INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Mikołaj Marchocki (Ścibor Marchocki) h. Ostoja      "Wygnanie Polaków z Kremla przez Pożarskiego" - obraz Ernsta Lissnera (1874–1941) z roku 1938 w Galerii Trietiakowskiej w Moskwie - źródło kopii cyfrowej: Wikimedia Commons - domena publiczna - fragment.

Mikołaj Marchocki (Ścibor Marchocki) h. Ostoja  

 
 
ok. 1570 - 1636 lub później
Biogram został opublikowany w 1974 r. w XIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Marchocki Mikołaj Ścibor h. Ostoja (ok. 1570 – ok. 1636), rotmistrz, starosta czchowski, pamiętnikarz. Był synem Jana i Anny z Pleszowic Fredrówny, bratem Pawła (zob.). W r. 1588 był już pełnoletni i występował w sądzie ziemskim krakowskim, wraz z matką i bratem Pawłem, w sprawie z Augustem Gutteterem o wieś Paśmiechy. O przebiegu jego życia do r. 1607 nic nie wiadomo. Jesienią 1607 został rotmistrzem w oddziale kniazia Romana Rożyńskiego. Wraz z nim służył tu jego bratanek Adam. Cieszył się M. zaufaniem współtowarzyszy, którzy kilkakrotnie powierzali mu rozmaite zadania poselskie: na przełomie r. 1607/8 posłował z Kromów do przebywającego w Orle Dymitra Samozwańca po pieniądze, zaś w styczniu 1609 wyprawiony został do Warszawy na sejm, by tłumaczyć siebie i towarzyszy z obecności w państwie moskiewskim. «Wdzięcznie to od nas przyjęto, ale i więcej się złego domyślano» pisał później w swoim pamiętniku. Z chwilą gdy Zygmunt III przekroczył moskiewską granicę i obległ Smoleńsk, M. wraz z innymi nie przywitał tej wieści radośnie, twierdząc «a co nam potym, mamy na kogo innego robić, nie wiemy jakim duchem król na nasze krwawe prace nastąpił». W podobnym nastroju, wraz z innymi towarzyszami: Wrzeszczem, Dudzińskim i Śladkowskim, sprawował pod Smoleńsk poselstwo do króla (listopad 1609), które doprowadziło do ugody między dotychczasowymi stronnikami Dymitra II Samozwańca a Zygmuntem III.

W czasie późniejszego rozłamu, jaki podzielił polskie oddziały ochotnicze przebywające w Moskwie na zwolenników i przeciwników współdziałania z Zygmuntem III, M. wytrwał przy kniaziu Rożyńskim i Dymitrze Samozwańcu, co nie przeszkodziło mu poprowadzić wycieczkę na odsiecz Janowi Sapieże, zajmującemu odmienne stanowisko w tej sprawie, a oblężonemu w Dymitrowie. Wraz z Rożyńskim bronił Osipowa i w czasie oblężenia był ranny. Przebywał w Osipowie aż do śmierci Rożyńskiego (8 IV 1610) i wyparcia Polaków z tej miejscowości. Następnie, wraz z innymi uczestnikami obrony Osipowa, przeszedł do oddziałów Aleksandra Zborowskiego i wycofał się w maju do Szujska. Dn. 22 VI t. r., po zaciekłych targach o żołd, doszło do połączenia tych oddziałów z wojskami hetmana Stanisława Żółkiewskiego, ciągnącego naprzeciw rosyjskiej odsieczy pod dowództwem Dymitra Szujskiego. Po osaczeniu straży przedniej pod Wołujewem w Carowym Zajmiszczu ruszył M. 3 VII, wraz z innymi rotami polskimi, w kierunku Kłuszyna znajdując się w straży przedniej. Wtoku walnej, zwycięskiej bitwy (4 VII) walczył dzielnie w pierwszym rzucie na prawym skrzydle (nadal w pułku A. Zborowskiego) mając naprzeciw jazdę rosyjską. Po przełamaniu tego skrzydła posiłkował flankowym uderzeniem husarię z pułku hetmańskiego. Następnie z Mikołajem Strusiem i Aleksandrem Zborowskim posłował pod Smoleńsk i doniósł królowi o zwycięstwie. Nie zaniechał też sposobności, by wziąć udział w jednym ze szturmów Smoleńska w chorągwi Stanisława Lubomirskiego. Dalszą część działań wojennych odbył pod Aleksandrem Zborowskim. Przed wejściem do Moskwy brał udział w wojennej naradzie, gdzie starł się z S. Żółkiewskim o to, czy rozłożyć wojsko pod Moskwą, czy osadzić nim miasto. Z Młockim i Witowskim, a wbrew Żółkiewskiemu, był za drugim wyjściem. W czasie pierwszych rozruchów w Moskwie dowodził obroną jednej z baszt Kremla. Jesienią 1611 ponownie posłował do Warszawy na sejm, aby upomnieć się o żołd dla wojska znajdującego się w Moskwie, ale nic nie uzyskał. Wracając z Warszawy pod Moskwę, w styczniu 1612 spotkał koło Orszy część skonfederowanych oddziałów wracających do Polski. Zapewne wrócił wraz z nimi i w dalszych działaniach nie brał udziału. W r. 1613 jako rotmistrz JKM otrzymał od Zygmunta III dobra ruchome i nieruchome przypadające królowi po Janie Wolskim.

