Achmatowicz Mustafa Murza. Tatar litewski, muzułmanin, szlachcic h. Achmat, syn Bilała, rotmistrza w. lit., i Marjanny z Ułanów, odziedziczył po matce majątek Borowszczyznę w pow. kalwaryjskim. W r. 1786 był rotmistrzem w pułku IV Przedniej Straży w. lit. szefostwa gen. Bielaka. W okresie insurekcji 1794 r. był już podpułkownikiem w tym pułku. W maju t. r. wysłany od korpusu Bielaka, stojącego w Słonimie, do Nowej Myszy w 300 ludzi jazdy, poniósł klęskę w starciu z awangardą rosyjskiego korpusu Cycjanowa. W sierpniu naczele komendy z pułku IV Przed. Straży złączył się z oddziałem płk. Stefana Grabowskiego i pod jego rozkazami wziął udział w marszu dywersyjnym na Białoruś. Pod Lubaniem 4 IX 1794 dostał się do niewoli rosyjskiej, w której znajdował się jeszcze w r. 1795. W r. 1812 A., uzyskawszy zezwolenie od Konfederacji Generalnej i gen.-gubernatora Litwy, Hogendorpa, przystąpił wraz z kpt. Abrahamem Murzą Koryckim i Samuelem Ułanem do tworzenia w Wilnie tatarskiego pułku ułanów, częściowo własnym kosztem. W tym celu wydał 23 X 1812 odezwę do Tatarów litewskich, nawołującą do wstępowania w szeregi pułku. Zdołał jednak sformować tylko jeden szwadron, złożony z Tatarów, którego został szefem, gdy dowództwo objął kpt. Ułan. Szwadron ten wcielony został przez Napoleona do pułku I ułanów polskich gwardji. W tym czasie wydał kilka odezw głęboko patrjotycznych do »narodu tatarskiego«. Z żony, Rozalji z Dowgiałłów, pozostawił A. trzech synów. Jeden z nich, Benedykt, ur. 1788, jako porucznik I p. ułanów w. p. odbył kampanję 1807–1809 i 1812–1814 r., a jako kapitan VII p. ułanów w. p. odznaczył się w wojnie 1831 r. (otrzymał złoty krzyż za waleczność).
Mościcki, Dzieje porozb. Polski i Litwy, Wil. 1913, I, 204; Tenże: Gen. Jasiński, W. 1917, 388; Gembarzewski, Wojsko polskie 1807–1814, II wyd. W. 1912, 129–130; Iwaszkiewicz, Litwa w r. 1812, W. 1912, 173–174, 369; Kukiel, Dzieje wojska pol. w dobie napoleońskiej, W. 1920 cz. II 56; Dziadulewicz, Herbarz rodzin tat., Wil. 1929, 9; Tuhan-Baranowski, Z aktów wojsk. o Tat. lit., Aten. Wil. 1929, 212–213; Kryczyński L., Tatarzy lit. w powst. 1831 r., Wil. 1932. Rocz. Tat. I 121–22, 134.
Stanisław Kryczyński