Mścigniew Czelej (1. poł. XIV w.), kasztelan radomski, wielkorządca i wojewoda krakowski. W l. 1316–19 spotykamy w źródłach Mścigniewa, sędziego sandomierskiego; w r. 1329 występuje Mścigniew, z braćmi Piotrem i Włodkiem, jako właściciel pewnych dóbr w parafii wojnickiej; w r. 1331 pojawił się podczaszy krakowski, a w r. 1333 podstoli sandomierski, obaj o tym samym imieniu; z kolei w l. 1334–8 mamy M-a, kasztelana radomskiego i zarazem wielkorządcę krakowskiego, a od początku r. 1339 do 16 V 1341 wojewodę w Krakowie. Wreszcie w r. 1346 spotykamy Mścigniewa, woj. sandomierskiego. Pod jednym imieniem kryją się może aż trzy osoby. Na pewno możemy wyłączyć Mścigniewa, brata Piotra i Włodka, którego posiadłości leżą z dala od dóbr M-a, woj. krakowskiego. Kimś innym niż nasz M. był przypuszczalnie również wojewoda sandomierski z r. 1346. Nie wchodzi tu w grę pomyłka pisarza przy określeniu godności sandomierski zamiast krakowski, bo skądinąd wiadomo, że już w r. 1342 wojewodą krakowskim był Imbram. Mało prawdopodobne jest również przejście M-a z godności wojewodzińskiej krakowskiej na sandomierską. Może to być natomiast Mściwoj (zob.), który istotnie był przynajmniej jeszcze w r. 1343 wojewodą sandomierskim, a dopiero w r. 1347 spotykamy na tym urzędzie inną osobę. Pomyłka pisowni imienia (Mściwoj i Mścigniew) przez kopistę lub wydawcę dokumentu jest bardzo prawdopodobna. Można by dalej wyłączyć Mścigniewa, sędziego sandomierskiego, bowiem sędziostwo było dożywotnie i rzadko postępowano zeń na inne urzędy. Niekiedy jednak zdarzało się to, a więc konieczna jest w tym wypadku większa ostrożność.
Możliwa jest natomiast identyczność wspomnianego podczaszego krakowskiego z podstolim sandomierskim i kasztelanem radomskim. Przemawiałaby za tym ich bliskość w czasie i prawdopodobieństwo awansu na wymienionych kolejno urzędach. Najmniej zastrzeżeń budzi domniemana identyczność Mścigniewa, kasztelana radomskiego i wielkorządcy, z Mścigniewem, woj. krakowskim. W tym samym bowiem dokumencie (1339), w którym M. występuje z urzędem woj. krakowskiego, jako kasztelan radomski wymieniony jest Andrzej. Nie bez znaczenia jest okoliczność, że M. jako kasztelan radomski związany był w pewnym stopniu z dworem krakowskim, skoro jednocześnie miał w swoich rękach, obok kasztelanii radomskiej, również wielkorządy krakowskie, a jeszcze jako kasztelan liczył się z pewnością do doradców królewskich. W r. 1335 znalazł się bowiem w Wyszehradzie wśród dostojników królestwa, którzy poręczyli Janowi Luksemburczykowi spłatę przez Kazimierza Wielkiego reszty należności z tytułu rezygnacji Luksemburczyka z roszczeń do korony polskiej. Wg świadectwa Długosza M., kasztelan radomski, został wyznaczony przez króla, wśród najprzedniejszych osobistości, do poselstwa na drugi kongres wyszehradzki (1339). Prawie równoczesne wyniesienie go do godności wojewody krakowskiego wydaje się zupełnie oczywiste.
Trudno jest wyjaśnić przynależność rodową M-a. W dokumencie z r. 1335 wystawionym w Wyszehradzie, a dotyczącym wspomnianej poręki, występuje «Czeley in Radomiis dominus». Ponieważ w ten sposób często określano kasztelana, a kasztelanem radomskim był wówczas M., należy rozumieć, że Czelej jest to rodzaj jego imienia rodowego. W dokumencie z t. r. na rzecz Karola Luksemburczyka występuje już w gronie tych samych panów małopolskich M., kasztelan radomski, co utwierdza w przekonaniu, że M. i Czelej to ta sama osoba; w takim razie «Mscycneus miles de fura dictus Czelen» z dokumentu z 1328 r. byłby to nasz M. Niezależnie od tego Długosz wspomina o Wojciechu Czeleju, woj. sandomierskim, który poległ nad Wisłą od strzały tatarskiej (1344), zaliczając go do rodu Awdańców. Skądinąd wiadomo, że istotnie M. miał syna Wojciecha. U Janka z Czarnkowa ów Czelej, woj. sandomierski, zwystępuje bez imienia. Boniecki przyjął za Długoszem przynależność M-a-do Awdańców, pomija go natomiast w studium nad tym rodem W. Semkowicz. Piekosiński widział w nim przedstawiciela domniemanego rodu Lubowlitów-Ogniwów. Po raz ostatni M. jest poświadczony 6 V 1341, ale dopiero w r. 1362 słyszymy o wdowie (bez imienia) po nim, która – wraz z synami Wojciechem i Jakubem z Bożegodaru – zrzekła się na rzecz cystersów koprzywnickich pewnych ról oraz łąki koło Opatowa. Znamy jeszcze Jana Czeleja (Czelegii), kanonika krakowskiego (1354), który był również synem M-a. Jeżeli przyjmiemy, że M. i Mścigniew, woj. sandomierski, to dwie różne osoby, wówczas ze wspomnianą już wdową nie może być identyfikowana Jachna «de Łentowice» (1365), «relicta domini Czelegionis palatini Sandomiriensis».
 
Boniecki, III 353; Piekosiński, Rycerstwo, III 320; – Kaczmarczyk Z., Monarchia Kazimierza Wielkiego, P. 1939 I 143, 293, 294; Kierst W., Wielkorządy krakowskie w XIV–XVI stuleciu, „Przegl. Hist.” T. 10: 1910 s. 304; Paszkiewicz H., Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, W. 1925 s. 68–9; Semkowicz W., Ród Awdańców w wiekach średnich, P. 1920; – Arch. Sanguszków, II nr 36; Cod. Moraviae, VII nr 60; Cod. Pol., III nr 92; Długosz, Historia, III 193, 214; Kod. katedry krak., I nr 120, 147, 162, 164, 169, 216; Kod. m. Krak., I nr 21, 22, II nr 375; Kod. mogilski, nr 61; Kod. Mpol., I nr 221, II nr 563, 576, 599, III nr 635, 640, 646, 647, 649, 651, 657, 660, 662, 753; Kod. Wpol., II nr 1118, 1203; Mon. Pol. Hist., II 622, 934; Mon. Pol. Vat., III nr 360; Najst. księgi m. Kr., I nr 1258; Przyczynki do dziejów polskich, P. 1860 s. 74; Zbiór dok. mpol., I nr 38, IV nr 895, 922.
Jerzy Wyrozumski