M. prawdopodobnie zajął się gospodarowaniem w swojej wsi Mnichowice Wielkie w pow. wiślickim, która postanowieniem sejmu 1620 r. została zwolniona od sepu, płaconego na rzecz starostwa wiślickiego. W r. 1624 został, wraz z Mikołajem Stadnickim, deputowany przez sejmik woj. krakowskiego do pomocy Janowi Zebrzydowskiemu, miecznikowi kor., powołanemu do obrony województwa przed «kupami swawolnymi». W okresie bezkrólewia po śmierci Zygmunta III brał 3 VI 1632 udział w sejmiku woj. sandomierskiego w Opatowie i podpisał jego uchwały. Ok. r. 1633 otrzymał (po bracie Pawle) starostwo czchowskie. Jako starosta czchowski uczestniczył w sejmikach woj. krakowskiego: w r. 1634 (posejmowym) i w r. 1636 (deputackim).

W tym też okresie M. spisał swój pamiętnik pt. Historia wojny moskiewskiej prawdziwa. Żywo, a nawet z pewnym talentem literackim napisany, obejmuje on spis wydarzeń w l. 1607–1612. Jego wartość źródłowa jest bardzo duża, zwłaszcza iż dzięki szczerości M-ego ujawnia demoralizację i warcholstwo tak autora, zresztą dobrego i dzielnego żołnierza, jak i jego towarzyszy spod Moskwy. Oryginał pamiętnika znajduje się w Bibliotece Czartoryskich (rkp. 345). W r. 1841 pamiętnik M-ego został wydany przez Edwarda Raczyńskiego z kopii przechowywanej w Bibliotece Kórnickiej. Obok pamiętnika pozostawił M. obszerne sylwy (tenże sam rkp. B. Czart.), zawierające uzupełnienia do opisu wojny moskiewskiej (teksty listów, mów wydane wraz z Historią) i inne materiały dotyczące spraw polsko-moskiewskich oraz wydarzeń wewnętrznych z 2 poł. XVI w., a ponadto dwie relacje spisane przez M-ego, a mianowicie opis kampanii cecorskiej 1620 pt. Wołoskie dzieje niektóre z relacjej pewnych osób…, i dzieje wyprawy chocimskiej 1621 r., pt. Historia albo Diariusz rozprawy wojska polskiego pod regimentem pana Jana Karola Chodkiewicza z Osmanem…, którą oparł na opowiadaniach swoich synowców Adama i Krzysztofa Marchockich, uczestników wydarzeń. Zmarł prawdopodobnie w r. 1636; z tego roku pochodzi ostatnia wzmianka o nim.

M. żonaty był z Heleną Rożnówną, córką Stanisława i Anny Chełmińskiej. Po śmierci M-ego wyszła ona za Andrzeja Strojnowskiego w r. 1646; zmarła w r. 1651. O potomstwie M-ego nic nie wiadomo.

 

Estreicher; Nowy Korbut; Enc. Wojsk.; Niesiecki; Uruski; Żychliński, V 276; – Byliński J., Sejm 1611 r., Wr. 1970; Hirschberg A., Maryna Mniszchówna, Lw. 1927 s. 47 i n.; tenże, Polska i Moskwa w pierwszej połowie XVII w., Lw. 1901 s. 325; Maciszewski J., Polska a Moskwa 1603–1618, W. 1968; Prochaska A., Hetman Stanisław Żółkiewski, W. 1927; Sajkowski A., Nad staropolskimi pamiętnikami, P. 1964 s. 7, 55, 59, 67; Sobieski W., Żółkiewski na Kremlu, W. [b. r.] s. 6, 8, 64, 76, 95, 115, 138 n., 155, 169, 175; Tyszkowski K., Wojna o Smoleńsk 1613–1615, Lw. 1927 s. 52–4; – Akta grodz. i ziem., X; Akta sejmikowe woj. krak., I, II; Kobierzycki S., Historia Vladislai Principis…, Dantisci 1655 s. 103 n., 124, 219; Maskiewicz S., Pamiętnik, Wyd. A. Sajkowski, Wr. 1961; Materialy k’ istorii moskovskogo gosudarstwa v XVI i XVII stol., vypusk II, Wyd. T. Wierzbowski, W. 1898 s. 8, 12, 41, 50; Poselstwo do JMP Hetmana i do… Rycerstwa pod Smoleńskiem… do sławnego Rycerstwa z Woiska Dimitra Cara i Respons na to, [b. m.] 1610; Vol. leg., III f. 382, 522, 577; Wyprawa króla J. M. do Moskwy r. p. 1609, w: Russkaja Istoričeskaja Biblioteka, S. Pet. 1872 I; – Arch. Państw. w Kr.: Terr. Crac. 84 s. 101; Arch. UJ: Kotarski H., Bitwa pod Kłuszynem na tle poziomu ówczesnej wojskowości, (mszp.); B. Czart.: rkp. 345; B. Kórn.: rkp. 319; B. Ossol.: rkp. 1259; B. PAN w Kr.: rkp. 688; Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Teki Pawińskiego 21 k. 88

Janusz Ekes

 
 

Powiązane artykuły

 

Druga połowa XVI wieku

Druga połowa XVI wieku, a przede wszystkim interesujący nas okres panowania ostatniego Jagiellona – Zygmunta Augusta – to okres dominacji wojsk zaciężnych, co przekładało się na konieczność......
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Ludwika Maria Gonzaga

1611-08-18 - 1667-05-10
królowa Polski
 

Jan Wężyk

1575 - 1638-05-27
prymas Polski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.