Skaradkiewicz Mikołaj, imię zakonne Patrycy od św. Mikołaja (1738–1777), pijar, pedagog, poeta, tłumacz. Ur. 4 X w woj. krakowskim, najprawdopodobniej w rodzinie mieszczańskiej.
Do zgromadzenia pijarów S. wstąpił 25 VIII 1755 w Podolińcu, gdzie odbył dwuletni nowicjat. Następnie studiował humaniora w seminarium zakonnym w Rzeszowie (1757/8) i filozofię w Międzyrzeczu Koreckim (1758–60), uzyskując opinię wybitnie uzdolnionego we wszystkich kierunkach. W r. szk. 1760/61 był – w ramach praktyki pedagogicznej – nauczycielem infimy i «pryncipiów» w kolegium w Łukowie. Od jesieni 1761 przebywał w Warszawie. Studiował teologię i pracował jako nauczyciel klasy I w Konwikcie Obywatelskim (1761/2, 1764–6), w ostatnim roku także jako podprefekt, a w l. 1762/3 i 1766/7–8 był profesorem historii, geografii i filozofii (w tym matematyki) w Collegium Nobilium. Opracował wówczas podręcznik Arytmetyka czyli nauka o rachunkach, sposobem łatwym do wyższej matematyki reguł przystosowana, z autorów wybornych wybrana (W. 1766). Podręcznik S-a wzorowany na sławnych ówcześnie arytmetykach pijarskich, P. Chelucciego i F. Dalhama, wznawiany był trzykrotnie (1769, 1771, 1776). W tych poprawianych i poszerzanych wydaniach zamieścił: «przydatek zagadek arytmetycznych», służący pobudzeniu zainteresowania uczniów tym przedmiotem (1771), rozprawkę O pożytku i potrzebie nauk matematycznych oraz rozdziały: o «rachunkach chronologicznych» (zawierający wiadomości potrzebne przy opracowaniu kalendarzy) i O kombinacji, przemianie, regule przemian (1776), dotyczący kombinatoryki. On też wprowadził do polskiej terminologii matematycznej termin «kombinacja» używany do dzisiaj. Wg informacji Szymona Bielskiego był też wydawcą „Opera lyrica” Stanisława Konarskiego (W. 1767); brak wszakże potwierdzenia tego faktu w tekście wydania i w innych źródłach.
W l. 1768–71 S. pracował jako profesor retoryki i filozofii, a w ostatnim roku także jako prefekt w szkołach pijarskich w Chełmie. W r. szk. 1771/72 przebywał ponownie w Warszawie, uczył retoryki i filozofii w Collegium Nobilium i pisał pracę Historia Domus Varsaviensis Scholarum Piarum. W r. 1772 zadebiutował jako poeta tłumaczeniem panegiryku A. M. Duriniego „Illustrissimae atquae excellentissimae […] Catharinae de Potociis Kossacosciae odem hanc in solenni eius nominis die […] anno 1772”, opublikowanym w druku ulotnym, wraz z adresowaną do Duriniego odą S-a (w łacińskiej i polskiej wersji), na którą odpowiedział Durini – w tymże druku – odą i dwoma epigramatami.
Od jesieni 1772 S. pracował w Międzyrzeczu Koreckim jako profesor filozofii i prefekt szkół, a od r. 1774/5 – profesor filozofii i rektor szkół i konwiktu. Opracował i wydał podręcznik Geometria czyli nauka o ziemiomiernictwie ku snadniejszemu wyższej matematyki poznaniu służąca (W. 1774, Wyd. 2. 1776). Zawarł w nim m. in. nowy w polskiej literaturze matematycznej dział geometrii o krzywych stożkowych, a także o innych krzywych, nazwanych polskimi terminami, z których niektóre przetrwały do dzisiaj. Cechą obu podręczników matematycznych S-a było przestrzeganie ścisłości, m.in. «rozgraniczenie takich pojęć jak aksjomat, temat, twierdzenie, wniosek», oba miały też duże znaczenie w tworzeniu polskiej terminologii tej dyscypliny naukowej (Z. Pawlikowska-Brożek). Z okresu międzyrzeckiego pochodzą też dalsze próby działalności literackiej pisarza – wiersze pisane «od szkół międzyrzeckich» na uczczenie imienin ich dobroczyńców. Tu należą trzy wiersze do Adama Kazimierza Czartoryskiego, składane mu w l. 1774–6, z których pierwszy ukazał się w druku ulotnym (Jaśnie Oświeconemu Książęciu JMci Adamowi […] Czartoryskiemu…), a dalsze w „Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych” (1775 t. 11 cz. 1 s. 49–56 i 1776 t. 13 cz. 1 s. 17–20) – rozwlekłe panegiryki sławiące adresata jako «nauk opiekuna» i «stróża» oraz «mądrości wzór», poprawne w dość prostej formie, lecz nie zdradzające talentu poetyckiego, jak też nie datowany, zachowany w druku ulotnym, Wiersz Jaśnie Oświeconej Księżnie Lubomirskiej, Wojewodzinie Krakowskiej, w dzień uroczysty Jej imienin od Collegium Międzyrzeckiego. Nieco odmienny charakter ma ostatni ze znanych wierszy S-a, przekład „Pieśni VII” Konarskiego („Na dzień ślubny Adama Książęcia […] Czartoryskiego […] z Elżbietą hrabianką z Flemingów”), przygotowany do edycji „Wierszy wszystkich S. Konarskiego z łaciny na polski przełożonych”, zrealizowanej w r. 1778, której S. już nie doczekał. Zmarł nagle 20 III 1777 w Międzyrzeczu Koreckim. Pozostawił po sobie opinię człowieka uczonego, «dobrego gustu», «najlepszego zakonnika», «męża prawego, rozważnego, od wszystkich kochanego».
Estreicher; Enc. Org.; – Bielski, Vita et scripta, s. 156–7; Horanýi, Scriptores, II 678; Aleksandrowska E., „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 1770–1777. Monografia bibliograficzna, Wr. 1959; Graciotti S., Nuncjusz Durini i życie literackie w Polsce stanisławowskiej, w: Od renesansu do oświecenia, W. 1991 II; Historia nauki polskiej. Pod red. B. Suchodolskiego, Wr. 1970–74 II, IV; Pawlikowska-Brożek Z., Wkład pijarów do matematycznej literatury podręcznikowej, w: Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XVIII w., Pod red. I. Stasiewicz-Jasiukowej, W. 1993; – Historia Domus Warsaviensis Scholarum Piarum, Wyd. i oprac. L. Chmaj. Wr. 1959; Raporty generalnych wizytatorów z r. 1774. Wyd. T. Wierzbowski, W. 1906, Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie, Z. 24; – Arch. Pijarów w Kr.: Matricula Provinciae Polonae Scholarum Piarium nr 356 (odpis ks. A. Pitali).
Elżbieta Aleksandrowska