Rusin (Ruthenus) Mikołaj (zm. po 20 XII 1330), rajca krakowski.
R. po raz pierwszy wymieniony jest w źródłach w r. 1313. Swą urzędniczą karierę zawdzięczał w dużej mierze teściowi Mikołajowi z Zawichostu (zob.). Był rajcą krakowskim w l. 1319–20, 1327, 1329–30. Pełnił zresztą urząd rajcy w przerwach, kiedy Mikołaj z Zawichostu nie zasiadał na nim. W r. 1320 wziął R. udział w staraniach u Władysława Łokietka o uzyskanie przywileju celnego, zwalniającego mieszczan krakowskich od ceł w Królestwie Polskim.
R. był człowiekiem przedsiębiorczym, prowadził na dużą skalę obrót nieruchomościami, zabiegał o pomnożenie majątku i stworzenie zwartego kompleksu własnych nieruchomości w Krakowie w rejonie ul. Żydowskiej (dziś Św. Anny), Wiślnej i rynku. W r. 1313 nabył od mieszczanina toruńskiego Sandra Snela dom w rynku od strony ul. Żydowskiej i pół domu z tyłu przy ul. Żydowskiej, a w r. 1319 ogród przed miastem nad rzeką Rudawą koło cmentarza żydowskiego. W r. 1325 zakupił kolejno pół domu wraz z otoczeniem przy ul. Żydowskiej, w r. 1328 3 kwartały przy tejże ulicy i 1 kwartał wraz z otoczeniem przy ul. Wiślnej, usytuowany za jego domem narożnym w rynku. Skupował również obiekty handlowe, jak: ławę chlebną (1324), sklep płócienny (1326) od Jana z Enden, sklep płócienny (1328). Poświadczony jest tylko jeden akt sprzedaży, a mianowicie odstąpienie przez R-a w r. 1318 Jaśkowi, synowi Eberharda, kwartału dziedziny w mieście za dziedziną Piotra Gwisa, wójta krakowskiego. R. zgromadził znaczny majątek w gotówce oraz nieruchomościach w Krakowie.
W r. 1326 wyjednał w Rzymie od biskupów włoskich odpust dla wszystkich odwiedzających w określone dni kościół Najśw. Marii Panny w Krakowie. Pod koniec 1330 r. rozpoczął przygotowania do pielgrzymki do Ziemi Świętej. Dn. 20 XII t. r. przekazał prawem dziedzicznym synowi Janowi całe swe siedlisko z kamienicą przy ul. Żydowskiej i kramy, a córce Annie 100 grzywien oraz zarządził podział reszty majątku pomiędzy pięcioro dzieci na równe części, zastrzegając sobie zwrot dóbr po powrocie. Po tej dacie brak wiadomości o R-ie, najpewniej nie powrócił z pielgrzymki, a może zginął w Ziemi Świętej, która znajdowała się wówczas pod panowaniem Mameluków. Opiekę nad dziećmi R-a przejął teść Mikołaj z Zawichostu, który w l. 1335–6 spłacił je i rozliczył się z opieki.
Z małżeństwa z Heleną, córką Mikołaja z Zawichostu, miał R. pięcioro dzieci, z których imiennie znamy tylko troje: Jana (Hanka), żonatego z córką kuśnierza Wilusza, Annę, która pozostała panną, i Gertrudę, zamężną za Tyczkiem Snelem. Ich córka Elżbieta wyszła za mąż za Stanisława Pensatora i – jako jedyna spadkobierczyni rodziny R-a – cały majątek po nim wniosła w posagu krakowskiej rodzinie mieszczańskiej Pensatorów.
Ptaśnik J., Studia nad patrycjatem krakowskim, Cz. II, „Roczn. Krak.” T. 16: 1914 s. 11–12; – Bullarium Poloniae, Wyd. I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, Romae 1982 I nr 1882; Kod. m. Krak., I s. XXIII nr 10, II nr 372; Kod. Mpol., I nr 178; Najst. księgi m. Krak., nr 274a b, 339, 396, 508, 569, 576, 700, 753, 800, 898, 902, 939, 940–1, 946–7, 985, 1036–9, 1177, 1197, 1379, 1409, 1480, 1553, 1616, 1632, 1652 s. 55, 87, 103.
Jacek Laberschek