INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Mikołaj Stanisław Rey      Mikołaj Stanisław Rey, wizerunek na podstawie ilustracji książkowej.

Mikołaj Stanisław Rey  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1988-1989 r. w XXXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rey Mikołaj (1866–1932), ziemianin, działacz ruchu ludowego. Ur. 15 II w Przyborowiu w pow. pilzneńskim, w rodzinie ziemiańskiej, był synem Stanisława i Wilhelminy z Głogowskich, bratankiem Mieczysława (zob.).

R. zdał maturę w Gimnazjum Św. Anny w Krakowie w r. 1883, następnie studiował prawo na UJ i w r. 1888 uzyskał stopień doktora praw. Miał także – wg informacji rodziny – wykształcenie rolnicze. Odbył służbę wojskową w armii austriackiej jako jednoroczny w 3 regimencie dragonów w Wiedniu i Stockerau.

R. był właścicielem dóbr w pow. pilzneńskim (Przyborowie, Chotowa, Słupie, Głowaczowa, Karolówka i Golanki) i Dolinian w pow. rohatyńskim. Prowadził stałe doświadczalne pole hodowli ziemniaków w Przyborowiu, miał gorzelnie m. in. w Głowaczowej. Od lat dziewięćdziesiątych działał w samorządzie i w towarzystwach gospodarczych. Był przez wiele lat wiceprezesem (od r. 1894), następnie prezesem (od r. 1906) Rady Powiatowej w Pilźnie, delegatem pilzneńskiej Rady Powiatowej, do okręgowej rady szkolnej (od r. 1896), członkiem czynnym Tow. Gospodarskiego we Lwowie z oddziału rohatyńskiego (1894–7). Szczególnie czynny był w krakowskim Tow. Rolniczym jako członek wydziału tarnowskiego (1894–7), prezes okręgowego Tow. Rolniczego w Dębicy (1898–1901), następnie prezes ropczycko-pilzneńskiego (do r. 1909), a po jego rozdzieleniu się (na pilzneńskie i ropczyckie) prezes okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Pilźnie (od r. 1910) i od r. 1912 członek komitetu Tow. Rolniczego w Krakowie. Działał w Towarzystwie «Kółek Rolniczych» we Lwowie (od r. 1898 członek zarządu głównego i prezes zarządu powiatowego w Pilźnie, później w Pilźnie–Ropczycach), w Tow. Hodowców czerwonego bydła polskiego (członek zarządu, w ostatnich latach przed wojną – wiceprezes), w Tow. Kredytowym Ziemskim we Lwowie (od r. 1894, przez kilka lat). Był też szczodrym ofiarodawcą na cele społeczne. M. in. ok. r. 1890 ufundował szkoły w Głowaczowej i Chotowej, dodając grunt dla nauczyciela, a w r. 1900 dwa stałe miejsca w sanatorium nauczycielskim w Zakopanem, zaopatrywał w żywność bursę uczniowską przy powstałym z jego inicjatywy w r. 1910 gimnazjum w Dębicy.

Od początku lat dziewięćdziesiątych R. ogłosił kilka broszur, m. in. Sprawa agrarna (Lw. 1897, odb. z „Gaz. Narod.”; gdzie omawiał problem reformy rolnej, postulując poprzez tzw. kolonizację wewnętrzną rozwój średniego stanu rolniczego i stawiając jako przykład politykę społeczno-ekonomiczną w Poznańskiem), Co prowadzi do utrwalenia dworu polskiego, a co go gubi? (Kr. 1898, odb. z „Ruchu Społ.” 1898/9; tu upominał się o podniesienie oświaty rolniczej, szczególnie na poziomie szkolnictwa średniego), Kwestia bytu własności większej w naszym kraju (Tarnów 1901), Spostrzeżenia z objazdu obór bydła czerwonego polskiego (Kr. 1909).

