.in. do wierszy Adama Asnyka (Five Songs op. 11, Six Songs op. 33) oraz Kazimierza Przerwy-Tetmajera w przekładzie francuskim i angielskim. W r. 1898 wziął udział w konkursie kompozytorskim im. Paderewskiego w Lipsku; jego Symfonia d-moll otrzymała jednogłośnie pierwszą nagrodę, rozpoczynając odtąd serię doskonale przyjmowanych wykonań w Europie i Ameryce (m.in. 5 XI 1901 na koncercie inauguracyjnym Filharmonii Warszawskiej).

W r. 1899 włączył się S. w obchody 50. rocznicy śmierci Chopina, występując jako pianista podczas akademii w Paryżu oraz mówca na uroczystości 17 X t.r. na cmentarzu Pére Lachaise. Przed r. 1900 napisał błyskotliwie zinstrumentalizowaną Rapsodie symphonique na fortepian i orkiestrę op. 23, w której wykorzystał rytmy krakowiaka i mazura oraz wprowadził oryginalny dialog harfy z fortepianem; utwór wykonany został w październiku 1900 na koncercie kompozytorskim w Beethoven-Saal w Berlinie, a we wrześniu 1902 we Lwowie pt. Fantazja polska (wyd. Leipzig 1904–8). W r. 1901 na warszawskim konkursie Maurycego Zamoyskiego otrzymał za Fantazję polską II nagrodę (pierwszej nie przyznano). Ok. r. 1900 skomponował Koncert G-dur na skrzypce i orkiestrę op. 22, wykonany w Berlinie w r. 1900 (wyd. Boston 1908), Concertstück na wiolonczelę i orkiestrę op. 31 (wyd. Paris 1922) oraz Idylle polskie (Polish Idylls) op. 24, wykonane 24 XI 1900 we Wrocławiu.

L.n. upłynęły S-emu na licznych podróżach koncertowych do wszystkich ważniejszych ośrodków w Europie. Kilkakrotnie występował także w ojczyźnie: Krakowie (m.in. 12 X 1900, 27 I 1902) i Lwowie (m.in. 27 IX 1902). Jego występy w Filharmonii Warszawskiej 20 XII 1901 wzbudziły uznanie «dla posiadanych [...] wysokich zalet technicznych, jak też dzięki świetnej interpretacji wykonanego „Koncertu c-moll” Saint-Saënsa» („Tyg. Ilustr.” 1901 nr 52). Kompozycje S-ego odtwarzali najwybitniejsi wirtuozi epoki, m.in. Paderewski i P. Casals.

