Ogiński Mikołaj Franciszek h. własnego (zm. 1715), marszałek wołkowyski, miecznik litewski, poseł sejmowy, kasztelan trocki. Był najstarszym synem woj. połockiego Jana (zob.) i Anny Siemaszkówny, bratem Grzegorza Antoniego (zob.), Leona Kazimierza (zob.) i przyrodnim bratem Kazimierza Dominika (zob.). Dziedziczył na Łopienicy w pow. wołkowyskim. W r. 1674 podpisał elekcję Jana Sobieskiego i wkrótce potem, przed r. 1681, otrzymał od niego przywilej na marszałkostwo pow. wołkowyskiego, a następnie ok. r. 1685 – przy zachowaniu marszałkostwa wołkowyskiego – urząd miecznika W. Ks. Lit. po stryju Szymonie Karolu (zob.), który postąpił na woj. mścisławskie. W maju 1686 (już jako miecznik) podpisał traktat pokojowy z Moskwą. Urząd miecznika utracił, gdy Szymon Karol Ogiński zrezygnował z objęcia woj. mścisławskiego i powrócił do miecznikostwa W. Ks. Lit. Posłował O. w r. 1688 na sejmy: grodzieński (z pow. wołkowyskiego) i warszawski (z pow. mińskiego); na sejmie warszawskim 1690 wyznaczono go na deputata do boku królewskiego i na komisarza do prowadzenia rozmów z elektorem brandenburskim. Był posłem wołkowyskim na sejm grodzieński 1693 r. Przed 3 VIII 1693 otrzymał starostwo niegrodowe Radoszkowicze w woj. mińskim, a następnie królewszczyzny Berżniki w pow. grodzieńskim i Jasmonty w pow. orszańskim. W r. 1695 został podskarbim nadwornym W. Ks. Lit. Dn. 19 lub 20 VI 1696, po zgonie króla Jana III, pieczętował z królewiczem Jakubem skarbiec królewski jako podskarbi nadworny litewski.
W okresie burzliwego bezkrólewia po śmierci Sobieskiego, podobnie jak pozostali członkowie rodu Ogińskich, należał do obozu antysapieżyńskiego. Sapiehowie odebrali mu urząd podskarbiego, ale używał nadal tego tytułu. Dn. 21 XII 1698 podpisał ugodę między szlachtą litewską a Sapiehami w obozie między Ławnem a Puzewiczami pod Kamionką Tyzenhauzowską. Uczestniczył w sejmie pacyfikacyjnym warszawskim 1699 r. i wszedł do komisji w sprawie Elbląga. Na pospolite ruszenie szlachty litewskiej w listopadzie 1700 stanął w chorągwi woj. trockiego, a po rozbiciu Sapiehów pod Olkienikami (18 XI) podpisał zawiązaną 24 XI konfederację i uchwały antysapieżyńskie. Opozycja sapieżyńska przypisywała mu udział w przygotowywanym przez Augusta II «zamachu stanu»: jego podpis znalazł się na rozpowszechnianym w 1. poł. 1701 r. projekcie wzmocnienia władzy królewskiej na Litwie (datowanym w Wilnie 24 XI 1700). Dn. 30 V 1701 przybył na sejm do Warszawy. Dn. 26 XI t.r. szlachta litewska wysłała go z instrukcją do króla w sprawie pacyfikacji Litwy. O. nie wywiązał się jednak z tej trudnej misji i pacyfikację odłożono do grudnia t.r. Zabierał głos na wspólnej sesji sejmowej obu izb 3 I 1702, a 30 I t.r. Kazimierz Zaranek, chorąży żmudzki, domagał się w izbie poselskiej oddania mu oficjalnie podskarbiostwa nadwornego litewskiego, zapewne wraz z administracją skarbu wielkiego, którą odebrano Benedyktowi Sapieże. Wkrótce potem uzyskał O. administrację skarbu litewskiego, jednak wspólnie z Michałem Kazimierzem Kociełłem. Odebrano im ją w czerwcu 1703 na sejmie lubelskim, przekazując Ludwikowi Pociejowi i Marcjanowi Wołłowiczowi. W r. 1704 O. cedował większość swych królewszczyzn synowi Antoniemu. W r. 1710 był posłem z pow. grodzieńskiego na Wielką Radę Warszawską, a 21 IV 1711 król August II mianował go kasztelanem trockim. Zmarł O. w r. 1715.
Z małżeństwa z Katarzyną Kopciówną (która wniosła mu w posagu duże dobra Kopciowo w pow. grodzieńskim) miał O. trzech synów: Ludwika Karola (1680–1719), w r. 1701 kanonika wileńskiego, proboszcza bobrujskiego i trockiego, od r. 1717 (22 XI) biskupa nominata smoleńskiego, uczestnika obrad senatu w czasie sejmu 1718 r., Jerzego Kazimierza (zm. ok. r. 1715), starostę radoszkowskiego, i Antoniego (ur. ok. r. 1684, zm. po r. 1730), starostę berżnickiego i radoszkowskiego, który wstąpił do zakonu jezuitów, oraz cztery córki: Różę, zamężną za Stanisławem Bonifacym Krasińskim, kasztelanem płockim, Franciszkę, żonę Michała Józefa Massalskiego (zob.), Teresę i Marcybellę, wizytkę.
Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit., s. 68, 194, 244; – Acta Stanów W. X. Lit. na pospolite ruszenie… zgromadzonych między Ławnem i Puzewiczami A. D. 1698 dnia 21 Decembris, Wil. 1699; Diariusz sejmu walnego… 1701–1702, W. 1962 s. 52, 63, 178, 242, 281; Diariusz walnej rady warszawskiej z roku 1710, Wil. 1928 s. X, 94; Postanowienie generalne Stanów W. X. Lit…. Pod Olkienikami uchwalone R. P. 1700, [b. m.]; Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana III Sobieskiego, Wr. 1958; Vol. leg., V 306, 773, 785, VI 37, 146, 199; Wykaz podatku podymnego powiatu wołkowyskiego, Wyd. S. Krakowski, „Wiad. Studium Hist. Prawa Lit.” (Wil.) T. 1: 1938 s. 213; Zawisza K., Pamiętniki wojewody mińskiego (1666–1721), W. 1862 s. 20, 21, 177, 222; Źródła do dziejów polskich, Wyd. M. Malinowski i A. Przezdziecki, Wil. 1844 II 5; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. V teka 237 nr 10714; – Życiorys Ludwika Ogińskiego napisany przez Andrzeja Linka-Lenczowskiego w Materiałach Red. PSB.
Tadeusz Wasilewski