W r. 1908 R. wstąpił do kierowanego przez Jana Stapińskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL). Z tego Stronnictwa został w r. 1911 wybrany w okręgu nr 43 (Pilzno–Brzostek–Dębica–Ropczyce) do Rady Państwa, gdzie wraz z pozostałymi posłami ludowcami należał do Koła Polskiego. Dwa spośród jego przemówień poselskich ogłosił „Przyjaciel Ludu” (1911 nr 42 – w sprawie drożyzny, 1913 nr 6 – o podatkach). W r. 1913 był R. członkiem delegacji parlamentarnej w Budapeszcie. Jego działalność w Radzie Państwa cenił Wincenty Witos: «Mikołaj Rey, poseł powiatu pilzneńskiego, zwany czerwonym hrabią, mimo swego arystokratycznego pochodzenia, godził się na program i cele Stronnictwa i uczciwie im służył», natomiast Józef Putek nazwał go wtyczką endecką w Stronnictwie i zarzucał, że jako poseł bronił interesów gorzelniczych wielkich właścicieli ziemskich.

W listopadzie 1913 R. znalazł się w poselskiej grupie opozycyjnej przeciwko Stapińskiemu. Dn. 12 XI t. r. Klub PSL delegował R-a i Stanisława Białego do tzw. delegacji wspólnych (omawiających problemy wspólne dla całej monarchii austro-węgierskiej). Grupa opozycyjna postanowiła wydawać osobne pismo – tygodnik „Piast”, na który funduszy dostarczyli głównie bogaci posłowie PSL, m. in. Władysław Długosz, Zygmunt Lasocki i R. (po 15 tys. koron) oraz Klaudiusz Angerman (8 tys.), a którego pierwszy numer ukazał się w grudniu t. r. Po rozłamie, do którego doszło ostatecznie podczas obrad Rady Naczelnej PSL w Tarnowie 13 XII t. r., R. należał do współzałożycieli utworzonego – z połączenia grupy «Piasta» z tzw. frondą lwowską (Bolesława Wysłoucha, Jana Dąbskiego i in.) – 1 II 1914 w Tarnowie nowego stronnictwa PSL-«Piast» i był w l. 1914–19 członkiem jego Rady Naczelnej.

Grupa «Piasta» (jak zresztą PSL w ogóle) od początku była zwalczana przez duchowieństwo, przede wszystkim przez bpa tarnowskiego Leona Wałęgę, a organ świeżo założonego przez Wałęgę, ściśle podporządkowanego kurii Stronnictwa Katolicko-Ludowego – „Lud Katolicki” atakował tygodnik „Piast”. Podjęte przez R-a próby poprawy stosunków z bpem Wałęgą okazały się bezskuteczne, a w końcu spowodowały, że biskup się obraził. W tej sytuacji R. oddał swój mandat poselski na ręce Wałęgi; odpowiedzi nie było, a sprawa stała się głośna. R. więc złożył mandat 8 VI 1914 (na zwolnione miejsce wszedł jego zastępca Jan Siwula). Pomimo tego był nadal bardzo czynny w Kole Polskim w całym okresie bezparlamentarnym, trwającym od wybuchu pierwszej wojny światowej do 30 V 1917. Wybierano R-a do wielu komisji, powoływanych przez Koło Polskie. I tak, wszedł np. w styczniu 1915 do komisji dla odbudowy gospodarczej i umożliwienia wiosennych zasiewów, w październiku t. r. do komisji rolniczej i przemysłu rolnego oraz do komisji dla spraw miejskich, przemysłu fabrycznego i rękodzieła, w listopadzie do komisji, której celem była obrona ziemi, w marcu 1916 do komisji politycznej, w czerwcu t. r. do komisji parlamentarnej klubu posłów ludowych. «Przemówienia jego w Kole nacechowane bardzo dużą odwagą budziły nieraz niezadowolenie i zastrzeżenia niektórych konserwatystów» – pisał Witos. Ostro R. zaprotestował, gdy prezes Koła Polskiego Leon Biliński przedstawił w sierpniu 1915 projekt uchwały Koła, w którym znalazło się zdanie o zgodzie na granice etnograficzne. «Bardzo gwałtownie wystąpił przeciw temu – wspomina Biliński – wielce patriotyczny, ale niestety wielce apolityczny poseł Rey („Milunio”), zarzucając mi, że mi ten ustęp rząd podyktował». Równie mocno R. potępił w październiku 1916 projekt udzielenia Galicji statutu na wzór Chorwacji (lecz znacznie bardziej ograniczonego), który przedłożył w Kole Biliński. Na posiedzeniu Koła Polskiego, nazywanym historycznym, w dn. 16 V 1917, głosował za wnioskiem Włodzimierza Tetmajera o Polsce wolnej, zjednoczonej, niepodległej z dostępem do morza.