W październiku 1905 na zaproszenie F. Damroscha, kierownika nowo założonego Institute of Musical Art (IMA), osiedlił się S. w Nowym Jorku. Twórczość S-ego była tam znana dzięki Paderewskiemu, który często wykonywał jego utwory, a Chant d’amour op. 26 nagrał dla «Victor Records». Jako pianista dał S. koncert (6 I 1906) w Carnegie Hall z New York Symphony Society Orchestra pod dyrekcją Damroscha, wystąpił również (24 I t.r.) w IMA’s Mendelssohn Hall; „New York Times” (1906 nr z 25 I) pisał wtedy o «wspaniałym artyście, który dołączył do muzyków nowojorskich». Jesienią 1906 został S. profesorem fortepianu w IMA; szybko stał się jednym z najwybitniejszych nauczycieli (jego uczniami byli m.in. Aleksander Brachocki, M. Levitzki, A. Loesser i P. Ashley). Kilkakrotnie wyjeżdżał do Europy. W Chamonix w l. 1909/10 skomponował II Koncert fortepianowy As-dur op. 32 (wyd. Paris 1923), dedykowany Paderewskiemu; prawykonanie ze S-m i orkiestrą pod batutą A. Nikischa odbyło się w Londynie 23 IV 1913 (kolejne wykonania z Paderewskim miały miejsca w Bostonie 10 III 1916 i Nowym Jorku 15 III t.r. w Carnegie Hall). W r. 1913, podczas koncertu w Paryżu, wykonał S. m.in. Sonatę E-dur na skrzypce i fortepian op. 37 (wyd. Paris). W USA zorganizował w r. 1911 serię koncertów historycznych (m.in. 4 II – 1 IV t.r. w IMA’s Mendelssohn Hall), gdzie prezentował muzykę od baroku po współczesność. Wiosną zrezygnował z pracy w IMA i przeniósł się do Von Ende School of Music.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w r. 1914, założył S. Koło Polskie przy Stow. Inżynierów i Handlowców w Nowym Jorku i został jego przewodniczącym. Był także wiceprezesem American Polish Relief Committee, a od czasów przedwojennych działał w Tow. Polsko-Amerykańskim w Nowym Jorku. Jako pierwszy polski twórca miał 1 III 1915 recital w Carnegie Hall z towarzyszeniem nowojorskiej orkiestry symfonicznej pod batutą J. Stransky’ego; odbyła się wówczas światowa premiera jego Koncertu d-moll na wiolonczelę i orkiestrę op. 31. W Carnegie Hall występował także 2 i 4 II 1916 razem z Paderewskim. Napisał w tym czasie ostatnią większą kompozycję, kantatę na chór mieszany, sopran i baryton Modlitwa za Polskę (Prayer for Poland) op. 40, do słów Zygmunta Krasińskiego; została ona wykonana w Carnegie Hall 7 III t.r. przez nowojorską orkiestrę symfoniczną pod batutą K. Schindlera, podczas koncertu na rzecz pomocy Polsce. T.r., wraz ze śpiewaczką Marceliną Sembrich-Kochańską, wystawił widowisko muzyczne A Night in Poland, do którego wykonał oprawę muzyczną złożoną z utworów Chopina. W r. 1918 odszedł z pracy w Von Ende School of Music i założył prywatne studio pedagogiczne «Stojowski Studios». Organizował kursy mistrzowskie zarówno w miastach USA (Buffalo, Chicago, Detroit, Los Angeles, Pittsburg, San Francisco, Seattle, Waszyngton), jak i w Kanadzie (w prow. Manitoba), na Kubie (Hawana), Brazylii (Rio de Janeiro) i Peru (Lima); w kursach brali udział nie tylko młodzi muzycy, lecz także doświadczeni wirtuozi, ceniący sobie jego uwagi interpretacyjne. Poważany w międzynarodowym środowisku muzycznym, znający biegle sześć języków, podtrzymywał kontakty korespondencyjne m.in. z Saint-Saënsem i C. Debussym, a także z licznymi muzykami polskimi.

W r. 1920 wszedł S. do zarządu Narodowej Rady Doradczej (National Council Advisory Board), dla powstającej Fundacji Kościuszkowskiej, był również członkiem Amerykańsko-Polskiej Izby Handlowo-Przemysłowej. W tym czasie mniej komponował; w r. 1923 powstały utwory fortepianowe: Aspirations op. 30 oraz dedykowane żonie Variations et fugue sur un thème original. W r. 1927 ukazały się w Paryżu jego Chansons polonaises. Od r. 1928 publikował okazjonalnie artykuły w warszawskim czasopiśmie „Muzyka” (t.r.: W imię prawdy w dźwiękach, nr 1 i Względność prawdy a szczerość ideału, nr 3, w r. 1929: Prawda psychologiczna w muzyce, nr 4, w r. 1932: Postęp prawdziwy i urojony, nr 3–4, w r. 1937: Dwa oblicza postępu w muzyce, nr 6). Podczas tournée w Europie wystąpił w r. 1929 w Warszawie, grając z orkiestrą pod dyrekcją Jerzego Bojanowskiego II Koncert fortepianowy. W r. 1931 należał do zawiązanego pod patronatem prezydenta RP Ignacego Mościckiego i z prezesurą honorową Paderewskiego, Komitetu Obchodu 30-lecia Filharmonii Warszawskiej. W r. 1932 założył Polish Institute of Arts and Letters (istniejący do r. 1937), aby przez koncerty, odczyty i wystawy, popularyzować kulturę polską wśród Amerykanów. Publikował artykuły na łamach magazynu „Poland America” (m.in. Paderewski, the Unique, 1932 nr 5); szkice z filozofii muzyki ogłaszał w „The Etude”. Latem 1932 rozpoczął letnie kursy pianistyczne w nowojorskiej Juilliard School of Music. W r. 1934 wyjechał z koncertami do Ameryki Południowej. W r. 1938 opublikował opracowanie 27 polskich pieśni ludowych Memories of Poland (New York, z tekstem polskim i angielskim). Przygotował do wydania i opatrzył bogatym komentarzem „Mazurki” Chopina (niewyd.).

