Sulgostowski Mikołaj h. Łabędź (zm. 1463), protoplasta rodziny Sulgostowskich, rycerz pasowany.
Pisarze różnych sądów ziemskich i kościelnych oznaczali go zarówno (jako pierwszego znanego właściciela) z Sulgostowa (ziemia sandomierska, pow. radomski), jak i ze Zbożenny (tamże), Konecka (Kujawy brzeskie) oraz Chociszewa (Mazowsze, ziemia zakroczymska). Był jedynym synem Stanisława ze Zbożenny i jego pierwszej żony Anny. Miał młodszych braci przyrodnich (synów Małgorzaty z Maleszewa): star. brzeskiego kujawskiego Pawła (1441), Dziersława i Andrzeja, a także przyrodnią siostrę Katarzynę Zbożeńską, niezamężną (domicella) jeszcze w r. 1453.
S. wstąpił w r. 1402 na Uniw. Krak. W r. 1414 ojciec zabezpieczył mu na wsi Drążno posag matki. Stan posiadania S-ego i jego braci po śmierci ojca (zm. między 1418 a 1423) opiera się, ze względu na zniszczenie podczas drugiej wojny światowej ksiąg radomskich i opoczyńskich, na informacjach zamieszczonych w „Herbarzu polskim” Adama Bonieckiego. Z zachowanych ksiąg innych ziem wiadomo, że S. był właścicielem Chociszewa, a Paweł i Dziersław – Konecka. Jako dziedzic Chociszewa występował S. w księgach zakroczymskich od r. 1423; nie mieszkał tam jednak stale, gdyż powierzał pełnomocnictwo innym osobom. Od r. 1435 tytułowany był «strenuus dominus», posiadał więc pas rycerski. Dobra w pow. radomskim, w tym sama Zbożenna, były w jakiś sposób między braci podzielone. Wybraną przez S-ego siedzibą mieszkalną był widocznie Sulgostów (paraf. Klwów na północy pow. radomskiego), z którego pisały go konsekwentnie: arcybiskupia księga gnieźnieńska (od r. 1440) i dokumenty sądu ziemskiego sandomierskiego.
W l. 1437–44 uczestniczył S., wraz z bratem Dziersławem, w wielkim sporze prawnym ośmiu reprezentantów rodu Łabędziów z różnych gałęzi z sulejowskim konwentem cystersów o patronat kościoła w należącym do klasztoru Skrzynnie. Bezpośrednim powodem konfliktu była inwestytura na plebanię w Skrzynnie tamtejszego mieszczanina, Pawła Piotrowica, prezentowanego przez opata Macieja i konwent. Wyrokiem konsystorza gnieźnieńskiego, kierowanego przez oficjała i wikariusza generalnego Benedykta z Modły, patronat przyznano szlachcicom, a plebana Pawła usunięto z urzędu, lecz konwent i pleban złożyli apelację (przed 26 VII 1437) do Stolicy Apostolskiej. Spór toczył się też przed arcybp. gnieźnieńskim Wincentym Kotem. Dn. 22 VI 1440 przybyli do Skierniewic S. oraz Piotr z Żukowa, składając przysięgę na posłuszeństwo prawu w sporze z kapłanem Pawłem, natomiast 28 VIII 1441 w Grzegorzewie dwóch cystersów sulejowskich oraz ów Paweł (omyłkowo nazwany Janem) postulowali zamknięcie sprawy zgodnie z uzyskanym przez nich wyrokiem z Kurii papieskiej. Jak wiadomo z późniejszego (10 II 1444) pisma egzekutora wyroku, audytora spraw Pałacu Apostolskiego Pawła de Sancta Fide, został on wydany przez bp. Imoli Piotra. Sędzia ów unieważnił orzeczenie Benedykta z Modły, odsunął procesujących się Łabędziów od prawa patronatu w kościele skrzyńskim i przywrócił plebana Pawła Piotrowica, a S-ego i jego współrodowców skazał na zapłacenie 25 fl. złota kosztów procesu. Sprawa ciągnęła się jednak jeszcze wiele lat, m.in. ponownie w Kurii rzymskiej; ostatecznie spór zakończył się kompromisem w r. 1478, już po śmierci S-ego. Z powodu zmiany w stanie posiadania Zbożeńskich brali w nim udział już tylko bratankowie S-a, synowie Dziersława, wraz z dwoma innymi Łabędziami.
