INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Sowiec ze Szczawina      Jedna z baszt murów wokół kościoła obronnego w Brochowie, fot.: Kaj Małachowski, 9 czerwca 2019.

Jan Sowiec ze Szczawina  

 
 
brak danych - po 1329 a przed 1346
Biogram został opublikowany w latach 2000-2001 w XL tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sowiec Jan ze Szczawina h. Prawda (zm. po 1329 a przed 1346), kasztelan dobrzyński. Pochodził z Mazowsza. Był blisko spokrewniony z Gólczewskimi oraz z rodziną pochodzącą z Trębek koło Szczawina.

Przed r. 1299 wstąpił S. do służby u ks. Bolesława II, od którego, zapewne za jakieś usługi, otrzymał hojne nadania: najpierw (10 VIII 1299) Szczawin i Włoszczanowo (dziś Łuszczanów) pod Gąbinem, potem zaś (4 IV 1304) Brochów i Sławęcino (później nieistniejące) z trzema borami między Czerwińskiem a Sochaczewem w zamian za jedną wieś w ziemi liwskiej. Dn. 12 III 1329 jest S. potwierdzony z tytułem kaszt. dobrzyńskiego; znajdował się wówczas w otoczeniu ks. Władysława Garbatego, sprawującego namiestnicze rządy w ziemi dobrzyńskiej w imieniu Władysława Łokietka. Do tych trzech wystąpień ograniczają się pewne wiadomości źródłowe o żyjącym S-u. Niezwykle dużo wnosi jednak przekaz daleko późniejszy – dokument Siemowita III z r. 1374, zwracający synom S-a Brochów i nie nazwane już Sławęcino, które to wsie odebrał kiedyś ich ojcu stryj wystawcy, ks. płocki Wacław. Identyczność przydomka «Sowiec», użytego w dokumentach z l. 1329 i 1374, dowodzi tożsamości kaszt. dobrzyńskiego z mazowieckim dziedzicem Brochowa i Szczawina. Konfiskata części dóbr przez ks. Wacława mogła mieć motyw polityczny; S. sprzeciwiał się widocznie brodnickiemu przymierzu książąt mazowieckich z zakonem krzyżackim (1326), po czym – poszkodowany na majętności – przeszedł w służbę Władysława Łokietka, lub jego dobrzyńskich synowców Władysława i Bolesława, i w nagrodę otrzymał najwyższy urząd ziemi dobrzyńskiej. Kasztelanem mógł S. zostać nie wcześniej niż we wrześniu 1323, kiedy to w walce z Litwinami poległ uprzedni kaszt. Włost. Nie ma jednak żadnych danych na to, że S. był jego bezpośrednim następcą.

Jedna z dwóch zachowanych kopii dokumentu nadania Brochowa z r. 1304 zawiera cenną późniejszą interpolację. Wymienia ona dwa różne domy S-a: w Radzikowie (raczej pod Błoniem niż pod Czerwińskiem) i Brochowie oraz łącznie 13 jego wsi położonych w różnych częściach Mazowsza. Stan majętności może odnosić się już do pokolenia synów S-a (domniemany czas interpolacji); ważne jest wszakże uwydatnienie roli Radzikowa, otwierającego poczet wsi. Wydaje się więc, że stanowiło ono siedzibę S-a przed książęcymi nadaniami Szczawina i Brochowa. Nie utrzymało się jednak w tej roli, ponieważ bliscy potomkowie S-a pisali się ze Szczawina bądź z Brochowa. Mieli oni także Kaszewy w ziemi łęczyckiej (niedaleko Żychlina); szereg działów rodzinnych tam dowodzi, że była to już własność S-a. Brak natomiast danych, by określić jego dobra w ziemi dobrzyńskiej, które zapewne posiadał jako kasztelan (a które mieli dowodnie Prawdzice z Golczewa). Wnuk S-a Sieciech, który świadczył tam (1378) w wywodzie szlachectwa Prawdziców ze Stróżewa, został zapisany w dokumencie sądu dobrzyńskiego z mazowieckiego Szczawina, chociaż zapiski sądu łęczyckiego notowały go zawsze z łęczyckich Kaszew.

Losy S-a po r. 1329 są nieznane. Można sądzić, że w czasie krzyżackiej okupacji ziemi dobrzyńskiej przebywał w Koronie lub na Mazowszu, używając dalej tytułu kaszt. dobrzyńskiego. Źródłowo potwierdzony następca S-a Piotr Ogon objął kaszt. dobrzyńską dopiero między r. 1346 a 1350.

