Rouget Mikołaj (1781–1847), płk WP, topograf, architekt, autor dzieł z zakresu budownictwa, malarz, litograf. Ur. 25 III w Warszawie, był synem Mikołaja i Magdaleny z Knakfusów.
Od wczesnego dzieciństwa R. przejawiał duże zdolności rysunkowe. Po ukończeniu nauk podstawowych kształcił się w prywatnej szkole malarsko-rysunkowej Mikołaja Kajsera, geometry i nauczyciela rysunków, a później u miniaturzysty Karola Bechona. W internacie dla chłopców, prowadzonym przez swojego ojca, R. dawał lekcje z matematyki, rysunków i języka francuskiego. Po wkroczeniu z końcem r. 1806 armii francuskiej do Warszawy, R. zaciągnął się do służby wojskowej. Dn. 15 XII t.r. otrzymał stopień porucznika w sztabie ks. J. Murata, dowódcy jazdy odwodowej Wielkiej Armii. Uczestniczył w walkach z Rosjanami o utworzenie przyczółka mostowego na Narwi w rejonie Okunina i Góry (23 XII 1806), a następnie w bitwie pod Pułtuskiem (26 XII). Dn. 1 V 1807 R. przeszedł do korpusu obserwacyjnego gen. Józefa Zajączka nad Omulwią z przydziałem do inżynierów i awansem na kapitana. Znajdował się 12 V w starciach pod Wallendorf (dziś Wały) i Reckau (dziś Rekowe). Po skończonej wojnie R. służył nadal w korpusie inżynierów 2 Legii gen. Zajączka w Kaliszu.
Dn. 4 IV 1809 mianowany został R. poddyrektorem w Korpusie Inżynierów z przeznaczeniem na komendanta powstałej w Warszawie Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów. W r. 1810 kierował wg własnego planu przebudową zamku biskupiego w Opatówku koło Kalisza na pałac dla swojego byłego dowódcy gen. Zajączka, w dobrach otrzymanych przez tegoż w ramach donacji napoleońskich. Dn. 25 I 1812 awansował na stopień szefa batalionu (podpułkownika), pozostając przy pełnionych obowiązkach w Szkole Aplikacyjnej. W t.r. otrzymał krzyż złoty Virtuti Militari. Z początkiem lutego 1813 opuścił Warszawę z wycofującymi się oddziałami wojska polskiego. Przedostał się do Niemiec. Objął stanowisko komendanta inżynierów w Magdeburgu, dowodzonym przez gen. J. Lemarois. Przeżył oblężenie miasta (15 IX 1813 – 14 V 1814) i uczestniczył 20 V w jego kapitulacji. Powrócił do kraju, 22 I 1815 umieszczony został w stopniu majora w Korpusie Inżynierów powstającej armii Król. Pol. Dn. 20 VI 1815 otrzymał R. nominację na stopień podpułkownika; objął stanowisko szefa Biura Topograficznego WP. Z powodu przytępionego słuchu i niezdatności do czynnej służby wojskowej 18 X 1820 przeniesiony został R. do Korpusu Inwalidów i Weteranów z awansem na stopień pułkownika i objęciem stanowiska dowódcy 2 kompanii weteranów, stacjonującej w Warszawie. W r. 1821 występował do Rady Administracyjnej Król. Pol. w sprawie wypłaty zaległego żołdu z okresu Księstwa Warszawskiego. Mieszkał w Warszawie przy Nowym Świecie nr 1257, był człowiekiem majętnym i wraz z bratem Aleksandrem wierzycielem kapitału na dobrach Guzów w pow. sochaczewskim, należących do rodziny Łubieńskich.
Nie absorbowany zajęciami czynnej służby wojskowej R. mógł poświęcić się pracy tak artystycznej jak i pisarskiej w zakresie inżynierii wojskowej i budownictwa. Namalował obrazy olejne ukazujące Aleksandra I w czasie wystąpienia na inauguracyjnym posiedzeniu sejmu Król. Pol. 27 III 1818 oraz Mikołaja I przy jego koronacji na króla Polski 24 V 1829, a następnie w czasie pobytu wraz z małżonką cesarzową Aleksandrą na Bielanach w 2-gim dniu Zielonych Świąt 1830 (31 V). Wykonał cykl litografii, m. in. przedstawiających przegląd wojsk polskich przez w.ks. Konstantego w r. 1823, pałac belwederski w Warszawie, 6 widoków Łazienek królewskich w Warszawie. Wykonywał miniatury i pejzaże akwarelą, jak również kopiował dzieła wielkich mistrzów m. in. J. van Ruisdaela. W r. 1825 w Warszawie ukazał się jego Dykcjonarz doręczny dla inżynierów obejmujący wszelkie części fortyfikacji i innych nauk tejże broni właściwych i ułożony w porządku alfabetycznym słów francuskich, w r. 1827 Nauka budownictwa praktycznego czyli doręcznik dla budujących obejmujący najłatwiejsze sposoby wyrachowania z dokładnością ilości materiałów potrzebnych do stawiania różnych budowli i szczegółowe opisanie wszelkich prawideł jakie w wykonaniu takowej jak najściślej zachowywać wypada, w r. 1828 Budownictwo wiejskie czyli doręcznik dla gospodarzy obejmujący wszelkie zasady i prawidła, które w stawianiu różnych budynków ekonomicznych i mieszkalnych na wsi dla nadania im większej dogodności i trwałości zachować potrzeba. Nagrodzony został w r. 1827 pierścieniem brylantowym, a w r. 1830 odznaczony Znakiem Honorowym za 20 lat nieskazitelnej służby oficerskiej.