Po wybuchu drugiej wojny światowej stanął S. na czele Commission for Polish Relief; na jego rzecz zorganizował 14 XI 1939 uroczysty koncert w Carnegie Hall z udziałem Artura Rubinsteina i Jana Kiepury. Ucząc do końca w Juilliard School of Music, prowadził w niej w r. 1940 kursy interpretacyjne muzyki Chopina. Redagował tygodnik muzyczny „Polish Review” i był prezesem Komitetu Muzyków Polskich, do którego należeli: Rubinstein, Grzegorz Fitelberg, Witold Małcużyński, Mieczysław Horszowski, Bronisław Huberman, Feliks Roderyk Łabuński i Wanda Landowska. Odegrał ważną rolę jako mąż zaufania i gwarant bezpieczeństwa polskich rezerw złota w USA. W r. 1941 napisał jeszcze Romance na fortepian op. 43, a po śmierci Paderewskiego poświęconą jego pamięci Kołysankę. Przewodniczył komitetowi, który z ramienia Polish Institute of Arts and Sciences of America, zorganizował 4 V 1944 koncert muzyki polskiej w Carnegie Hall. Jego ostatnią kompozycją była Dumka (1945) na fortepian. Chory od wiosny 1946 na raka żołądka, zmarł 6 XI 1946 w Nowym Jorku i tam został pochowany. Był odznaczony Orderem Odrodzenia Polski (1926) za działalność na rzecz Polski podczas pierwszej wojny światowej.

S. skomponował ponad sto utworów, zgromadzonych w 43 opusach, przeważnie na fortepian, rzadziej na skrzypce, wiolonczelę i instrumenty dęte; pisał także muzykę symfoniczną, charakteryzującą się wzorową instrumentacją i dużym wyczuciem barwy poszczególnych grup instrumentów. Twórczość S-ego związana była z nurtem późnoromantycznym; cechowała ją m.in. bogata melodyka nawiązująca do nurtu narodowego w muzyce polskiej (świadomie podkreślał swą fascynację muzyką Chopina). Kompozycje te cieszyły się dużym zainteresowaniem; najpopularniejsze z nich, przeznaczone do muzykowania domowego, ukazywały się w wielotysięcznych nakładach w oficynach amerykańskich i europejskich. Utwory S-ego wykonywali, oprócz wymienionych, m.in. Józef Hofman (wirtuozowskie Caprice Orientale op. 10 miał w repertuarze przez 40 lat), Aleksander Michałowski, Henryk Opieński, Sembrich-Kochańska, Górski, Paweł Kochański, Horszowski, G. Enescu, O. Samaroff, J. Heifetz, G. Piatigorski, a z uczniów m.in. Levitzki; utrwalano je także na rolkach pianolowych i płytach. Obecnie kompozycje S-ego wykonywane są jedynie okazjonalnie, m.in. w r. 1998 w Hobart (Tasmania) pianista J. Munro nagrał dla «CD ABC Classic» Rapsodię symfoniczną (Fantazję polską), a w r. 1999 w Londynie J. Plowright wykonał z towarzyszeniem orkiestry BBC II Koncert fortepianowy, natomiast dla «CD Hyperion» nagrał z towarzyszeniem Szkockiej Orkiestry Symfonicznej oba utwory.

S. był żonaty od 2 X 1918 ze swoją studentką, Luisą Mathilde Moralès-Macedo (1890–1982), pianistką z Peru; miał z nią trzech synów. Alfred (ur. 1919, jego rodzicami chrzestnymi byli Hofman i Sembrich-Kochańska), lekarz, absolwent uniw. Columbia w Nowym Jorku, służył w r. 1944 w Army Medical Corps, był ranny w rejonie Pacyfiku, po wojnie pracował jako Associate Clinical Professor w University of Washington School of Medicine. Henry (ur. 1921), architekt, absolwent Yale University, w czasie wojny służył jako porucznik amerykańskiej floty wojennej na Atlantyku, po wojnie był kustoszem archiwum rodzinnego w Nowym Jorku. Ignatius (1923–1985, jego rodzicami chrzestnymi byli Ignacy i Helena Paderewscy) był filologiem klasycznym, od r. 1942 jezuitą (w r. 1948 wystąpił z zakonu), absolwentem Woodstock College w Maryland i Iowa University, w l. 1970–2 nauczycielem akademickim w Chestnut Hill Academy w Filadelfii.