Po wybuchu wojny w r. 1914 złożył R. na Legiony Polskie 50 tys. koron. Występował przeciwko szykanom ludności wiejskiej przez władze austriackie, uczestniczył w państwowej komisji administracyjnej dla spraw opieki nad inwalidami. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę PSL-«Piast» wydelegowało R-a i W. Tetmajera na konferencję pokojową w Paryżu. Dn. 8 I 1919 obaj zostali dokoopowani w skład Komitetu Narodowego Polskiego. R. był jednym z ekspertów zagadnień politycznych i dyplomatycznych delegacji polskiej na konferencję pokojową. Po powrocie do kraju (w poł. 1919 r.) R. nie zajmował się już działalnością polityczną. Napisał wspomnienia z okresu swej pracy publicznej pt. Założenie „Piasta”. W dziesięcioletnią rocznicę (Kr. 1924) ze wstępem W. Tetmajera, z którym łączyła go i współpraca polityczna i przyjaźń. W r. 1928 opublikował „Memoriał gen. Tadeusza Rozwadowskiego w sprawie granic wschodnich” („Czas” nr 261 i odb. Kr.) ze swoim wstępem. Był członkiem Tow. «Własna Strzecha» i po wojnie ofiarował 100 morgów na gospodarstwa indywidualne dla legionistów inwalidów; ufundował szkołę powszechną w Dolinianach. Zmarł 27 V 1932 w Przyborowiu, pochowany został w pobliskim Straszęcinie.

Z małżeństwa, zawartego w r. 1894, z Marią z Bobrowskich (1870–1948), miał R. troje dzieci: Helenę, Tadeusza (1897–1967) i Andrzeja (1902–1973).

Córka R-a Helena (1895–1977), zamężna za Józefem Jabłonowskim, działaczka społeczna, organizowała m. in. przed pierwszą wojną kursy dla dziewcząt po parafiach, Strzelca i Sokoła po wsiach, w czasie wojny ofiarowała na Legiony Polskie 50 tys. koron, opiekowała się uchodźcami w Wiedniu; w Polsce niepodległej działała w Akcji Katolickiej, zakładała koła gospodyń wiejskich, w czasie drugiej wojny należała do Armii Krajowej (pod pseud. Rzepicha), udzielała pomocy Żydom, jako przewodnicząca Rady Głównej Opiekuńczej w Dębicy wydatnie pomagała więźniom obozu pracy przymusowej w Pustkowie.

 