W r. 1444, po bezpotomnym zgonie star. Pawła ze Zbożenny, jego bracia dokonali nowego podziału dóbr. Dział w Konecku i Chromej Woli na Kujawach przejął S., natomiast Zbożenna i trzy inne wsie w Sandomierskiem znalazły się w wyłącznym posiadaniu Dziersława i Andrzeja. Odpowiednia zapiska, dziś znana już tylko z literatury, nie wymienia mazowieckiego Chociszewa. Z Metryki Mazowieckiej wiadomo, że «nobilis Nicolaus de Choczeschewo» sprzedał 2 VI 1448 tę wieś wraz z młynem w Goławinie (kupionym w r. 1418 przez Stanisława ze Zbożenny) marsz. książęcemu Wincentemu z Giżyc za 1200 grzywien półgroszków. Ponieważ dziedzicem Chociszewa był wcześniej S., jego należałoby uznać za sprzedawcę. Tymczasem kwestię własności wsi komplikuje wpis na Uniw. Krak. z r. 1442: Mikołaja Dziersławica z Chociszewa, bratanka S-ego, późniejszego podsędka sandomierskiego. Ponieważ Metryka Mazowiecka nie zawiera żadnej wzmianki o ewentualnym przejściu tej wsi z rąk jednego do drugiego z braci, a wcześniejsze księgi zakroczymskie nie notują Dziersława w Chociszewie, problem, kto dokonał sprzedaży Chociszewa, pozostaje nierozstrzygnięty.
Po objęciu działu w Konecku S. wielokrotnie występował w księgach ziemskich i grodzkich brzeskich kujawskich, pisany jako Mikołaj Zbożeński lub Zbożeński z Konecka. W r. 1450 wziął w zastaw za 120 grzywien od swego współklejnotnika Mikołaja Szpota (później chorążego sandomierskiego) jego część Konecka. Bracia i synowcy Szpota pozwali S-ego w r. 1463 przed sąd ziemski brzeski, widząc w tej części dział innego swego brata, dopiero co zmarłego kantora wiślickiego Piotra Cieśli. Na posiedzeniu 19 VIII t.r. okazał S. dokument zastawu, wydany niegdyś przez woj. i star. brzeskiego Jana Kretkowskiego. S. zmarł wkrótce potem, gdyż jego sprawy sądowe od r. 1463 prowadzili już jego synowie Jan, Stanisław i Paweł, którzy procesowali się w sądzie radomskim z Wolskimi (Boniecki), natomiast dwaj pierwsi 10 VII r.n. prowadzili dalej sprawę o Koneck. Synami S-ego z nieznanej żony byli Jan z Sulgostowa, Stanisław z Rzuchowa (obecnie Rdzuchów) i Paweł z Sulgostowa. W r. 1474 kupili oni od Mikołaja Szpota jego dział w Konecku. Być może S. miał jeszcze jednego, najstarszego syna z wcześniejszego małżeństwa – Teodora, występującego w źródłach jako syn Mikołaja z Konecka, który w zimie 1446/7 zapisał się na Uniw. Krak., już po przejęciu działu w owej wsi przez S-ego. Żaden Teodor nie występował jednak później w tej rodzinie. Teodor, student Uniw. Krak., może już wówczas był majątkowo wydzielonym albo wcześnie zmarł lub wszedł do stanu duchownego. Możliwe jednak, że był to wnuk Jana Szadokierskiego h. Nałęcz, także właściciela działu w Konecku, który miał syna Mikołaja.
Boniecki, IV 94, VI 200, 368, XI 70; – Friedberg M., Ród Łabędziów w wiekach średnich, „Roczn. Herald.” T. 7: 1925 s. 42–3, 54; – Bull. Pol., V; Matricularum summ., I; Metryka Uniw. Krak.; Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, Wyd. A. Rybarski, W. 1920 II 43, 2368, III 1063, 1278, 1701, 1915, 2122; Zbiór dok. mpol., cz. 3 nr 841, cz. 8 nr 2475 (błędne streszczenie dok. z kopiarza sulejowskiego: recte Mikołajem i Dziersławem de Sborzona, a nie Mikołajem Dziersławicem), nr 2511; – AGAD: Kopiarz sulejowski z XVII w., sygn CWW nr 807 s. 202–19, 223–6, Księgi grodzkie brzeskie, ks. 2, 3, Księgi ziemskie brzeskie, ks. 5, 6a, Metryka Kor. (Maz.), ks. 4 k. 81v; Arch. Archidiec. w Gnieźnie: Księgi arcybiskupie, ks. 1 k. 12, 32v.
Janusz Bieniak