Spuścizna S-ego znajduje się w posiadaniu rodziny oraz w zbiorach Polish Music Center w Los Angeles, które prowadzi badania nad jego twórczością.

 

Fot. w: B. Jag., sygn. IF 4047, IF 2370 (zbiorowa z r. 1878), sygn. IF 4110 (matki S-ego), sygn. IF 1117, 2174 (ojca S-ego), Polish Music Center w Los Angeles, „Polish Music Journal” (Los Angeles) Vol. 5: 2002 nr 2, zbiorach rodzinnych S-ego; – Bolek, Who’s who in Polish America, (data ur. 2 V 1870); Dybowski S., Słownik pianistów polskich, W. 2003 (data ur. 27 III 1869, fot.); Grove’s Dictionary; PSB (Paderewski Ignacy J.); Słown. muzyków pol., II (data ur. 14 V 1870); – Internet: www.google.pl (Stojowski Zygmunt); – Armstrong W., Sigismond Stojowski and His Views on Piano Study, „The Etude” 1906 nr z maja; Baumann-Szulakowska J., Synteza uniwersalizmu i stylu narodowego w polskiej muzyce kameralnej przełomu XIX i XX w., w: Warsztat kompozytorski, wykonawstwo, koncepcje polityczne Ignacego Jana Paderewskiego, Kr. 1991; Bychowska M., Schiller H., 100 lat Filharmonii w Warszawie, W. 2001; Cooper F., Liner notes for Sigismond Stojowski plays Chopin, Paderewski and Stojowski. Luisa Stojowska plays the music of Stojowski, „International Piano Archives” (New York) 1976; Dybowski S., Rapsodia czy fantazja?, „Ruch Muzycz.” 2002 nr 11; tenże, Zapomniany Zygmunt Stojowski, tamże 2002 nr 9; Herter J. A., Elgar’s „Polonia” Updated, „The Elgar Society Journal” 2002 nr 4; tenże, The Etude’s 1915 Musical Salute to Poland, tamże 2001 nr 11; tenże, Schelling’s „A Night in Poland”, tamże 2001 nr 12; tenże, Stojowski: The Polish Patriot, tamże 2002 nr 9; tenże, Zygmunt Stojowski and Piotr Czajkowski, tamże 2001 nr 3; tenże, Zygmunt Stojowski: Polish Patriot and Composer, „Annual Meeting of the Polish Institute of Arts and Sciences of America” (Washington) 2002 nr z 7 VI; Janaczewska-Solomko K., Dyskopedia poloników do roku 1918, W. 2002 I–III; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny; Macharska-Wolańska M., Twórczość fortepianowa Zygmunta Stojowskiego, Kr. 1982; Reiss J., Almanach muzyczny Krakowa 1780–1914, Kr. 1939 vol. 2; tenże, Statkowski, Melcer, Młynarski, Stojowski, Ł. 1949 (data ur. 14 V 1870); Trochimczyk M., Paderewski and Stojowski: A Musical Friendship, Paper read at the Session on Elsner and Stojowski, „Annual Meeting of the Polish Institute of Arts and Sciences of America” (Washington) 2002 nr z czerwca; taż, Stojowski Manuscripts at PIASA, „Polish Music Newsletter” 2001 nr 8; Z dziejów polskiej kultury muzycznej, Kr. 1966 II; – Filharmonia Warszawska, w: Filharmonia Warszawska 1901–1931, W. 1931; Kietlińska z Mohrów M., Wspomnienia, Oprac. I. Homola-Skąpska, Kr. 1986 (dot. rodziny Stojowskich); Paderewski I. J., Pamiętniki 1912–1932, Kr. 1992; – Kalendarz Czecha za r. 1897, s. 87 (dot. ojca S-ego); „Polish Music Journal” Vol. 5: 2002 nr 2 (poświęcony S-emu, wykaz kompozycji S-ego, bibliogr.).

Małgorzata Kamela i Andrzej Jazdon

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.