Z nieznanej żony S. pozostawił sześciu synów, z których dwaj zostali kolejno biskupami płockimi: Stanisław zw. Sówką (zob.) i Dobiesław zw. Sówką (zob.); pozostali to: skarbnik płocki Andrzej, Sędzigniew, Mikołaj zw. Mikłuszem i Nasięgniew. Obu braci-biskupów Jan Długosz pisze z Golczewa, znanego gniazda Prawdziców pod Płockiem, dodając im jeszcze najstarszego brata – Mikołaja, bpa płockiego przed Stanisławem. Relacje Długosza przyjęła większość badaczy, jest ona jednak wątpliwa. S. miał przecież świeckiego syna imieniem Mikołaj, a powtarzanie imion wśród żyjącego rodzeństwa w początkach XIV w. jeszcze nie rozpowszechniło się w Polsce. Świeccy synowie S-a występują w źródłach tylko efemerycznie. Znani ze źródeł czternastowieczni Gólczewscy (trzech kolejnych kasztelanów płockich o imieniu Andrzej) dowodnie nie pochodzili od S-a.

Do rozważenia pozostaje problem ewentualnego pełnienia przez S-a urzędu podstolego mazowieckiego. W osobach Sasina – podstolego mazowieckiego (1299–1300) i kaszt. sochaczewskiego (1303) oraz Andrzeja z Trębek – fundatora tamtejszego kościoła (1303) i podkomorzego mazowieckiego (1303–13) można domniemywać braci S-a. Losy tej trójki w świetle dokumentów wydają się bowiem splecione. Sasin (którego imię powtarzało się później we wszystkich trzech gałęziach Prawdziców) należał w r. 1299 do świadków książęcej donacji Szczawina i Włoszczanowa dla S-a. Z kolei w r. 1303 Sasin i Andrzej wystąpili obok siebie w testacji innego dokumentu Bolesława II, ok. r. 1305 zaś w identycznym układzie pojawili się – i to w Sochaczewie – podkomorzy Andrzej i podstoli mazowiecki Jan. Ten ostatni zatem objął dawny urząd Sasina, awansowanego na kaszt. sochaczewską. Utożsamienie go z S-em wydaje się więc prawdopodobne, zwłaszcza że S. cieszył się względami ks. Bolesława. Wątpliwości budzi tylko chronologia, gdyż jeszcze w r. 1304 nadanie Brochowa wymienia S-a bez urzędu. Podstolstwo mogło więc jakiś czas wakować, albo też między Sasinem a S-em ktoś mógł zajmować je krótko. W każdym razie potęgę Prawdziców na Mazowszu zapoczątkowała przychylność Bolesława II.

 

Boniecki, II 122–3; Niesiecki, VIII 305–7; Paprocki, s. 625–6; Lasocki Z., Dostojnicy i urzędnicy ziemi dobrzyńskiej w XIV i XV wieku, „Mies. Herald.” R. 13: 1934 s. 39; – Piętka J., Mazowiecka elita feudalna późnego średniowiecza, W. 1975; Radzimiński A., Prałaci i kanonicy kapituły katedralnej płockiej w XIV i 1. poł. XV w., Tor. 1991–3 I 36–7, 72–3, 111–13, II 135–6; Supruniuk A., Otoczenie księcia mazowieckiego Siemowita IV (1374–1426), W. 1998; Żebrowski T., Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976 s. 39–44; – Cod. Pol., II 481; Nowy kodeks dyplomatyczny Mazowsza, II 99, 106, 117, III 141; Suchodolska E., Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248–1345, W. 1980; – Arch. Uniw. Tor.: sygn. 70839 (Stawicki A., Otoczenie księcia mazowieckiego Bolesława II, Tor. 1995 s. 24–9, 31, 42– 3, 51, 57–9, 63, 65, 68, mszp.); B. Czart.: Teki Naruszewicza, VIII 537–538.

Janusz Bieniak

 

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Bolesław Pobożny

między 1224 a 1227 - 1279-04-13
książę wielkopolski
 

Jakub Świnka

okolo polowy XIII w. - 1314-03-04
arcybiskup gnieźnieński
 

Witelon (Vitelo, Witelo)

około 1230 - około 1280
filozof
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.