Estreicher w. XIX; Szczechura, Zagadnienia kult.-oświat. Bibliogr.; ciż, Zagadnienia społ.-polit. Bibliogr.; Freund F., Das österreichische Abgeordnetenhaus. Ein biographisch-statistisches Handbuch 1911–1917. XII. Legislaturperiode, Wien, Leipzig 1911 (fot.); Österr. Biogr. Lexikon, 1985 Lf. 42; Borkowski, Almanach, s. 796; Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., V 238–9, VII/VIII 564; Uruski, XV 203; Żychliński, XV 128; Giza, Władze stronnictw lud., s. 586, 587, 589; – Dunin-Wąsowicz K., Czasopiśmiennictwo ludowe w Galicji, Wr. 1952; tenże, Dzieje Stronnictwa Ludowego w Galicji, W. 1956; Garlicki A., Powstanie Polskiego Stronnictwa Ludowego-Piast 1913–1914, W. 1968; Giza S., Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895–1965, W. 1967; Lasocki Z., Polskie Stronnictwo Ludowe w czasie wojny światowej, Kat. 1937; tenże, Wspomnienie o ś.p. Mikołaju Reyu, „Piast” 1932 nr 24 s. 3–4; Putek J., „Cement” i „ropa” w dziejach ruchu ludowego w Polsce, „Wieś” 1948 nr 11 s. 4–6 (fot.); Seyda M., Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, P. 1931 II; Zabierowski S., Pustków, Rzeszów 1981 (dotyczy córki Heleny); Zakrzewski A., Wincenty Witos. Chłopski polityk i mąż stanu, W. 1977; Zarys historii polskiego ruchu ludowego, W. 1963 I; – Bartoszewski W., Lewinówna Z., Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, „Wyd. 2 rozszerzone, Kr. 1969 s. 640–3 (relacja H. Jabłonowskiej, sygn.: H. J.); Biliński L., Wspomnienia i dokumenty, W. 1925 II; Bobrzyński M., Z moich pamiętników, Wr. 1957; Hof- und Staats-Handbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1916, 1917, Wien; Hupka J., Z czasów wielkiej wojny. Pamiętnik nie kombatanta, Wyd. 2, Lw. 1937; Księga adresowa Polski (wraz z W. M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, W. 1928 s. 363, 464, 1509; Księga adresowa przemysłu galicyjskiego, opracowana przez Krakowski Komitet I. Zjazdu Przemysłowego, Kr. 1901 s. 29; Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego, W. 1966 I; Protokoły posiedzeń Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu z okresu od 2 października 1918 do 23 stycznia 1919 r. (Wybór), „Najnowsze dzieje Pol. 1914–39”. T. 2: 1959 s. 174, 176, 177, 180; Raczkowski J., Wśród polityków i artystów (Ze wspomnień redaktora), W. 1969; Sprawozdanie dyrektora c. k. Gimnazjum Nowodworskiego czyli Św. Anny w Krakowie za r. szk. 1882 s. 96, toż za r. szk. 1883 s. 63; Sprawozdanie Towarzystwa Hodowców czerwonego bydła polskiego za r. 1907, Kr. 1908, toż za l. 1908–13, Kr. 1909–14; Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Rolniczego Okręgowego Ropczycko-Pilźnieńskiego za r. 1906, Kr. 1907; toż za l. 1907–9, Kr. 1908–10; Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Rolniczego Okręgowego w Pilźnie za II półrocze 1910 roku, Kr. 1911; toż za r. 1911, 1912, Kr. 1912, 1913; Sprawy polskie na Konferencji Pokojowej w Paryżu w 1919 r., W. 1968 III; Stapiński J., Pamiętnik, W. 1959; Szematyzmy Król. Galicji 1895–1914; Witos W., Moje wspomnienia, Paryż 1964 I–II; – „Gaz. Lwow.” 1911 nr 135 s. 2, nr 154 s. 2, nr 155 s. 1, „Piast” 1913–17, 1932 nr 23 s. 2; – Arch. UJ: S II 51–4, S II 519, WP II 484; B. Jag.: rkp. 9796 III (Rymar S., Pamiętnik) Cz. 1 s. 66, 83, 100, 198, 203, 219, 245; B. PAN w Kr.: rkp. 1992 k. 96–97, rkp. 2402, t. 2 k. 335–336, rkp. 4063 k. 51–52, rkp. 7289; – Informacje rodziny (w Materiałach Red. PSB).

Alina Szklarska-Lohmannowa

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.    

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Mieczysław Rey

1836-02-22 - 1918-01-12 działacz społeczny
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Eryk Lipiński

1908-07-12 - 1991-09-27
karykaturzysta
 

Władysław Gurgacz

1914-04-02 - 1949-09-14
jezuita
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stefan Sołtyk

1880-06-22 - 1945-05-07
nauczyciel
 

Marceli Nowotko

1893-08-08 - 1942-11-28
działacz komunistyczny
 

Lucjan Seweryn Stępień

1912-12-18 - 1986-03-03
neurochirurg
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.