Przy reorganizacji w r. 1830 Korpusu Inwalidów i Weteranów R. objął w Korpusie Weteranów stanowisko dowódcy 1 kompanii 1 batalionu, stacjonującej w woj. mazowieckim. W powstaniu 1830/31 r. z powodu podeszłego wieku jak i złego stanu zdrowia R. nie wziął czynnego udziału. Po kapitulacji Warszawy pozostał w mieście i złożył ponownie przysięgę wiernopoddańczą. Przy przekształcaniu Korpusu Inwalidów i Weteranów b. WP na komendy inwalidne X Okręgu Straży Wewnętrznej R. 13 X 1835 otrzymał uwolnienie z dalszej służby z pensją emerytalną i pozwoleniem noszenia munduru. W r. 1836 został nadany R-owi z Heroldii Król. Pol. tytuł szlachecki z herbem Krzyżowiec. W ostatnich latach życia R. ogłuchł, oślepł i złożony został paraliżem. Zmarł 24 V 1847 w Warszawie i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kw. IX rz. 1).
W małżeństwie z Józefą Czekajską miał R. synów Mikołaja, Teodora i Józefa oraz córkę Marię Magdalenę.
Bibliogr. historii Pol. XIX w., I; Kucharzewski, Bibliogr. techn.; Pol. Enc. Szlachecka, X; Łoza, Słown. architektów; Rastawiecki, Słown. malarzów, II; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler, XXIX; Uruski, XV; Lista imienna Generałów, Oficerów wyższych i niższych oraz Urzędników Wojskowych tak w służbie będących, jak i dymisjonowanych, Znakiem Honorowym zaszczyconych, W. 1830: Spis szlachty Król. Pol., W. 1851; Katalog wystawy pamiątek Starej Warszawy, W. 1911; Katalog zabytków sztuki w Pol., V z. 6 s. 52; Biernatowie A. i B., Cmentarz Powązkowski w Warszawie – Materiały inwentaryzacyjne, W. 1980 I; – Bloch C., Generał Ignacy Prądzyński 1792–1850, W. 1974; Bugajski J., Wyższe szkolnictwo wojskowe w Polsce w XIX wieku, w: Studia i Mater. do Hist. Wojsk., VII cz. 2; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14, Wyd. 1, W. 1905 (Lista imienna oficerów wojska Księstwa Warszawskiego 1809–1814 roku) (toż, wyd. 2); tenże, Wojsko Pol., 1815–30; Giergielewicz J., Udział oficerów inżynierii w pracach kartograficznych Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, „Saper i Inżynier Wojskowy” R. 3: 1924 z. 6 s. 207; Głębocki J. T., Wywód o szkołach rycerskich czyli wojskowych w Polsce w ciągu dziejowym, Kr. 1866 s. 49; Kołaczkowski J., Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce, Kr. 1888 s. 94, 355; Olszewicz B., Polska kartografia wojskowa, W. 1921; Przesmycki Z., Kilka słów o miniaturach portretowych, W. 1912; Wójcicki, Cmentarz Powązkowski, III (tu r. ur. 1782); – [Kołaczkowski K.], Wspomnienia jenerała…, Kr. 1898 II 133; Roczniki Wojskowe Królestwa Polskiego 1817–1830, [W.]; Rozkazy dzienne Naczelnego Wodza 1815–1830, [W.]; Sumariusz protokołów Rady Administracyjnej Król. Polskiego 1815–1867, W. 1961 Cz. I t. 3 s. 823: – „Kur. Warsz.” 1823 nr 67, 1847 nr 139; – AGAD: Akty KRW rkp. 69c s. 79–80, rkp. 478 s. 6; AP w W.: Księga zmarłych paraf. św. Krzyża w W. 1847 poz. 990; IS PAN: Mater. do Słown. Artystów Pol.; Mater. Red. PSB; – Łoza S., Virtuti Militari 1792–1819, W. 1953 (mszp. w posiadaniu Z. Zacharewicza); Kartoteka oficerów WP 1815–1831 Z. Zacharewicza z Kr.; – Informacje Lecha Jabłońskiego z Łomianek.
Zbigniew Zacharewicz